PEGA: Ελλάδα όπως Πολωνία για τις παρακολουθήσεις

Μαρία Ψαρά

efsyn.gr 

16-20 λεπτά

---

Με καίριες ερωτήσεις, ειλικρινείς απορίες και... τραγικές συγκρίσεις ολοκληρώθηκε πριν από λίγο στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο η ακρόαση των τριών Ελλήνων δημοσιογράφων στην αρμόδια επιτροπή που εξετάζει το σκάνδαλο των υποκλοπών στην Ελλάδα.

Για περίπου μιάμιση ώρα, ο Νάσος Κουκάκης, η Ελίζα Τριανταφύλλου και ο Σταύρος Μαλιχούδης παρουσίασαν την υπόθεση όπως τη βίωσαν προσωπικά, αλλά και όπως έχει προκύψει από την εμπεριστατωμένη δημοσιογραφική έρευνά τους. Από την πλευρά τους οι ευρωβουλευτές όλων των πολιτικών ομάδων, στην συντριπτική τους πλειοψηφία, εξέφρασαν την συμπάθειά τους για όσα καταθέτουν, λέγοντας ότι λυπούνται για όσα οι δημοσιογράφοι βίωσαν σε μια ευρωπαϊκή χώρα, και θέλησαν να μάθουν για το ρόλο της ελληνικής κυβέρνησης στο σκάνδαλο αυτό.

Εντύπωση προκάλεσε η τοποθέτηση της Πολωνής ευρωβουλευτή από την ευρωπαϊκή οικογένεια των Φιλελευθέρων (κόμμα Μακρόν) που δήλωσε ότι «όσα καταθέτετε, τα ξέρω. Τις ίδιες πρακτικές εφάρμοσε η κυβέρνηση στην Πολωνία κατά της αντιπολίτευσης και δημοσιογράφων, προκειμένου να κρατήσουν την εξουσία».

«Μαθαίνουμε για τη διαγραφή του φακέλου του Νίκου Ανδρουλάκη», είπε η Ολλανδή ευρωβουλευτής Σοφί Ιντ' Βελτ, αναφερόμενη σε σημερινά δημοσιεύματα. Η πάντα ενημερωμένη ευρωβουλευτής ήθελε να μάθει αν συμβαίνει και στην περίπτωση των δημοσιογράφων. Η ίδια αναρωτήθηκε μεταξύ άλλων γιατί ενώ υπήρξε η ευκαιρία, οι ελληνικές Αρχές δεν έλεγξαν άμεσα την Intellexa, την εταιρεία που σχετίζεται με το λογισμικό παρακολούθησης Predator στην Ελλάδα. «Η  κυβέρνηση αρνείται ότι αγόρασε Predator, ας το πιστέψουμε. Μπορούν να ενεργοποιήσουν όμως την εταιρεία Intellexa ή κάποιον για λογαριασμό τους; Έχει προκύψει αυτό στην προκαταρκτική συζήτηση στο Κοινοβούλιο;», ρώτησε.

«Η δημοσιογραφική έρευνα στην Ελλάδα, μέρα με την μέρα, δείχνει ότι η κυβέρνηση έχει συνεργαστεί με ανθρώπους που είναι πολύ σκοτεινοί», απάντησε ο Θανάσης Κουκάκης. «Ακούγεται γενικόλογο, αλλά χρειάζεται χρόνο, αν μπούμε σε πρόσωπα και εταιρείες. Αυτά τα πρόσωπα εμπλέκονται και στις προμήθειες συστημάτων ασφαλείας παρακολούθησης που χρησιμοποιεί η ΕΥΠ και την Intellexa. Αναμένουμε από τις εισαγγελικές αρχές να κάνουν δουλειά τους και να αξιοποιήσουν δημοσιογραφική έρευνα, που εύκολα διαπίστωσαν ότι ο παραιτηθείς διευθυντής του γραφείου του Πρωθυπουργού συναλλάσσεται με τον εκπρόσωπο της εταιρίας Intellexa στην Ελλάδα... Το να οχυρώνεται πίσω από δικαιολογίες η ελληνική κυβέρνηση, ότι δεν έχουν αγοράσει το σύστημα είναι αστείο. Το Λιμενικό χρησιμοποιεί 7 λιμενικά σκάφη που έχει αγοράσει η Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών», συμπλήρωσε.

«Τα πρόσωπα που θα επιλεγούν για την εξεταστική της Ελληνικής Βουλής θα κρίνουν την πορεία της έρευνας, θα φανούν οι προθέσεις και θα μπορούμε να καταλάβουμε πού πάει αυτή η επιτροπή», είπε η Ελίζα Τριανταφύλλου, η οποία χαρακτήρισε την εξεταστική επιτροπή ως δεύτερη ευκαιρία για την κυβέρνηση να κάνει αυτό που δεν έκανε η Ανεξάρτητη Αρχή.

«Λυπάμαι που το ζήσατε αυτό. Κανείς δημοσιογράφος δεν πρέπει να μπαίνει σε τέτοια θέση», είπε ο ευρωβουλευτής Ζοιντο Αλβάρεθ από το ΕΛΚ. «Περιμένουμε να διευκρινιστούν από την εξεταστική επιτροπή.

Με ανησυχεί αυτό που είπατε για την κυβέρνηση ότι δεν έκανε τίποτα όταν αποκαλύφθηκαν όλα αυτά. Νομίζω ότι η κυβέρνηση Μητσοτάκη αντέδρασε και έκανε περισσότερα από άλλες κυβερνήσεις στην Ευρώπη και αυτά που ζητάει η επιτροπή μας. Αισθάνεστε ότι σας περιορίζουν στην ελευθερία της έκφρασης;», ρώτησε.

«Όταν έτυχε η δική μου περίπτωση, είναι ένα χρόνο πριν δεν είχε υπάρξει το πλαίσιο των παρακολουθήσεων. Οι επιπτώσεις στη δουλειά μου ήταν τεράστιες. Το πρώτο πράγμα που συνειδητοποιείς είναι ότι έχεις εκθέσει πηγές και πιο ευάλωτους, όπως αξιωματούχους που πήραν ρίσκο να σε εμπιστευτούν, άνθρωποι που δεν έχουν χαρτιά, άλλοι που η απόφαση για το άσυλο εκκρεμεί. Χωρίς να το γνωρίζεις τους έχεις εκθέσει. Το ζήτημα που προκύπτει είναι ότι η ΕΥΠ είναι μια υπηρεσία που δε λογοδοτεί πουθενά και τα στελέχη της το γνωρίζουν.Αν φτάσει στο δικαστήριο, θα αρκεί τα στελέχη να πουν λόγους εθνικής ασφαλείας και η κουβέντα θα τελειώσει εκεί. Η παρακολούθηση θα πρέπει να είναι κάτι εξαιρετικό, σπάνιο. Και στην Ελλάδα δεν είναι», είπε ο Σταύρος Μαλιχούδης.

Για μοναξιά στην έρευνα για το θέμα των υποκλοπών μίλησε η Ελίζα Τριανταφύλλου όταν ρωτήθηκε για την ελευθερία του Τύπου στην Ελλάδα. «Υπάρχει αυτολογοκρισία. Πολλές φορές γνωρίζεις ότι στο μέσο που δουλεύεις δεν μπορείς να δημοσιοποιήσεις κάτι. Και μιλάω και για τη ροή στο newsroom, που «ανεβάζουν 30 ειδήσεις την ώρα. Κάποιες ειδήσεις δε θα τις δείτε ποτέ», τόνισε, προσθέτοντας ότι ο ελληνικός Τύπος -με ελάχιστες εξαιρέσεις- αναγκάστηκε να αναφερθεί στο θέμα εξαιτίας της παρακολούθησης του Νίκου Ανδρουλάκη. 

Για το ότι δεν κλήθηκε ο επικεφαλής του ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ Νίκος Ανδρουλάκης ρώτησε ο ευρωβουλευτής των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών Χάιντε, ο οποίος ρώτησε αν η Ελλάδα διολισθαίνει στον ολοκληρωτισμό. «Δεν μπορώ να απαντήσω σε αυτό το ερώτημα. Θα σας πω ότι έχω μιλήσει σε κρατικά κανάλια ξένων χωρών, αλλά όχι στο κρατικό της δικής μου χώρας. Και πράγματι, υπάρχει «μοναξιά» όταν χειριζόμαστε τέτοια θέματα. Αυτές είναι πρακτικές που οδηγούν σε σκοτεινή κατεύθυνση». 

Σε ερώτηση του ευρωβουλευτή Στέλιου Κούλογλου προς τον Θανάση Κουκάκη σχετικά με τους πρωταγωνιστές του σκανδάλου, αλλά και για το πώς είναι σίγουρος ότι δεν είναι κάποια ξένη κυβέρνηση ή οργανισμός, ο δημοσιογράφος απάντησε: «Γιατί πιστεύω ότι είναι η ελληνική κυβέρνηση; Το κόστος αγοράς των υπηρεσιών σύμφωνα με Citizen lab και καταλόγους στο dark web δεν μπορεί να το αγοράσει ιδιώτης. Μπορεί να το χρησιμοποιεί ιδιώτης; Ναι».

«Ποιοι είναι οι βασικοί πρωταγωνιστές υπόθεσης; Θα σας πω τα εξής: το 2019 εκλέγεται ο Κ. Μητσοτάκης και από τις πρώτες αποφάσεις του είναι να πάρει την ΕΥΠ στο δικό του χαρτοφυλάκιο. Επομένως, έχει γνώση και ευθύνη ως πολιτικός προϊστάμενος. Ο διευθυντής του γραφείου του και ανιψιός του που παραιτήθηκε έχει την αντικειμενική ευθύνη. Επίσης, ο επικεφαλής παραιτηθείς ΕΥΠ.  Προφανώς ο πρώην αντιπρόσωπος της Intellexa που έφερε την εταιρία από την Κύπρο στην Ελλάδα. Επίσης, ένα όνομα που δεν αναφέρθηκε τον νόμιμο προμηθευτή της ΕΥΠ, Krikel, που θα ήθελα να την εξετάσετε ειδικά αν επισκεφθείτε στην Αθήνα, νόμιμο λογισμικό επισύνδεσης στην ΕΥΠ», τόνισε. «Για μένα, όπως ενημερώνομαι από δημοσιεύματα και έρευνα εξέλιξης, αυτοί είναι οι πρωταγωνιστές, οι οποίοι συνδέονται μεταξύ τους και με άλλες συναλλαγές», αποκάλυψε.

Απαντώντας σε άλλη ερώτηση, ο Θ. Κουκάκης δήλωσε: «Αυτό που περιγράφεται ως σκάνδαλο υποκλοπών στην Ελλάδα είναι ένδειξη για το πόσο παραβιάζεται το κράτος Δικαίου στη χώρα μου. Είναι προβληματικό ότι τα τελευταία 3 χρόνια διαπιστώνουμε διαρκή επιδείνωση ποιότητας νομοθεσίας στην Ελλάδα, δεν εξυπηρετεί κράτος Δικαίου. Το ότι είμαστε χαμηλά στις κατατάξεις για την ελευθερία του Τύπου, δεν είναι τυχαίο. Λυπάμαι που τις επιβεβαιώνω, αλλά όλα αυτά έχουν γίνει στη βάση πολιτικών αποφάσεων. Κάθε φορά που ελέγχεται, η κυβέρνηση αντιδρά υστερικά. Πρόσφατα, έχει επιτεθεί στους μισούς Έλληνες και ξένους ανταποκριτές. Δε δέχεται κριτική για αποφάσεις που λαμβάνει, αποφάσεις που παραβιάζουν σε όλο του το εύρος το Κράτος Δικαίου, το οποίο είναι βασική προϋπόθεση για εκταμίευση Ταμείου Ανάκαμψης. Ίσως να έπρεπε να απευθυνθείτε και στην ελληνική κυβέρνηση για ακριβώς τον ίδιο λόγο».

Ο #Κουκακης εξηγει τους λογους για τους οποιους τον παρακολουθουσε ο Μητσοτακης #υποκλοπες #Χειμωνας_Μητσοτακη #πανεπιστημιακη_αστυνομια pic.twitter.com/GEAqjlZESW

— Koulara (@Koulara555) September 8, 2022

Οι Έλληνες δημοσιογράφοι προχώρησαν και σε κάποιες νομοθετικές προτάσεις, όπως για παράδειγμα να ενημερώνουν οι εταιρείες που εμπορεύονται τέτοια λογισμικά σε ποιον έχει πουλήσει ή διαθέσει το προϊόν του, ποιος είναι ο τελικός χρήστης και επίσης τα λογισμικά αυτά να μην μπορούν να πουληθούν σε ιδιώτες.

Πολύ αδύναμη αποδείχθηκε η παρουσία των τριών Ελλήνων αξιωματούχων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Σε αυτό συνέβαλε και το γεγονός ότι οι τρεις εκπρόσωποι της χώρας έπρεπε να μιλήσουν στα αγγλικά για τις εισαγωγικές τους τοποθετήσεις. Ωστόσο δεν ήταν μόνο αυτό: η επίκληση στο απόρρητο της διαδικασίας ήταν συνεχής, ενώ ο εκπρόσωπος του Υπουργείου Δικαιοσύνης αμφισβήτησε ακόμα και την ύπαρξη σκανδάλου παρακολουθήσεων, κάτι που προκάλεσε έντονες αντιδράσεις από τους ευρωβουλευτές.

Πάντως, τα μέλη της Επιτροπής τους ευχαρίστησαν για τη συνεργασία και τη διάθεση που επιδεικνύει η ελληνική κυβέρνηση να βοηθήσει στην διαλεύκανση της έρευνας της επιτροπής. 

Ο πρόεδρος της ΑΔΑΕ, Χρήστος Ράμμος, απέφυγε να απαντήσει σχετικά με τις πληροφορίες πως τα αρχεία από τις υποκλοπές των κκ Ανδρουλάκη και Κουκάκη δεν αποθηκεύτηκαν για "τεχνικούς λόγους", λόγω αλλαγής λογισμικού της ΕΥΠ. "Προσωπικά εγώ ποτέ δεν είπα κάτι τέτοιο. Προφανώς δεν έχω τη δικαιοδοσία να μιλήσω στον Τύπο και διαμαρτύρομαι για το γεγονός ότι οι πληροφορίες αυτές ακούστηκαν μέσα στο Ευρωκοινοβούλιο" είπε. Στη συνέχεια επανέλαβε πως ο ίδιος δεν έδωσε στοιχεία για τα αρχεία των υποκλοπών, και πως όταν ολοκληρωθεί η έρευνα θα ενημερωθούν όλοι οι άμεσα ενδιαφερόμενοι.  Πρόσθεσε πως οι παρακολουθήσεις δεν έγιναν μόνο από την ΕΥΠ. "Ακούσαμε πως υπήρχαν 15.000 εντολές παρακολούθησης το 2021 για λόγους εθνικής ασφάλειας. Αυτό δεν είναι σωστό. Ο αριθμός αυτός περιλαμβάνει και άλλους φορείς, όχι μόνο της ΕΥΠ", όπως τόνισε χαρακτηριστικά.

Η ανακοίνωση του Ευρωκοινοβουλίου

Η εξεταστική επιτροπή του ΕΚ για τα κατασκοπευτικά λογισμικά άκουσε Έλληνες δημοσιογράφους να περιγράφουν τη στοχοποίηση και τις έρευνές τους, και συζήτησε με Έλληνες αξιωματούχους.

Την Πέμπτη 8 Σεπτεμβρίου, η εξεταστική επιτροπή του Κοινοβουλίου για τη διερεύνηση της χρήσης του λογισμικού Pegasus και ισοδύναμου κατασκοπευτικού λογισμικού επιτήρησης πραγματοποίησε δημόσια ακρόαση για την Ελλάδα. Μπορείτε να παρακολουθήσετε μαγνητοσκοπημένη την ακρόαση στο Κέντρο Πολυμέσων του Κοινοβουλίου.

Οι δημοσιογράφοι καταγγέλλουν τον αντίκτυπο των παρακολουθήσεων στις ευρωπαϊκές αξίες
Στο πρώτο μέρος της ακρόασης, οι ευρωβουλευτές άκουσαν μαρτυρίες από Έλληνες δημοσιογράφους οι οποίοι είτε έχουν στοχοποιηθεί με κατασκοπευτικό λογισμικό, είτε έχουν διερευνήσει υποθέσεις παρακολούθησης.

Ο Θανάσης Κουκάκης και ο Σταύρος Μαλιχούδης υποστήριξαν ότι το δημοσιογραφικό τους έργο οδήγησε στη στοχοποίησή τους. Ο κ. Κουκάκης σημείωσε ότι η παρακολούθησή του δεν θα είχε τεθεί στο σωστό πλαίσιο χωρίς την εξεταστική επιτροπή του ΕΚ και τους ελέγχους που πραγματοποιήθηκαν στα τηλέφωνα των ευρωβουλευτών, γεγονός που αποκάλυψε ότι το τηλέφωνο του Νίκου Ανδρουλάκη (Σοσιαλιστές, Ελλάδα) είχε τεθεί επίσης στο στόχαστρο. Ο κ. Μαλιχούδης σημείωσε ότι κατά την περίοδο της παρακολούθησής του είχε ξεκινήσει συνομιλίες για τη δημιουργία ενός διεθνούς δικτύου δημοσιογράφων για προσφυγικά θέματα, με αποτέλεσμα να έχουν αποκαλυφθεί ευαίσθητες πληροφορίες σχετικά με δημοσιογράφους σε άλλες χώρες.

Η Ελίζα Τριανταφύλλου μίλησε για το ερευνητικό της έργο σχετικά με τη χρήση κατασκοπευτικού λογισμικού στην Ελλάδα. Η κα. Τριανταφύλλου διαπίστωσε ότι οι επίσημες έρευνες για παραβιάσεις της ιδιωτικής ζωής φαίνεται να προχωρούν με αργούς ρυθμούς, ενώ οι έρευνες για διαρροές στα μέσα ενημέρωσης πολύ ταχύτερα. Υποστήριξε ότι απαιτούνται αξιόπιστες έρευνες σχετικά με τις δραστηριότητες της εταιρείας παροχής κατασκοπευτικού λογισμικού Intellexa.

Οι ευρωβουλευτές συμφώνησαν ότι πρέπει να διερευνηθούν επειγόντως οι εταιρείες κατασκοπευτικού λογισμικού, επισημαίνοντας τον κίνδυνο καταστροφής αποδεικτικών στοιχείων, ενώ τόνισαν τις αρνητικές συνέπειες του θέματος για τη δημοκρατία, την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και την ελευθερία της έκφρασης. Ρώτησαν επίσης αν η Ελλάδα κινείται προς μια αυταρχική κατεύθυνση, με τους προσκεκλημένους ομιλητές να επισημαίνουν ότι τουλάχιστον οι δημοσιογράφοι βιώνουν αρνητικό κλίμα όταν ασκούν κριτική κατά της κυβέρνησης. Οι ευρωβουλευτές έδειξαν ενδιαφέρον για το θέμα των αδειών εξαγωγής κατασκοπευτικού λογισμικού στην Ελλάδα αλλά και στην Κύπρο.

Απαιτούνται ταχύτερες εθνικές έρευνες, λένε οι ευρωβουλευτές

Στο δεύτερο μέρος, οι ευρωβουλευτές συνομίλησαν με Έλληνες αξιωματούχους, οι οποίοι τόνισαν τους σοβαρούς περιορισμούς που τους επιβάλλει ο νόμος όσον αφορά τη δημοσιοποίηση εμπιστευτικών πληροφοριών, και ότι δεν πρέπει να επηρεάσουν τις εν εξελίξει έρευνες και την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης μέσω δημόσιων παρατηρήσεων σχετικά με τα ζητήματα αυτά. Ο Αθανάσιος Στάβερης  (Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης) περιέγραψε την εθνική στρατηγική ασφάλειας και το χρονοδιάγραμματης κυβέρνησης, καθώς και τις προσπάθειες για την ενσωμάτωση της νομοθεσίας της ΕΕ για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο (για παράδειγμα την οδηγία NIS2) στο εθνικό δίκαιο.

Ο Πάνος Αλεξανδρής (Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Δικαιοσύνης) εξέφρασε την ικανοποίησή του για το έργο της επιτροπής και τόνισε τα δικαιώματα στην ιδιωτική ζωή, την οικογενειακή ζωή και την προστασία των δεδομένων που προβλέπονται από την ελληνική νομοθεσία. Τόνισε επίσης τον ρόλο της ανεξάρτητης Αρχής Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ) στη διασφάλιση των θεμελιωδών δικαιωμάτων της ιδιωτικής ζωής. Τέλος, ο Πρόεδρος της ΑΔΑΕ Χρήστος Ράμμος μίλησε για τον εποπτικό ρόλο της Αρχής και τους νομικούς περιορισμούς που αντιμετωπίζει όσον αφορά τις εισαγγελικές διώξεις.

Οι ευρωβουλευτές υποστήριξαν ότι οι πολίτες της ΕΕ χρειάζονται μεγαλύτερη διαφάνεια, σημείωσαν ότι η κυβέρνηση έχει υποσχεθεί να διερευνήσει γρήγορα τις εν λόγω υποθέσεις και την παρότρυναν να σημειώσει ταχύτερη πρόοδο. Έθεσαν ερωτήματα σχετικά με αναφορές για φακέλους της ΕΥΠ που έχουν καταστραφεί παράνομα και τόνισαν τις ευθύνες των αρχών προστασίας της ιδιωτικής ζωής στο πλαίσιο του γενικού κανονισμού της ΕΕ για την προστασία δεδομένων (GDPR). Ρώτησαν επίσης κατά πόσο το ισχύον νομικό πλαίσιο της ΕΕ είναι κατάλληλο για τη διερεύνηση τέτοιων ζητημάτων ψηφιακών επικοινωνιών και έθιξαν τις επιπτώσεις των γεγονότων στην Ελλάδα για όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, καθώς και για το ίδιο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.