Ήταν 7 Οκτωβρίου 2020 όταν το Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων έκρινε ένοχους τον αρχηγό της Χρυσής Αυγής Νίκο Μιχαλολιάκο και ακόμα 68 στελέχη και μέλη της για διεύθυνση ή ένταξη σε εγκληματική οργάνωση. Έτσι αποδόθηκε δικαιοσύνη για τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα και τους σοβαρούς τραυματισμούς των Αιγύπτιων αλιεργατών και των μελών του ΚΚΕ από μέλη της Χρυσής Αυγής.   

Η αντίδραση των εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων που είχαν συγκεντρωθεί έξω από το κτίριο του Εφετείου στην οδό Αλεξάνδρας στο άκουσμα της καταδικαστικής απόφασης μάλλον θα μείνει ως εμβληματική στιγμή στην ιστορία των δημοκρατικών αγώνων της χώρας μας. Δευτερόλεπτα μετά ακολούθησε η διάλυση της συγκέντρωσης από ισχυρότατες δυνάμεις της Αστυνομίας που έκαναν εκτεταμένη χρήση χημικών και ρίψης νερού με αύρες.

Ένα χρόνο αργότερα, μπορεί η ηγεσία της Χρυσής Αυγής να βρίσκεται στη φυλακή, όμως η Δημοκρατία βλέπει πάλι απέναντί της το τέρας του φασισμού. Τα συμβάντα στα ΕΠΑΛ της Σταυρούπολης, η επίθεση στους αφισοκολλητές του ΚΚΕ και της ΚΝΕ στην Ηλιούπολη Θεσσαλονίκης καθώς και αυτή εναντίον μελών της ΚΕΕΡΦΑ στο Νέο Ηράκλειο, γεννούν σοβαρή ανησυχία πως βρισκόμαστε σε φάση ανασυγκρότησης του νεοναζιστικού χώρου.

Ο δημοσιογράφος της Εφημερίδας των Συντακτών και συστηματικός μελετητής της ακροδεξιάς Δημήτρης Ψαρράς δίνει στο tvxs.gr τη δική του προσέγγιση σχετικά με τα πρόσφατα γεγονότα και σκιαγραφεί το τοπίο στον νεοναζιστικό χώρο, περιγράφοντάς το ως ένα πεδίο ανταγωνισμού μεταξύ των επίδοξων κληρονόμων της συρρικνωμένης, αλλά όχι εξαφανισμένης, Χρυσής Αυγής. Θεωρεί ότι η κυβέρνηση έχει δημιουργήσει ένα περιβάλλον στο οποίο «τσαλαβουτούν» όπως λέει από διεκδικητές της «κληρονομιάς» της Χρυσής Αυγής μέχρι και κάθε λογής πολιτευτές της ακροδεξιάς, κάποιοι από τους οποίους βρίσκονται στις τάξεις της Νέας Δημοκρατίας.  

Οι Χρυσαυγίτες ένα χρόνο μετά


Κρατούμενα στην πλειοψηφία τους στις φυλακές Δομοκού, τα πρόσωπα που απάρτιζαν την ηγετική ομάδα της Χρυσής Αυγής μέχρι και τα μέσα του 2020 έχουν τραβήξει διαφορετικούς δρόμους. Ο αρχηγός της οργάνωσης Νίκος Μιχαλολιάκος έχει τη στήριξη των μελών της οικογένειάς του, δηλαδή της επίσης καταδικασμένης συζύγου του Ελένης Ζαρούλια, της κόρης του Ουρανίας και του γαμπρού του και επίσης καταδικασμένου Αρτέμη Ματθαιόπουλου. Είναι αυτοί που ουσιαστικά ηγούνται της αποδεκατισμένης, εκτός φυλακής Χρυσής Αυγής.

«Στα πρόσφατα γεγονότα της Σταυρούπολης εμφανίστηκε ως κυρίαρχη η ομάδα Μιχαλολιάκου. Στη Θεσσαλονίκη έχουν παραμείνει κάποια χρυσαυγίτικα στοιχεία. Εξάλλου πλην του Ματθαιόπουλου, στους καταδικασθέντες δεν συμπεριλαμβάνονται εκπρόσωποι της Θεσσαλονίκης. Ο αποδεκατισμένος τοπικός πυρήνας της Χρυσής Αυγής, τον χειρίζονται η Ζαρούλια και η Ουρανία Μιχαλολιάκου, ο Ματθαιόπουλος και ο πρώην βουλευτής Κιλκίς Χατζησάββας», σημειώνει ο Δημήτρης Ψαρράς και συμπληρώνει: «Αυτοί προσπάθησαν να πιστωθούν τα όσα έγιναν στη Θεσσαλονίκη τις τελευταίες ημέρες, λέγοντας εμμέσως ότι «ενώ ο Λαγός και ο Κασιδιάρης το έχουν πουλήσει για προσωπικούς λόγους, εμείς είμαστε εδώ». Ενώ οι Λαγός και Κασιδιάρης εμφανίζονται να επιθυμούν κάθοδο στις εκλογές, ο Μιχαλολιάκος δεν έχει δείξει τέτοια διάθεση».  

Το πολιτικό μόρφωμα του Ηλία Κασιδιάρη «Έλληνες για την Πατρίδα» μετριέται στις δημοσκοπήσεις, συχνά σε ποσοστό άνω του 1%. Ηχογραφώντας μέσα από τη φυλακή μέσω τηλεφώνου πολιτικά μηνύματα-εκπομπές, το πρώην πρωτοπαλίκαρο του αρχηγού απευθύνεται στους (δυνάμει) οπαδούς του αποφεύγοντας αναφορές στο ναζισμό ή οτιδήποτε άλλο θα μπορούσε να αποτελέσει λόγο «κοψίματος» στο youtube. Αυτοπαρουσιάζεται ως θύμα της προπαγάνδας του συστήματος που αργά ή γρήγορα θα δικαιωθεί με επανείσοδό του, αυτή τη φορά ως αρχηγός κόμματος, στη Βουλή. Καλεί μάλιστα τους οπαδούς του να επικοινωνήσουν μαζί του μέσω ενός αριθμού κινητού τηλεφώνου στο οποίο απαντάει η γραμματέας του. 

«Ο Κασιδιάρης έχει μια απεύθυνση ως στέλεχος αλλά νομίζω πως την ώρα της κάλπης οι ψηφοφόροι θα σκεφτούν ότι ο αγαπημένος τους ήρωας είναι φυλακισμένος για πολύ βαριά κακουργήματα και δε θα τον ψηφίσουν. Βεβαίως, θα υπάρχουν κάποιοι από τους 500.000 που είχαν ψηφίσει τη Χρυσή Αυγή στο παρελθόν που θα αναζητήσουν κάτι παρόμοιο. Δύσκολα θα έβλεπα ξανά ένα σχηματισμό σαν τη Χρυσή Αυγή στη Βουλή αλλά φυσικά δεν μπορώ να αποκλείσω τίποτα», σχολιάζει ο Δημήτρης Ψαρράς. 

Δικό του κόμμα έχει δημιουργήσει και ο ευρωβουλευτής αλλά επίσης κρατούμενος στις φυλακές Δομοκού Γιάννης Λαγός. Το όνομα του σχηματισμού είναι Εθνική Λαϊκή Συνείδηση (Ε.ΛΑ.ΣΥΝ). Μετά την άρση της ασυλίας του από την Ευρωβουλή τον περασμένο Απρίλιο, ο Λαγός διεκδικεί να μεταβαίνει στο κτίριο του Ευρωκοινοβουλίου στην Αθήνα προκειμένου από εκεί διαδικτυακά να ασκεί τα καθήκοντά του ως ευρωβουλευτής. Για το σκοπό αυτό μάλιστα έκανε και απεργία πείνας διάρκειας μερικών ημερών. 

Οι κληρονόμοι της Χρυσής Αυγής και η σύνδεση με τα πρόσφατα γεγονότα

Σύμφωνα με το Δημήτρη Ψαρρά, ένα χρόνο μετά την καταδίκη της Χρυσής Αυγής τα τρία αυτά μορφώματα, δηλαδή ό, τι έχει απομείνει από τη Χρυσή Αυγή και τα «κόμματα» Κασιδιάρη και Λαγού, μαζί με την οργάνωση Propatria στην οποία φαίνεται πως ανήκει ο συλληφθείς για την επίθεση κατά μελών της ΚΕΕΡΦΑ στο Νέο Ηράκλειο και τον «Ιερό Λόχο 2012» που δραστηριοποιείται στη Θεσσαλονίκη, αποτελούν τις οργανώσεις με ορατό μέγεθος και διακριτή δράση στο νεοναζιστικό χώρο.

«Υπάρχει η κληρονομιά της Χρυσής Αυγής που εκκρεμεί. Υπάρχουν πολλοί υποψήφιοι κληρονόμοι που θέλουν να παρουσιάσουν τον εαυτό τους προκειμένου να βρεθούν σε θέση διεκδίκησης κάποιου κομματιού αυτής της κληρονομιάς. Ο πιο απλός τρόπος για να κάνουν αισθητή την παρουσία τους είναι η βία και το έγκλημα. Τον δρόμο άλλωστε τον έχει δείξει πρώτη η ίδια η Χρυσή Αυγή. Πιστεύω ότι όσο περνάει ο καιρός ο ανταγωνισμός μεταξύ τους θα ενταθεί», υποστηρίζει ο έμπειρος δημοσιογράφος.

 

Το ερώτημα που του θέτουμε είναι εάν τα σχήματα αυτά σε συνδυασμό με τις φασιστικές επιθέσεις των τελευταίων ημερών συνιστούν ανασυγκρότηση του νεοναζιστικού χώρου. «Νομίζω ότι είναι πολύ νωρίς να πει κάποιος κάτι τέτοιο», απαντά ο Δημήτρης Ψαρράς. «Δεν πιστεύω ότι μπορούμε να δούμε συγκρότηση ενός σχήματος όπως η Χρυσή Αυγή και σ’ αυτό έχει παίξει σημαντικό ρόλο η δικαστική απόφαση της 7ης Οκτωβρίου 2020. Ωστόσο η καταδίκη της οργάνωσης και κάποιων μελών της δεν έφερε και την εξαφάνιση από την πολιτική και κοινωνική ζωή του τόπου εκατοντάδων ή και χιλιάδων συνεργών και συνεργατών της Χρυσής Αυγής, οι οποίοι κατά διαστήματα κάνουν αισθητή την παρουσία τους».

Πάντως προβληματισμό προκαλεί το γεγονός ότι μετά από αρκετό διάστημα, μέσα σε μία εβδομάδα είχαμε τέσσερα περιστατικά φασιστικής βίας, σε Σταυρούπολη, Εύοσμο, Ηλιούπολη Θεσσαλονίκης και Νέο Ηράκλειο Αττικής. «Την πυκνότητα στο χρόνο των συμβάντων αυτών θα την εξηγούσα ως αλληλοτροφοδότηση. Καθώς τα επεισόδια αυτά παίρνουν ένα μιντιακό χαρακτήρα, ακόμα και με αρνητική πλαισίωση, αναπαράγονται και βρίσκονται στο προσκήνιο. Αυτό ενεργοποιεί άλλους, ενδεχομένως εν υπνώσει φασιστικούς θύλακες. Έτσι βλέπουμε να ενεργοποιείται το Νέο Ηράκλειο από ενέργειες που έγιναν στη Θεσσαλονίκη», σημειώνει ο Δημήτρης Ψαρράς.

Όπως προέκυψε από το ρεπορτάζ του tvxs.gr σχετικά με τις διεργασίες φασιστικών ομάδων στη Θεσσαλονίκη, ορισμένοι νεαροί από τους δράστες της επίθεσης με ορμητήριο το 1ο και 2ο ΕΠΑΛ Σταυρούπολης είχαν περάσει από κύκλους οργανωμένων οπαδών. Οι επιθέσεις που εξαπέλυσαν κατά των αντιφασιστών φοιτητών έμοιαζαν αρκετά με επιθέσεις χούλιγκαν εναντίον οπαδών αντίπαλων ομάδων. Αντίθετα, η επίθεση στην Ηλιούπολη κατά των αφισοκολλητών του ΚΚΕ και αυτή στο Νέο Ηράκλειο κατά μελών της ΚΕΕΡΦΑ, έμοιαζαν να αντιγράφουν το modus operandi της Χρυσής Αυγής, όπως έχει τονίσει στο tvxs.gr ο διευθυντής του «Σημείου για τη μελέτη και αντιμετώπιση της Ακροδεξιάς», Κωστής Παπαϊωάννου.  

Ο Δημήτρης Ψαρράς υπογραμμίζει πως η σχέση χουλιγκανισμού και φασισμού είναι παλιά ιστορία. «Σημαντικά τμήματα της Χρυσής Αυγής, ακόμα και επώνυμα στελέχη όπως ο Παναγιώταρος και ο Λαγός, είχαν σχέσεις με το χουλιγκανικό κίνημα. Θυμίζω ότι το πρώτο μεγάλο πογκρόμ, το οποίο δεν ανέλαβε επισήμως η Χρυσή Αυγή αλλά ξέρουμε ότι στελέχη της ήταν πίσω από αυτό, έγινε το 2004 μετά τις επιτυχίες της Εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου αλλά και ειδικότερα μετά τον αγώνα εναντίον της Εθνικής Αλβανίας. Εκεί η Χρυσή Αυγή είχε δράσει ως κινητήρας χουλιγκάνων. Συνεπώς αυτό δεν είναι κάτι καινούριο». Ο δημοσιογράφος ξεκαθαρίζει βέβαια ότι «σε καμία περίπτωση αυτό δε σημαίνει ότι η πλειοψηφία των οργανωμένων οπαδών των ομάδων έχουν σχέσεις με φασιστικούς θύλακες ή τη Χρυσή Αυγή».  

Η πολιτική συγκυρία που ευνοεί «Χρυσές Αυγές» και «Μπογδάνους»

Σε πολλές τοποθετήσεις του ο Δημήτρης Ψαρράς έχει υποστηρίξει πως η Χρυσή Αυγή βρήκε ευνοϊκό για εκείνη πολιτικό περιβάλλον στις αρχές της δεκαετίας του 90, όταν είχαν συμπέσει χρονικά η πρώτη μαζική είσοδος μεταναστών από τα Βαλκάνια με την «εθνικιστική υστερία», όπως την περιγράφει, σχετικά με την ονομασία των τότε «Σκοπίων» και νυν Βόρειας Μακεδονίας. Ο δημοσιογράφος βρίσκει ομοιότητες εκείνης της περιόδου με τη σημερινή πολιτικο-κοινωνική συγκυρία. 

«Ρόλο παίζει κατά τη γνώμη μου και η ειδική πολιτική συγκυρία του σήμερα, συγκυρία που ορίζεται από τον τρόπο που χειρίζεται η κυβέρνηση δύο μεγάλες κρίσεις, το προσφυγικό και την πανδημία. Έτσι προκύπτουν ευνοϊκές συνθήκες για τη δημιουργία ιδεολογικών σχημάτων που στηρίζονται στο φόβο, φόβο απέναντι στους ξένους αλλά και φόβο πολύ πιο προσωπικό, αυτόν που δημιουργεί η πανδημία και έχει να κάνει με την υγεία του κάθε ατόμου. Αυτό μάλιστα δεν είναι ελληνικό φαινόμενο, το συναντάμε και αλλού», λέει ο δημοσιογράφος της Εφ. Συν. «Η διαχείριση αυτή έχει δημιουργήσει ένα ρεύμα αμφισβήτησης της κυρίαρχης πολιτικής, ρεύμα πολύ ευρύτερο της ακροδεξιάς. Μέσα σε αυτό το ρεύμα τσαλαβουτούν σχήματα όπως αυτά που είδαμε να δρουν στη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα». 

«Η διαφορά που υπάρχει σε σχέση με τις αρχές της δεκαετίας του 90 είναι ότι αυτή τη φορά έχουμε δεκάδες υποψήφιους εκφραστές του ίδιου χώρου. Από τους επώνυμους Κρανιδιώτη, Τράγκα, Τζήμερο μέχρι τον κάθε ομιλητή στο αντιεμβολιαστικό συλλαλητήριο», τονίζει ο Δημήτρης Ψαρράς. 

Ο δημοσιογράφος μάλιστα βλέπει την τάση αυτή να αναπτύσσεται και εντός του κυβερνώντος κόμματος. «Θεωρώντας μάλλον ότι η συμπερίληψη στην κυβέρνηση της γνωστής, προερχόμενης από το ΛΑΟΣ, τριανδρίας δεν αρκεί, στη Νέα Δημοκρατία έχουν επιστρατεύσει και στελέχη όπως ο Μπογδάνος που μπορούν να απευθυνθούν σε κοινό που δεν λειτουργεί με γνώμονα τη λογική αλλά με αντιδράσεις θυμικού, φοβίας και βίας. Βεβαίως τέτοια στοιχεία μπορούν να υπάρχουν στο περιθώριο των μεγάλων σοβαρών κομμάτων, όχι στις διευθυντικές θέσεις», παρατήρησε ο Δημήτρης Ψαρράς, αναφερόμενος στην πρόσφατη διαγραφή Μπογδάνου από την «γαλάζια» κοινοβουλευτική ομάδα.