- Gallery:
- Κριτική από το Cine.gr:
To Anatomy of a Murder είναι το δεύτερο πιο δημοφιλές φιλμ του Otto Preminger μετά το ιδιοφυές νουάρ Laura, και ίσως η συγκλονιστικότερη, κυρίως χάρη στην ορθολογική της προσέγγιση, απόδοση δικαστικού αγώνα στην κινηματογραφική ιστορία.
Η ταινία εγκαινίασε μία νέα ιστορική περίοδο στο Hollywood ή μάλλον θα ήμουν πιο ακριβής αν έλεγα ότι σήμανε το τέλος του αυτολογοκρινόμενου Hollywood. Ιδιαίτερα τολμηρή στους υπαινιγμούς της, έφερε στο προσκήνιο ένα προκλητικό λεξιλόγιο, το οποίο αν και απολύτως ρεαλιστικό, σόκαρε τους θεατές και έθεσε μία και καλή τέλος στη σεμνοτυφία του Hollywood. Στα ηνία του εγχειρήματος ένας υπέροχος σκηνοθέτης, ριζοσπαστικός, ευφυής, «ενοχλητικός» και ανήσυχος.
Το σενάριο βασίστηκε στο βιβλίο του Robert Traver (ψευδώνυμο), δικαστή από το Michigan, ο οποίος αν και μας βεβαιώνει ότι οποιαδήποτε ομοιότητα με πρόσωπα και γεγονότα είναι συμπτωματική, τελικά δεν ήταν και τόσο. Η εξασφάλιση των δικαιωμάτων του βιβλίου απεδείχθη μία δύσκολη διαδικασία όμως μόλις επετεύχθη, ο Preminger ανέλαβε να γυρίσει το φιλμ επιλέγοντας για τον πρώτο ρόλο τον James Stewart (μία άκρως διορατική απόφαση) και για τον δεύτερο την … Lana Turner. Μάλλον ευτυχώς η Turner αποχώρησε μετά από μία έντονη διαφωνία σχετικά με την γκαρνταρόμπα της (μη γελάτε, τα ρούχα που φορά η Laura στο φιλμ λειτουργούν ερμηνευτικά) και ο Preminger ανέθεσε, τον αρκετά περίπλοκο ρόλο της συζύγου του δολοφόνου στην νεαρή, τότε, Lee Remick. Εξίσου ενδιαφέρουσα απόφαση υπήρξε και αυτή που εξασφάλισε στον μη-ηθοποιό Joseph N. Welch τον ρόλο του δικαστού. Ο Welch, ήταν γνωστός από τις μάχες που είχε δώσει με τον Mc Carthy κατά την διάρκεια των μαγνητοσκοπημένων ακροάσεων στρατιωτικών, εκείνη την παράλογη εποχή της αντικομμουνιστικής υστερίας. Πιο γνωστή ακόμη ήταν η φωνή του που έμεινε στην ιστορία με την περίφημη φράση προς τον Mc Carthy: «You have no decency, sir…”.
Η υπόθεση του έργου αφορά σε έναν στρατιωτικό (Manion/Ben Gazzara) που κατηγορείται ότι σκότωσε εν ψυχρώ έναν ιδιοκτήτη μπαρ που φερόταν ότι βίασε την σύζυγό του (Laura Manion/Lee Remick). Ένας δικηγόρος (Paul Biegler/James Stewart) ικανός, χωρίς όμως ευκολοδιάκριτες φιλοδοξίες καλείται να υπερασπίσει τον κατηγορούμενο και συμφωνεί να το κάνει όταν αντιλαμβάνεται ότι μπορεί και να κερδίσει την υπόθεση ειδικά αν αποδειχθεί ότι όταν ο πελάτης του διέπραττε τον φόνο βρισκόταν σε προσωρινή νοητική διαταραχή. Το προφίλ του στρατιωτικού που ξεκάθαρα καταδεικνύει την ψύχωση που είχε με την σύζυγό του αλλά και αυτό της γυναίκας του που μοιάζει να προκαλεί ξεδιάντροπα κάθε άντρα και να φλερτάρει κάθε φορά που της δίνεται η ευκαιρία, ιντριγκάρει τον δικηγόρο. Επίσης και τον θεατή. Βρισκόταν ή όχι σε προσωρινή νοητική διαταραχή ο δολοφόνος? Βιάστηκε ή όχι η γυναίκα του?
Ο Preminger και σ` αυτό το φιλμ διατηρεί όλες τις συμβάσεις του συνόλου του έργου του. Δεν παρεκκλίνει από τον κανόνα του. Ασπρόμαυρο φιλμ και διφορούμενη αφήγηση που εκθέτει κατά το δυνατόν τις ανδρικές ψυχώσεις (επιτυχία, καταξίωση, εξουσία πάνω στο γυναικείο φύλο) και την γυναικεία «διαστροφή», αποτελούν και εδώ τους βασικούς μηχανισμούς εκφοράς του κινηματογραφικού του λόγου.
Η υπόθεση εκτυλίσσεται κυρίως μέσα στην αίθουσα του δικαστηρίου και ο Preminger συνθέτει ένα αξεπέραστο ανθρώπινο μωσαϊκό που μας καθηλώνει με την πολυδιάστατη συμπεριφορά του και μας ξαφνιάζει με την ασάφεια των κινήτρων του. Κανείς δεν είναι αθώος σ` αυτήν την ιστορία. Δύο δικηγόροι που ενδιαφέρονται περισσότερο για τη νίκη (σκεπτόμενοι την προσωπική τους καταξίωση) και λιγότερο για το αν θα αποδοθεί δικαιοσύνη, ένας δολοφόνος με αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, που μοιάζει ικανός να έχει διαπράξει το έγκλημα εν ψυχρώ και εν πλήρη συνειδήσει, μία πιθανώς βιασθείσα σύζυγος, της οποίας όμως η προκλητική συμπεριφορά και η ελαφρότητα με την οποία περιγράφει την σκηνή του βιασμού της δημιουργεί πολλά ερωτηματικά, ένα θύμα που μπορεί να είναι βιαστής μπορεί όμως και όχι. Κανείς δεν είναι ολοκληρωτικά αθώος. Ο στόχος του σκηνοθέτη είναι να μετατρέψει τον θεατή σε ένορκο. Ο θεατής καλείται να αποφασίσει για την αθωότητα ή μη των εμπλεκομένων. Και αυτή δεν είναι μία εύκολη δουλειά καθώς κάθε φορά που ως θεατές καταλήγουμε σε ένα συμπέρασμα, μία ανατροπή, ένα νέο δεδομένο μας οδηγεί στην αναθεώρηση. Πολλά τα ζητήματα που προκύπτουν μέσα από την προβληματική του δημιουργού. Τι επιτρέπεται? Μπορεί ο δικηγόρος να επηρεάζει τον πελάτη του? Μπορεί να επηρεάζει τους μάρτυρες? Μπορεί να προκαλεί εντυπωσιασμούς στο δικαστήριο? Τι είδους αδίκημα είναι ο βιασμός? Μία όμορφη γυναίκα που ξενυχτά μόνη, ντυμένη κάθε άλλο παρά σεμνότυφα φέρει μέρος της ευθύνης για αυτό που της συνέβη? Αποτελεί η προκλητική συμπεριφορά μίας γυναίκας, συναίνεση? Τι ηθικό βάρος διαθέτει η αυτοδικία? Πλήθος ερωτημάτων ταλανίζουν τον θεατή κατά την διάρκεια της θέασης και η επιλογή του σκηνοθέτη να μην χρησιμοποιήσει flashbacks για να αναπαραστήσει την ιστορία του βιασμού, καταδεικνύει την τάση του να μην μας την υπαγορεύσει αλλά να μας αφήσει να την «διαβάσουμε» και να την ερμηνεύσουμε μόνοι μας μέσα από τις καταθέσεις των μαρτύρων και των λοιπών, άμεσα, εμπλεκομένων. Ως ένορκοι… Η θέση αυτή του δημιουργού ενισχύεται σαφώς και από το γεγονός ότι η ταινία δεν γυρίστηκε σε σετ αλλά σε φυσικό χώρο.
Παρ` όλο που όπως προανέφερα τα θέματα που αγγίζει καθώς και ο λόγος του Preminger είναι αρκούντως ριζοσπαστικά και καθιερώνουν την ταινία (πάντα με όρους του 1959) ως taboo –smashing, υπάρχει ένα θέμα στο οποίο ο σκηνοθέτης παραμένει συντηρητικός. Και αυτό αφορά στην εξουσία που διαθέτει ο άντρας πάνω στην γυναίκα. Καθ` όλη την διάρκεια της ταινίας δεν έχουμε καμία αμφιβολία, η Laura υπάρχει μέσα από τον άντρα της. Αυτός την ελέγχει, αυτός την καθορίζει, αυτός την προστατεύει, αυτός την καταστρέφει!
Το καστ είναι, κατά την προσφιλή μου έκφραση, absolutely brilliant και ο Otto-I-don`t-get-ulcers-I-cause-them-Preminger έβγαλε τον πιο συγκεχυμένο, τον πιο ασαφή, τον πιο σκοτεινό, τον πιο αμφίλογο, τον καλύτερο εαυτό των ηθοποιών του. Ανακαλύπτει και προσφέρει έδαφος προς ανάπτυξη στο έτερο πρόσωπο του Stewart, όχι το Capriκό, όχι το feelgood πρόσωπο με το οποίο έχουμε συνδυασμένο το όνομα του ηθοποιού, αλλά το σκοτεινό, το σαρδόνιο, το ειρωνικό (καμία φορά και εξυπνακίστικο) το ιδιοφυές πρόσωπο ενός ηθοποιού που μπορεί να ερμηνεύει με την ίδια ευκολία τους all time classic αμερικανούς ήρωες του Frank Capra, αλλά και τις ψυχωτικές και αμφιλεγόμενες προσωπικότητες των Preminger και Hitchcock. Δεσπόζει στην οθόνη και η ερμηνεία του γεννά μία τρομακτική αμεσότητα. Κάθε τι που λέει απευθύνεται σε σας.
Εκπληκτικός και ο Ben Gazzara στον ρόλο του δολοφόνου με το απαθές βλέμμα, το κοφτερό μυαλό, τα αδιευκρίνιστα κίνητρα, την καθ` ολοκληρίαν ψύχωση με το έτερόν του ήμισυ. Με ένα σκληροπυρηνικό βλέμμα χωρίς καμία πρόθεση μεταμέλειας και με μόνη έννοια την διατήρηση της εξουσίας του πάνω στην γυναίκα του (άλλωστε αυτή την εξουσία θεώρησε ότι κατέλυσε και ο βιαστής της) δημιουργεί έναν αξέχαστα αντιπαθητικό χαρακτήρα που όμως μας δίνει τα κατάλληλα πατήματα σε περίπτωση που θέλουμε να τον κατανοήσουμε. Για το μεγαλύτερο μέρος της ταινίας μάλλον δεν θέλουμε.
Η Lee Remick στον δύσκολο ρόλο της Laura (σαφής αναφορά στο αγαπημένου του νουάρ) είναι σαγηνευτική αν και με τίποτε δεν φτάνει την χαρισματική Tierney (αξεπέραστη Laura). Οπωσδήποτε μπορούμε να διακρίνουμε κάποια στοιχεία της κλασσικής femme fatale στο πρόσωπό της όχι όμως τόσο καθοριστικά ώστε να κατατάσσεται σ` αυτήν την κατηγορία γυναικών. Η Laura είναι ένα κράμα μοιραίας γυναίκας και συνειδητοποιημένης Λολίτας. Ερμηνεύει τον ρόλο της με μία ελαφρότητα που υπονομεύει διαρκώς την στιβαρή παρουσία των αντρών στην ζωή της.
Δευτερεύοντες ρόλους στο φιλμ διατηρούν οι Arthur Ο` Connel (ο αλκοολικός φίλος και προστατευόμενος του Stewart) και η Eve Arden (στο ρόλο της γραμματέας – βοηθού του). Και ενώ ο O` Connel μας παραδίδει μία συγκινητική ερμηνεία μέσα στην απλότητά της ειδικά όταν ο χαρακτήρας του προσπαθεί να απεξαρτηθεί από το αλκοόλ (που του εξασφαλίζει και μία υποψηφιότητα για academy award β` ανδρικού ρόλου) η Arden ερμηνεύει με αμηχανία και με ένα μάλλον χοντροκομμένο χιούμορ τον χαρακτηριστικό ρολίσκο της βοηθού. Παρ` όλες τις αβάντες που της προσφέρει ο ρόλος, αυτή παραμένει επίπεδη και ακαμπτη.
Η Ανατομια προτάθηκε για επτά academy awards (καλύτερης ερμηνείας για τον Stewart, καλύτερης ερμηνείας για τον O` Connel, καλύτερης ερμηνείας για τον George C. Scott, καλύτερης φωτογραφίας για τον Sam Leavitt, καλύτερου μοντάζ για τον Louis Loeffler, καλύτερου σεναρίου για τον Wendell Mayes και καλύτερης ταινίας για τον Preminger). Όχι, ο Preminger δεν προτάθηκε για βραβείο σκηνοθεσίας. Εκείνη η χρονιά βέβαια ήταν χρονιά κλασσικών ηρώων και όχι αντιηρώων και όπως ήταν αναμενόμενο τα Academy awards σάρωσε ο Ben Hur του William Wyler αποδεικνύοντας για άλλη μία φορά τις mainstream τάσεις της Ακαδημίας.
Βαθμολογία:
(9/10)
Υ.Γ.: Την μουσική του φιλμ έγραψε ο Duke Ellington, ο οποίος κάνει και μία cameo εμφάνιση στο φιλμ. Δεν έλαβε υποψηφιότητα για academy award. Τι ξέρει και αυτή η Ακαδημία?
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου