To Splendor in the Grass - Πυρετός στο Αίμα : μια ελεύθερη κινηματογραφική απόδοση από τον Ελία Καζάν του σεξπηρικού έρωτα του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας, με φόντο την Αμερική του Μεσοπολέμου

 

Πυρετός στο Αίμα - Βικιπαίδεια

- Κριτική από το Cine.gr:

Το φιλμ του Elia Kazan ειναι ενα δυνατο μελοδραμα απ’ αυτα που αποκατεστησαν, κατα καποιο τροπο, το ειδος στα ματια των μελλοντικων κυριως θεατων που κληθηκαν να το επανεκτιμησουν. Το μελοδραμα ανηκει στην πλατια κατηγορια του δραματος και ο ορος, αν και κυριολεκτικα δηλωνει το εργο που συνοδευεται απο μουσικη, καθιερωθηκε να χαρακτηριζει τα εργα με τις εντονες συναισθηματικες ανατροπες που η πλοκη τους στοχο εχει να σοκαρει ως ενα βαθμο τον θεατη και που οι χαρακτηρες φιλοδοξουν να αφησουν το αποτυπωμα τους στην ψυχη του. Επικεντρο των εργων αυτων, μια φιγουρα με τα χαρακτηριστικα ηρωα της αρχαιοελληνικης τραγωδιας, συνηθως γυναικα. Ισως γι’ αυτον τον λογο συχνα οι θεωρητικοι του κινηματογραφου χρησιμοποιουν τον ορο μελοδραμα προκειμενου να περιγραψουν μη ρεαλιστικα κινηματογραφικα ρομαντζα γεματα στερεοτυπα που απευθυνονται κυριως –για να μην πω αποκλειστικα- στο γυναικειο, και σαφως πιο ευσυγκινητο, κοινο.

Το μελοδραμα, και μαλιστα το τιμημενο αμερικανικο μελοδραμα, προηγειται της οριστικης μορφης του δραματος και παρ’ ολο που απο τις αρχες της δεκαετιας του ’50 και εξης, πιο ρεαλιστικες φορμες αφηγησης θα επικρατησουν (μην ξεχνουμε οτι στην αλλη οχθη του ωκεανου ο ιταλικος νεορεαλισμος αναταρασσει την καθεστηκυια κινηματογραφικη ταξη), καταφερνει να διατηρησει τους βασικους μηχανισμους εκφορας του περιεχομενου του που εστιαζεται στην υπερβολη, στα ακραια συναισθηματα, στις αντιφατικες αξιες, στις κοινωνικες συγκρουσεις, στην σεξουαλικη στερηση.

Το Splendor in the Grass - Πυρετος στο Αιμα ειναι η κινηματογραφικη μεταφορα του εργου του βραβευμενου με Pulitzer θεατρικου συγγραφεα William Inge. Το οξυδερκες εργο του Inge. προσφερει εδαφος για το χτισιμο εξοχων χαρακτηρων και αφηνει περιθωρια για ασκηση κριτικης στην αμερικανικη κοινωνια που με τους ηθικους κωδικες που, σχεδον αυθαιρετα, επιβαλλει συχνα οδηγει καθε νεα γενια στο ορια της. Το εργο σκηνοθετει ο ελληνικης καταγωγης σκηνοθετης Elia Kazan, ενας δημιουργος με εμφυτη – ισως και λογω του αιματος που κυλα στις φλεβες του; - την ικανοτητα να αποδωσει τραγωδια και να ζωντανεψει μπροστα στα ματια των θεατων το συναισθηματικο αδιεξοδο μιας κοινωνιας που αναρωτιεται. Η θεαση της ταινιας ειναι μια ακομη πορεια του θεατη προς την καθαρση μεσω του ελεου και του φοβου.

Ο Kazan ειναι κυριως σκηνοθετης του θεατρου, αυτο αγαπαει και σε αυτο μεγαλουργει. Ο κινηματογραφος λειτουργει σαν συμπληρωματικο στοιχειο στην ολοκληρωμενη θεατρικη του αντιληψη και διεπεται απο αυτην. Δεν ειναι τυχαιο οτι τα περισσοτερα κινηματογραφικα του εργα και αυτα τα οποια τον εχουν μετατρεψει σε θρυλο ειναι μεταφορες κειμενων που ειχαν γραφει κυριως για το θεατρικο σανιδι. Συχνα σκεφτομαι οτι στον Kazan ισως οφειλουμε το γεφυρωμα θεατρου και κινηματογραφου και την εξοικειωση του κοινου με λιγο πιο δυστροπα κειμενα, στα οποια δεν ηταν συνηθισμενο. Για σκεφτειτε ποιος εφερε τον Tennessee Williams και τον John Steinbeck στην πορτα μας;

Στα κινηματογραφικα του εργα ειναι φανερη η ταση του να στηνει το σετ σαν να προκειται για θεατρικη σκηνη. Αναλογως καθοδηγει και τους ηθοποιους του και αν λαβουμε υποψη μας οτι ο Kazan υπηρξε απο τους αδιαφιλονικητους οπαδους της μεθοδου Stanislavski και ενας απο τους ιδρυτες του περιφημου Actor’s Studio, τοτε δεν μας εκπλησσει το γεγονος οτι οι πρωταγωνιστες του ηταν συχνα πυκνα υποψηφιοι για academy awards ερμηνειας.

To Splendor in the Grass - Πυρετος στο Αιμα ειναι μια ακομη ελευθερη κινηματογραφικη αποδοση του σεξπηρικου ερωτα του Ρωμαιου και της Ιουλιετας. Η ιστορια πραγματευεται τον καταστροφικο ερωτα δυο εφηβων που οι οικονομικες διαφορες των οικογενειων τους και οι συμβασεις και η υποκρισια της κοινωνιας δεν του επιτρεπουν να ανθισει. Ο Bud Stamper και η Deanie Loomis ζουνε στο αγροτικο Kansas στο τελος της δεκαετιας του ’20. Οπως καθε εφηβος ετσι και αυτοι τοποθετουν τον ερωτα τους στο κεντρο της υπαρξης τους και του ενδιαφεροντος τους. Η οικογενεια της Deannie, ασθενης οικονομικα, καλοβλεπει εναν ενδεχομενο γαμο των δυο παιδιων ομως ο πατερας του Bud πετρελαιοπαραγωγος της περιοχης, εχει αλλα σχεδια για τον γιο του τα οποια επιμενει να πραγματοποιηθουν χωρις να εχει μπει ποτε στον κοπο να τα συζητησει με τον αμεσα ενδιαφερομενο. Τα παιδια λυγιζουν απο το βαρος των «πρεπει» και «δεν πρεπει» που αφορουν την σεξουαλικη τους συμπεριφορα και απο το βαρος των προσδοκιων των γονιων τους. Ολα αποφασιζονται για το μελλον τους ερημην τους!



Though nothing can bring back the hour

Of Splendor in the grass, of Glory in the flower

We will grieve not, but rather find

The strength in what remains behind

William Wordsworth (Ode, Intimations of Immortality from reflections of Early Childhood)



Η σχεση των δυο παιδιων εξελισσεται συμφωνα με τους στιχους του μεγαλου ρομαντικου ποιητη. H Deanie, μην αντεχοντας την ενταση που δημιουργησαν μεσα της τα αντικρουομενα συναισθηματα που τρεφει για τον Bud, για την μητερα της, για την οικογενεια του Bud, για την αδελφη του, καταρρεει ψυχολογικα και φτανει να νοσηλευτει. Ενας ωριμος θεατης, που κουβαλαει μεσα του μια σχετικη εμπειρια απο τις ανθρωπινες σχεσεις, μπορει να διακρινει οτι η καταρρευση της πρωταγωνιστριας δεν οφειλεται στην διαλυση της σχεσης της τοσο οσο στην συγχυση που προκαλειται στο ψυχικο της κοσμο, οταν προσπαθει να κατανοησει γιατι το να προβει σε μια πραξη που η ιδια θεωρει υπερτατη αποδειξη αγαπης και ανιδιοτελη προσφορα του εαυτου της στον ανθρωπο που αγαπα, την κατατασσει αυτοματως στα «κακα «κοριτσια. Ο πονος ειναι δυνατος, τα ψυχολογικα τραυματα βαθια, το μονοπατι μοιαζει δυσβατο και οι στιχοι του Wordsworth αντι να την ανακουφισουν την οδηγουν κατευθειαν στο παραληρημα.

Η επανασταση της αρχιζει με μια καταλυτικη επεμβαση στην εξωτερικη της εμφανιση (κοβει τα μαλλια της – προκειται για μια ριζοσπαστικη κινηση καταλυσης της γονεϊκης εξουσιας που θα την συναντησουμε συχνα και σε αλλα φιλμ-) φοραει ενα κοκκινο φορεμα και προσπαθει να μεταμορφωθει σε κατι που δεν ειναι διοτι προς στιγμην πιστευει οτι αυτο θα της φερει την γαληνη και την λυτρωση. Ομως η λυτρωση θα ερθει αφου η Deanie θα εχει ανεβει εναν Γολγοθα κρατωντας τον σταυρο της. Η αυτοκαταστροφικη της πορεια θα την οδηγησει στην αυτογνωσια αφου ομως θα εχει πληρωσει το τιμημα. Η Deanie δεν ειναι ψυχικα αρρωστη , ειναι απλως ενας ανθρωπος με ευαισθητες κεραιες ληψης μηνυματων σε μια κοινωνια παραλογη και αντιφατικη.

Ο Bud ειναι κατα την αποψη μου η κατεξοχην τραγικη φιγουρα του εργου. Αυτος ειναι το μεγαλο θυμα παρ’ ολο που αυτον τον ρολο διεκδικει με κραυγαλεο τροπο η Deanie. Ο Bud ειναι ενας ανθρωπος που ξερει τα ορια του, ξερει τι θελει ,ξερει ν’ αγαπα. Η απλη ζωη που ονειρευεται κοντα στην φυση και στο πλευρο της Deanie μοιαζει απιαστο ονειρο καθως συνθλιβεται κατω απο τις αμετακλητες αποψεις του control freak πατερα του, ο οποιος απογοητευμενος απο την μεγαλη του κορη που διαγει εκλυτο βιο, εναποθετει ολες του τις ελπιδες για δικαιωση στον γιο του. Παραλληλα, εισπραττει μια ασφυκτικη πιεση που γεννα η υπερβολικη και χωρις εγωισμους και περηφανια, αγαπη της Deanie. Ο πατερας του τον θεωρει ικανο για τα παντα και η αγαπημενη του τον αντιμετωπιζει σαν Θεο. Και ο ιδιος δεν νιωθει και δεν ειναι τιποτε απο τα δυο. Ο Bud δεν ξεσπα πουθενα και γι’ αυτο μας δημιουργει την αισθηση οτι ειναι μια κινουμενη απειλη. Προσπαθει να σταθει στο υψος καθε περιστασης και αυτο ειναι το καθημερινο του μαρτυριο. Τραγικη ειρωνεια αποτελει το γεγονος οτι η ευτυχια του αρχιζει να διαφαινεται μεσα απο τα συντριμμια της οικογενειας του που λειτουργουσε μεχρι την στιγμη της καταστροφης της απο το Κραχ, ως τροχοπεδη στα ονειρα του. Ο Kazan, στην τελικη πραξη της σχεσης γιου –πατερα οπου πια ο δευτερος ειναι ηδη νεκρος (εχει αυτοκτονησει εξαιτιας της οικονομικης του καταστροφης), χρησιμοποιει μια ληψη που ξαφνιαζει. Αντι η καμερα να εστιασει στο προσωπο του Bud (ετσι δεν γινεται στα περισσοτερα μελοδραματα;), «ανοιγει» και μας παρουσιαζει την σκηνη συνολικα χωρις το κεντρικο προσωπο της σκηνης να ειναι ο Bud. Μηπως αραγε για να μην δουμε την ανακουφιση στο προσωπο του;

Η Natalie Wood που ενσαρκωνει για δευτερη φορα μεσα σε μια χρονια την «Ιουλιετα» - η πρωτη ειναι στο West Side Story - Γουεστ Σαϊντ Στορι – διεκδικει ενα academy award για την ερμηνεια της. Ακομη και οι πιο σκληροι επικριτες του ταλεντου της – και δεν εξαιρω τον εαυτο μου απο αυτους- οφειλουν να αναγνωρισουν οτι σ’ αυτο το φιλμ ξεπερασε τον εαυτο της. Η ευθραυστη φυσιογνωμια της, το σχεδον παιδικο προφιλ της σε συνδυασμο με την αισθησιακη της φωνη καλυπτουν ολο το φασμα της προσωπικοτητας της εφηβης ερωτευμενης που με δυσκολια δεν υποτασσεται στις ορμες της. Η επιδραση του Kazan και της μεθοδου στο ερμηνευτικο αποτελεσμα ειναι εμφανης. Η Deanie καταρρεει σιγα σιγα και μαζι της παρασυρει και την ηθοποιο. Η καταπιεσμενη σεξουαλικοτητα της ηρωιδας εκφραζεται σχεδον σε καθε της κινηση με αποκορυφωμα την σκηνη της απαγγελιας του ποιηματος του Wordsworth. Η Wood ειναι η ζωντανη αποδειξη της επιτυχιας της μεθοδου που – σε μια εκλαϊκευμενη αποδοση των αρχων της- υποστηριζε οτι οποιοσδηποτε ηθοποιος μπορει να αποδωσει ενα ρολο αριστα δουλευοντας σκληρα και αντλωντας στοιχεια απο την αληθινη ζωη, ασχετα με τα ορια του ταλεντου του. Η Wood παραπηρε μαλλον στα σοβαρα την μεθοδο και τον «Life on the stage» ορο που αποτελουσε την βασικη της επιδιωξη , καθως την εποχη των γυρισματων ζει ενα παθιασμενο ερωτα με τον συμπρωταγωνιστη της και μελλοντικο μεγα καρδιοκατακτητη του Hollywod, Warren Beatty.

Ο Warren Beatty σε μια απο τις πρωτες κινηματογραφικες του εμφανισεις, εχει την τυχη να συναντησει τον Kazan, εναν κατεξοχην σκηνοθετη που «εφτιαχνε» ηθοποιους και ηταν διασημος για την ικανοτητα του να βγαζει στην επιφανεια μαζι με το ταλεντο και μερος της ψυχης των ηθοποιων του. Ο Warren Beatty ειναι εξοχος στον ρολο του ερωτοχτυπημενου εφηβου. Η εκτυφλωτικη του ομορφια συμβαλλει στην τραγικοτητα της μορφης που με σπαραγμο παρακολουθει την καταστροφη ολων οσων αγαπαει. Η σεξουαλικη του ανησυχια και ο σαρκικος του ποθος αποτελουν γνωμονα συμπεριφορας, ομως ο ηθοποιος καταφερνει και τα ελεγχει ετσι ωστε να μην προσδιδουν χυδαιοτητα στον ηρωα. Ο W. Beattyχρησιμοποιει το σωμα του ως βασικο εκφραστικο μεσο , οπως αλλωστε και η Natalie Wood ,  και αυτο καταδεικνυει τον ρολο που παιζουν στην εξελιξη της σχεσης οι ανεξελεγκτες επιθυμιες του σωματος. Τις ορμες του σωματος προσπαθουν να υποταξουν στην λογικη, το σωμα τιμωρειται οταν ο Bud αρρωσταινει και η Deannie προσπαθει να θεσει τερμα στη ζωη της και αυτο, το σωμα, βρισκει ανακουφιση στο τελος της ταινιας.

Ο Warren Beatty αν και οπως ειπαμε ειναι εκπληκτικα ομορφος, φερελπις, με ολα τα στοιχεια που χαρακτηριζουν εναν winner δεν πεφτει στην παγιδα να ερμηνευσει το ρολο με αλαζονεια. Ο μεγαλοφυης Kazan του υποδεικνυει εναν αλλο τροπο προσεγγισης του ρολου που ειναι αληθινα συγκλονιστικος. Αυτον που στηριζεται στην ανασφαλεια που προκυπτει μεσα απο την σκληρη αληθεια οτι τα παντα σ’ αυτην την ζωη ειναι εφημερα. Και τα λεφτα και η ομορφια και η αγαπη… Ο W. Beatty δεν κοιτα ποτε καταματα τον φακο. Αποστρεφει το βλεμμα του διαρκως σαν να θελει να εξαφανιστει απο την σκηνη στην οποια δεσποζει.

Η χημεια των δυο πρωταγωνιστων ειναι τοσο εντονη που ο Kazan δυσκολευεται να την «συμμαζεψει».

Οι δευτεροι ρολοι διαθετουν ολοι μια υπερβολη που τελικα κρινεται απαραιτητη προκειμενου να αποδειχθουν λειτουργικοι. Η ασωτη αδελφη του Bud (Barbara Loden) τα βγαζει περα με εναν μαλλον αβανταδορικο ρολο χωρις ομως να μας συγκλονισει ενω ο πατερας του (Pat Hingle) διαμορφωνει εναν χαρακτηρα, αυτον του υπερπροστατευτικου πατερα που η αγαπη του πνιγει τον γιο του, οσο πιο ολοκληρωμενα μπορει στα χρονικα πλαισια που του προσφερονται.

Βρισκω παντα σπαρακτικη την μητερα της Deanie (Audrey Christie) ιδιαιτερα δε, οταν υποπτευεται οτι μπορει να ευθυνεται και η ιδια για την κατασταση του παιδιου της και αρχιζει μονη της να απομυθοποιει τον εαυτο της και να τον αποκαθηλωνει απο το σταυρο που τον εχει τοποθετησει οπως καθε αλανθαστη μητερα που νομιζει οτι θυσιαστηκε για το παιδι της.

Η μορφη της Deanie που εξωθησε τον εαυτο της στα ακρα, πορευτηκε τον δρομο προς την Άβυσσο και επεστρεψε σοφοτερη στα καθημερινα και μετρημενα γνωριζοντας πια οτι η ευτυχια δεν χαριζεται σε κανενα μπορει ευκολα να θεωρηθει μια αλληγορικη αποδοση της Αμερικης εκεινης της εποχης που βυθιστηκε στο σκοταδι του οικονομικου κραχ και ανετειλε δυνατη και συγκρατημενη. Η τελικη σκηνη επισφραγιζει το μηνυμα ενος λαμπρου ρομαντικου ποιητη, ενος μεγαλοφυους σκηνοθετη και ενος αυτοκαταστροφικου θεατρικου συγγραφεα.

Ενω οι ηρωες – παραφραζοντας τον Wordsworth - δεν θα μπορεσουν ποτε να φερουν πισω την ωρα της μαγειας της αθωοτητας τους και της δοξας του ερωτα τους. Δεν θα θρηνησουν αλλα θα βρουν την δυναμη σε ο,τι εχει απομεινει. Ακριβως οπως και η Αμερικη του μεσοπολεμου.

Βαθμολογία: (8/10)

Αλκηστις Χαρσουλη