Το φαινόμενο της οπαδικής βίας και η κατάσταση στην Ελλάδα

ΜΑΡΙΑ ΚΡΑΝΗ

theartofcrime.gr 

18–23 λεπτά

---

Την 1^η Φεβρουαρίου 2022 έχασε τη ζωή του ο νεαρός Άλκης Καμπανός, οπαδός του Άρη, μετά από απρόκλητη επίθεση οπαδών του ΠΑΟΚ. Το γεγονός άνοιξε εκ νέου συζήτηση περί των αιτιών και της αντιμετώπισης του χουλιγκανισμού στην Ελλάδα, δυστυχώς όμως για πολύ σύντομο διάστημα και χωρίς αποτέλεσμα.

Όσον αφορά στην Ελλάδα, μέχρι το 1980, τα περιστατικά βίας στα ελληνικά γήπεδα ήταν σπάνια και μεμονωμένα. Από το 1980 και μετά παρατηρείται βαθμιαία αύξηση των επεισοδίων, καθώς και ποιοτική μεταβολή στα χαρακτηριστικά τους, γεγονός που συμπίπτει με την επαγγελματοποίηση και εμπορευματοποίηση του ποδοσφαίρου.^[1] Τα επεισόδια άρχισαν να πολλαπλασιάζονται και να λαμβάνουν χώρα ανεξάρτητα από την έκβαση του αγώνα.^[2] Επιπλέον, δεν περιορίζονται πια εντός των αγωνιστικών χώρων, αλλά επεκτείνονται «στους γύρω από το γήπεδο χώρους, σε σιδηροδρομικούς σταθμούς, σε στέκια φανατικών οπαδών, σε σημεία εντός και γύρω του ηλεκτρικού σιδηρόδρομου και στις εθνικές οδούς στη διάρκεια μετακινήσεων των οπαδών από πόλη σε πόλη».^[3] Η λίστα των θανατηφόρων επεισοδίων οπαδικής βίας που έχουν σημειωθεί στην Ελλάδα είναι μεγάλη, ενώ στην συντριπτική πλειοψηφία τους τα θύματα δεν είχαν καμία ανάμειξη στα επεισόδια:

- Πρώτο θύμα του χουλιγκανισμού στη Ελλάδα υπήρξε ο Χαράλαμπος Μπλιώνας (29 ετών), ο οποίος σκοτώθηκε από φωτοβολίδα που εκτοξεύτηκε προς τη θύρα όπου καθόταν και καρφώθηκε στον λαιμό του, στο στάδιο Αλκαζάρ στη Λάρισα, πριν από τον αγώνα της ΑΕΛ (Αθλητική Ένωση Λάρισας) με τον ΠΑΟΚ τον Οκτώβριο του 1986.

- Ο Γιώργος Παναγιώτου (17 ετών) έγινε το δεύτερο θύμα του χουλιγκανισμού, τον Ιανουάριο του 1991 στη Νέα Φιλαδέλφεια, κατά τη διάρκεια αγώνα μεταξύ ΑΕΚ και Ολυμπιακού, εξαιτίας φωτοβολίδας που καρφώθηκε στην κοιλιά του.

- Ο Γιώργος Καρνέζης (25 ετών) δέχτηκε θανατηφόρα επίθεση με μαχαίρι τον Μάιο του 1993, μετά από αγώνα μπάσκετ Παναθηναϊκού-Ολυμπιακού, τον οποίο παρακολούθησε στη Γλυφάδα.

- Τον Μάρτιο του 2007 υπήρξε συμπλοκή ανάμεσα σε οπαδούς του Ολυμπιακού και του Παναθηναϊκού στην λεωφόρου Λαυρίου, με θύμα τον Μιχάλη Φιλόπουλο (23 ετών), οπαδό του Παναθηναϊκού. Το θύμα έφερε δεκάδες χτυπήματα από μαχαίρι σε όλο του το σώμα.

- Τον Σεπτέμβριο του 2011, στην Κρήτη, ο Γιάννης Ρουσάκης (21 ετών) δέχθηκε μαχαιριές στο στήθος από έναν οπαδό του ΟΦΗ κατά την διάρκεια επεισοδίων στο Ηράκλειο.

- Τον Σεπτέμβριο του 2014 σημειώνεται ένα ακόμα περιστατικό στην Κρήτη. Σε παιχνίδι ανάμεσα στον Ηρόδοτο και τον Εθνικό, ο Κώστας Κατσούλης (46 ετών) δέχθηκε επίθεση, τραυματίστηκε σοβαρά στο κεφάλι και τελικά κατέληξε ύστερα από δυο εβδομάδες νοσηλείας σε στρατιωτικό νοσοκομείο της Αθήνας.

- Τον Ιανουάριο του 2020, ο Τόσκο Μποζατσίσκι (28 ετών), οπαδός του Άρη, δέχθηκε επίθεση από οπαδούς του ΠΑΟΚ. Στην προσπάθειά του να αποφύγει τα χτυπήματα έπεσε στον δρόμο όπου τον παρέσυρε διερχόμενο όχημα, οδηγώντας τον στο θάνατο.

- Τον Φεβρουάριο του 2022, ο Άλκης Καμπανός (19 ετών), οπαδός του Άρη, έχασε τη ζωή του στη Θεσσαλονίκη, ύστερα από απρόκλητη επίθεση που δέχθηκε από ομάδα ατόμων που επέβαιναν σε δύο αυτοκίνητα, λόγω της ομάδας που υποστήριζε. ^[4]

Η οπαδική βία, ή αλλιώς ο χουλιγκανισμός (από τον αγγλικό όρο «hooliganism»), ιδίως στον χώρο του ποδοσφαίρου, αποτελεί ένα διαχρονικό και παγκόσμιο φαινόμενο, οι εκδηλώσεις του οποίου ποικίλλουν ανάλογα με τον χρόνο και τον τόπο όπου λαμβάνει χώρα.^[5] Ο χουλιγκανισμός μπορεί να οριστεί ως η απείθαρχη και καταστροφική συμπεριφορά των υποστηρικτών ενός ή περισσότερων ποδοσφαιρικών συλλόγων ή εθνικών ομάδων, και συχνά, αν και όχι αποκλειστικά, εκδηλώνεται πριν ή μετά τους αγώνες.^[6] Ελλείψει, ωστόσο, ενός συγκεκριμένου επιστημονικού ή νομικού ορισμού για το φαινόμενο του χουλιγκανισμού, ο όρος χρησιμοποιείται συχνά ως μια γενικότερη έννοια από τα ΜΜΕ, τις αρχές και τους επιστήμονες, και περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα παραβατικών συμπεριφορών.^[7] O Spaaij, ένας από τους βασικότερους ερευνητές του χουλιγκανισμού, θεωρεί ότι ο όρος «χουλιγκανισμός» αποτελεί περισσότερο κατασκευή των ΜΜΕ και πολιτικών παραγόντων παρά επιστημονική έννοια. Όπως υπογραμμίζει, συχνά χρησιμοποιείται ως «έννοια ομπρέλα» υπό την οποία ομαδοποιούνται διάφορες μορφές βίας, μικρότερης και μεγαλύτερης βαρύτητας, από οπαδούς ποδοσφαιρικών ομάδων.^[8]

To φαινόμενο του χουλιγκανισμού και η ραγδαία εξάπλωσή του στις χώρες της Ευρώπης κέντρισε από την πρώτη στιγμή το ενδιαφέρον των κοινωνικών επιστημόνων. «Ένα κοινό σημείο αναφοράς στις διάφορες προσπάθειες εξήγησης του φαινομένου είναι ο ρόλος των φανατικών οπαδών και των οργανωμένων συνδέσμων στην πρόκληση βίας».^[9] Για τον χουλιγκανισμό έχουν προταθεί ειδικότερα διάφορες ερμηνευτικές προσεγγίσεις, όπως οι ακόλουθες:

Σύμφωνα με τη Σχολή του Λέστερ (Leicester School), η «πολιτισμένη συμπεριφορά» δεν έχει διεισδύσει το ίδιο σε όλες τις κοινωνικές τάξεις, και πάντως σε μικρότερο βαθμό στην εργατική τάξη. Τα άτομα που ανήκουν στην εργατική τάξη τείνουν να έχουν διαφορετικά αξιακά συστήματα από αυτά των ανώτερων κοινωνικών τάξεων, η συμπεριφορά τους ορίζεται από διαφορετικούς κανόνες και φαίνεται ότι επιδεικνύουν μεγαλύτερη ανοχή στη χρήση βίας.^[10]

Η ηθογενής προσέγγιση (ethogenic approach), με βασικό εκφραστή τον Peter Marsh, υποστηρίζει ότι αυτό που χαρακτηρίζεται ως βίαιη συμπεριφορά δεν είναι τίποτα παραπάνω από τελετουργικές συμπεριφορές με τις οποίες εκφράζονται η αρρενωπότητα και οι σωματικές αρετές των νεαρών οπαδών, με στόχο την αναγνώριση από τους συνομηλίκους τους.

Σύμφωνα με τη μετανεωτερική προσέγγιση (postmodern approach), οι επιρροές που δέχθηκε το ποδόσφαιρο κατά τη μετανεωτερικότητα σηματοδότησαν την μετεξέλιξή του και αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του. Βασικοί εκπρόσωποι αυτής της προσέγγισης είναι οι Steve Redhead και Richard Giulianotti. Ο Redhead θεωρεί ότι κατά την περίοδο 1980-1990 η «ανδρική ποδοσφαιρική κουλτούρα» άλλαξε σημαντικά, έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής και μαζική^[11] και εισχώρησε στην κουλτούρα των ΜΜΕ.^[12] Ο Giulianotti κάνει λόγο για «μετα-οπαδούς» (post-fans), που είναι γνώστες της κατασκευασμένης εικόνας των οπαδών και των τεχνασμάτων με τα οποία τα ΜΜΕ εφευρίσκουν ή κατασκευάζουν ταυτότητες. Υποστηρίζει ότι οι ομάδες των μεταμοντέρνων χούλιγκαν δεν σχηματίζονται από ταξικές ή κοινοτικές/τοπικές ομάδες, αλλά τείνουν να είναι περισσότερο κατακερματισμένες και η ιδιότητα του μέλους τείνει να είναι πιο προσωρινή και εθελοντική.

Σε ερευνητικό επίπεδο, σημαντικές για το φαινόμενο του χουλιγκανισμού είναι οι έρευνες των Rookwood και Pearson. Πρόκειται για μια σειρά εθνογραφικών μελετών σε οπαδούς διάφορων ομάδων της Βρετανίας που πραγματοποιήθηκαν την περίοδο 1995-2010 και εξετάζουν τη στάση (θετική ή αρνητική) που έχουν οι απλοί οπαδοί έναντι των χούλιγκαν. Άλλη σημαντική έρευνα είναι αυτή του Otto Adang στην Ολλανδία. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε κατά την περίοδο 1986-1989 και εξέτασε 60 περιστατικά χουλιγκανισμού και 77 πολιτικές διαμαρτυρίες-διαδηλώσεις.

[...................]

ΣΥΝΕΧΙΣΤΕ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ

Μαρία Κράνη: Το φαινόμενο της οπαδικής βίας
και η κατάσταση στην Ελλάδα