Φυλλομετρώντας την Αθήνα του 19ου αιώνα
Πλατεία Συντάγματος, 1900 (Φωτ.: Bruno Belling)
Πώς μπορείς να μιλήσεις για την πόλη σου, την Αθήνα, τον 19ο αιώνα, μέχρι το γύρισμα του ημερολογίου στον 20ό, τον «αιώνα -Ιανό»; Ειδικότερα πώς μπορείς να μιλήσεις, να γράψεις γι’ αυτήν, μέσα από την ιστορία των δρόμων της; Κι αν «οι δρόμοι ποτέ δεν ησυχάζουν». Αν δεν «είναι μόνο οδικές αρτηρίες», αλλά, κυρίως και πρωτίστως, «χώροι συνάθροισης και έκφρασης των πολιτών», όπως ήδη από την Εισαγωγή του νέου τους βιβλίου οι άξιοι αθηναιογράφοι Θανάσης Γιοχάλας και Ζωή Βαΐου μας ειδοποιούν αρμοδίως;
Μήπως το πρόσωπο της Αθήνας «θα ήταν άχρωμο», χωρίς την παρουσία των ανθρώπων, τη μικροϊστορία τους, τις ιστορίες τους, τις ζωές τους; Και πώς οι άνθρωποι που διασταυρώνονται στους δρόμους της πρωτεύουσας, σε φάση ενηλικίωσης στο τέλος του 19ου αιώνα, δίνουν τον ρυθμό στην καθημερινότητα, πώς «ζωγράφισαν με τα θερμά και ψυχρά χρώματα των συναισθημάτων τους, ξανά και ξανά, το μεταβαλλόμενο τοπίο της πόλης», για να δώσω ξανά και πάλι τον λόγο στο εμ-παθές με την ιστορία της Αθήνας δίδυμο συγγραφέων.
Επιπλέον και συγχρόνως, πώς η υπό διαμόρφωση πόλη, η Αθήνα, σε εποχή μετέωρου μοντερνισμού, με πρόσφατο το εκσυγχρονιστικό εγχείρημα του Χαρίλαου Τρικούπη, αλλά και τη χρεοκοπία, λίγο πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες, νοηματοδοτείται μέσω της προσωπικής συνείδησης που διαμόρφωσαν οι ανάγκες των ανθρώπων της, σε ρόλους πρωταγωνιστών, αλλά και «βουβών προσώπων, δυναμικών ή απαθών θεατών» που «ενορχηστρώθηκαν στο ανώνυμο πλήθος των επώνυμων μελών της κοινότητας»;
Πώς
καθένα από αυτά τα πρόσωπα, όλοι επώνυμοι, εντέλει, όπως ο Ομηρος μας
έχει υποδείξει, αφομοίωσε το αστικό φαινόμενο και διαμορφώθηκε από αυτό,
καθείς με τρόπο διαφορετικό; Επίσης, πώς η συγκέντρωση δραστηριοτήτων,
καθώς οι δρόμοι της πόλης διανοίγονται, χαράσσονται, παραδίδονται στην
κυκλοφορία των αμαξών και σιγά σιγά και των πρώτων αυτοκινήτων,
ανανοηματοδοτεί τον χώρο. Πώς οι κοινωνικές δραστηριότητες νοηματοδοτούν
δρόμους, πεζοδρόμια, πλατείες σε μια πόλη της οποίας το «αρχιτεκτονικό
προφίλ παγιώνεται», ο πληθυσμός αυξάνεται θεαματικά και ο κοινωνικός
σχηματισμός αρχίζει να συγκροτείται μέσα από διαφορετικές ταχύτητες σε
ρέουσες διαχωριστικές γραμμές;
Πλουτάρχου και Ξενοκράτους , Κολωνάκι, 1900.
Ο Θανάσης Γιοχάλας και η Ζωή Βαΐου, οιονεί εμμονικοί φιλαναγνώστες, στην εν λόγω δεύτερη από κοινού συγγραφική τους κατάθεση, που θα μπορούσε να διαβαστεί και ως μυθ-ιστόρημα για την Αθήνα, ή, αν προτιμάτε, μυθιστόρημα με φόντο την Αθήνα, ιχνηλατούν, με κύριο εργαλείο την αποδελτίωση του Τύπου της εποχής, μια πόλη που δεν είναι μόνον αυτό που βλέπουμε, αλλά και ό,τι δεν βλέπουμε, ό,τι ξέρουμε, αλλά κυρίως όσα δεν ξέρουμε και ο Τύπος εξεικονίζει στις τυπωμένες σελίδες, «αναμενόμενες και απροσδόκητες στιγμές».
Ηδη από το προηγούμενο φιλέταιρο εγχείρημά τους μας έχουν σχετικά προϊδεάσει σχετικά και μας είχαν φιλοδωρήσει με τον ερευνητικό τους μόχθο, με τον Τύπο να συνιστά ψίχα μεταλαβιάς για τη μελέτη της μικροϊστορίας. Ο λόγος για την κατάθεση του 2016 με τίτλο Ο Κίτσος ο λεβέντης και άλλες αγγελίες, επίσης από τις εκδόσεις Εστία, ενώ σχεδόν εμβληματική για όσους μελετούν τα της Αθήνας είναι η κατάθεση το 2012 του Θανάση Γιοχάλα σε συνέργεια με την Τόνια Καφετζάκη, Αθήνα. Ιχνηλατώντας την πόλη με οδηγό την ιστορία και τη λογοτεχνία, επίσης με τη φροντίδα της Εστίας.
Η διάρθρωση του τωρινού εγχειρήματος μας βοηθά να εντάσσουμε κάθε φορά τα αποτυπωμένα με μελάνι πάθη των ανθρώπων, κατοίκων της Αθήνας, σε ευρύτερες επιφάνειες. Προτάσσεται εισαγωγή, αρθρωμένη γύρω από αναπεπταμένους, λίγο ή πολύ, θεματικούς πυρήνες, λόγου χάριν, «Η Αθήνα πρωτεύουσα», «Οι δρόμοι», «Οι άμαξες», «Ο Τύπος» -καθρέπτης μικρών και μεγάλων γεγονότων και συμβάντων- «Ο Φωτισμός», «Συμπλοκές κατοίκων», «Η πανίδα του άστεως», «Οι κηδείες», «Η πολιτική στην πόλη», «Η Ευρώπη στην Αθήνα», «Η πόλη», «Οι άνθρωποι».
Στη συνέχεια το ευχείρωτο, παρά τον σχετικό όγκο του, βιβλίο, αναπτύσσεται σε εννέα κεφάλαια οργανωμένα ανά περιοχές και συνοικίες, με την οδό Σταδίου, την οδό Πανεπιστημίου, την οδό Πατησίων και την πλατεία Ομονοίας να έχουν το δικό τους διακριτό μερίδιο στην αποτύπωση της πολύσημης αθηναϊκής καθημερινότητας, που συχνά πυκνά αιφνιδιάζει, διασκεδάζει τον σημερινό αναγνώστη, θέτει ερωτήματα, όπως αυτά που εδώ ετέθησαν, συνιστά μνημολόγιο για την Αθήνα, αλλά και απόπειρα διερεύνησης ταυτοτήτων, εντέλει εγχείρημα εθνικής αυτογνωσίας. Έπεται Παράρτημα, μεταξύ άλλων, συνοπτική παρουσίαση των εφημερίδων, δημοσιεύματα των οποίων ερανίστηκαν, και ένα κεφάλαιο για το έργο των δημάρχων της Αθήνας σε ό,τι αφορά τον φωτισμό, την καθαριότητα και την οδοποιία – εδώ έχουμε μία καθοριστική συνεισφορά στη διερεύνηση της ιστορίας της ελληνικής αυτοκίνησης.
Εννοείται, όπως είναι, θαρρώ, σαφές από τη σοφή διάρθρωση της ύλης, ότι το ανά χείρας βιβλίο μπορεί να διαβαστεί κατά τις επιθυμίες κι ανάγκες ενός εκάστου αναγνώστη και ερευνητή: αποσπασματικά ή εν όλω, από την αρχή προς το τέλος ή από τα μεσαία τοποθετημένα κεφάλαια προς ποικίλες κατευθύνσεις. Όπως, άλλωστε, και η ιστορία της Αθήνας σε τούτη την εποχή μετάβασης, εποχή πλήρους κινητικότητας.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ 
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου