Το αινιγματικό μυστήριο ενός μνημειώδους πίνακα

Ιερώνυμος Μπος: Η άγνωστη, ζοφερή όψη του «Κήπου των Επίγειων Απολαύσεων»

Ο υπερρεαλιστής και αποκρυφιστής καλλιτέχνης και οι απίστευτα λεπτομερείς πίνακές του

Κείμενο: ελc team

Email: info@elculture.gr

«Επινοητής τεράτων και χιμαιρικών οπτασιών», ο Ιερώνυμος Μπος σφράγισε τον Μεσαίωνα και την Ολλανδική ζωγραφική ενώ από το 1600 ήδη ο ιστορικός τέχνης Κάρελ φαν Μάντερ χαρακτήρισε τους πίνακες του Μπος ως «θαυμαστές και παράξενες φαντασιώσεις, συχνά ανατριχιαστικές».

Έξι αιώνες αργότερα, οι μελετητές των έργων του δεν σταματούν να ερμηνεύουν το νόημα και τις καταβολές της ζωγραφικής του. Υπερρεαλιστής και αποκρυφιστής με τους απίστευτα λεπτομερείς πίνακές του απεικονίζει τη μυστηριώδη και σκοτεινή όψη φανταστικών χώρων και χαρακτήρων, που συχνά είναι απόλυτα τρομακτικοί. Η εγγενής έννοια του κρυπτικού συμβολισμού των έργων του έχει προκαλέσει διαφωνίες ανάμεσα στους ειδικούς σε όλο τον κόσμο.

Ο Κήπος των Επίγειων Απολαύσεων (λεπτομέρεια)

Η χρονολογία της γέννησης του καλλιτέχνη δεν είναι γνωστή με ακρίβεια, υπολογίζεται όμως γύρω στα 1450. H χρονιά του θανάτου του είναι καταγραμμένη στα αρχεία της αδελφότητας που ανήκε: «Θάνατος αδελφών. Έτος 1516: Ιερώνυμος Άκεν, άλλως Μπος, διακεκριμένος ζωγράφος».

Ο Μπος γεννήθηκε στη Βραμάνδη. Το «Μπος» είναι η τελευταία συλλαβή της πόλης όπου γεννήθηκε, τους Χερτόγκενμπος ή, γαλλικά, Μπουά-λε-Ντυκ. Στην Ιταλία τον ήξεραν με το εξιταλισμένο όνομα Μπόσκο ντι Μπολντούκ. Ωστόσο το πραγματικό του όνομα ήταν Βαν Άκεν, χωρίς άλλο γιατί η οικογένειά του καταγόταν από το Άαχεν κι ας είχε εγκατασταθεί στο Χερτόγκενμπος από τα τέλη του 14ου αιώνα.

Ο Κήπος των Επίγειων Απολαύσεων (λεπτομέρεια)

Ο Ιερώνυμος Μπος ήταν μέλος της Αδελφότητας της Παναγίας, που στα αρχεία της έχουν βρεθεί αρκετές πληροφορίες. Στα 1486 ο Ιερώνυμος, γιος του Αντωνίου Βαν Άκεν έγινε δεκτός σ’ αυτή την ένωση, που τα μέλη της ήταν κουρεμένα και φορούσαν στολή από ειδικό χοντρό μάλλινο ύφασμα. Ο Μπος έπαιρνε μέρος στη σκηνοθεσία «μυστηρίων», θεατρικών παραστάσεων που παρουσίαζε κατά παράδοση η Αδελφότητα της Παναγίας, και στην οργάνωση αρμάτων με θρησκευτικές σκηνές που ακολουθούσαν ορισμένες λιτανείες. Οι δραστηριότητές του αυτές βοήθησαν τη γόνιμη φαντασία του να εκφραστεί και άφησαν τα ίχνη τους στην τέχνη του.

Ο Κήπος των επίγειων απολαύσεων, εσωτερικές πλευρές του τρίπτυχου, κεντρικό 195 x 220 cm, πτυχές 200 χ 97 cm

Ο Κήπος των Επίγειων Απολαύσεων είναι ένα τρίπτυχο ζωγραφισμένο μεταξύ του 1490 και 1510 και είναι ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα έργα του Μπος. Αυτή η μορφή του τρίπτυχου είναι χαρακτηριστική για έργα ζωγραφικής που έγιναν για να χρησιμοποιηθούν ως altarpieces (έργα που τοποθετούνταν πίσω από την Αγία Τράπεζα), αλλά είναι πολύ πιθανό ότι ο πελάτης που διέταξε αυτό το έργο τέχνης ήταν λαϊκός και όχι κληρικός, αφού οι εικόνες της ζωγραφικής ήταν εμφανώς παράξενες για να εμφανιστούν σε μια εκκλησία.

Ο αριστερός πίνακας του τριπτύχου  απεικονίζει μια γαλήνια ατμόσφαιρα της στιγμής που ο Θεός δημιούργησε την Εύα και τον Αδάμ. Ο επίγειος Παράδεισος, η Δημιουργία, με μερικούς υπαινιγμούς για την αγριάδα των ζώων, ενώ στο βάθος δεσπόζουν σουρεαλιστικά όρη.

Ο δεξιός πίνακας παρουσιάζει την πλήρη αντίθεση με αυτόν που βρίσκεται αριστερά. Απεικονίζει μια φοβερή λάμψη φωτιάς και σκοταδιού, στην οποία οι αμαρτωλοί βασανίζονται και καταβροχθίζονται από φρικτές μεταλλάξεις και σουρεαλιστικά πλάσματα. Μια μουσική Κόλαση, με μαρτύρια και πελώρια μουσικά όργανα. Το φόντο έχει αλλάξει, είναι μολυβένιο ενώ σε μια παγωμένη λίμνη διαγράφονται οι φλόγες μιας πυρκαγιάς.

Ο Κήπος των Επίγειων Απολαύσεων (λεπτομέρεια)

Ο κεντρικός πίνακας είναι θέμα συζήτησης μεταξύ ιστορικών τέχνης και σύγχρονων καλλιτεχνών, επειδή η εικόνα είναι αρκετά ασαφής. [..............................]

ΣΥΝΕΧΙΣΤΕ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ

Ιερώνυμος Μπος - Ο Κήπος των Επίγειων Απολαύσεων - ελculture

 

Ελεύθερο Πανεπιστήμιο Δήμου Κηφισιάς

ΚΥΚΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ «ΠΡΟΣΕΚΤΙΚΕΣ ΜΑΤΙΕΣ ΣΕ ΕΡΓΑ ΤΕΧΝΗΣ» 

 

 Τίτλος Διάλεξης «Ο Κήπος των Επίγειων Απολαύσεων» του Ιερώνυμου Μπος

 

 ΟΜΙΛΗΤΡΙΑ: ΑΜΑΛΙΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ Δρ Ιστορίας Τέχνης

 

 Ο «Κήπος των Επίγειων Απολαύσεων» είναι ίσως το διασημότερο έργο του Ιερώνυμου Μπος (Hieronymus Bosch) από το ‘s’Hertogenbosch της Βραβάντης, το οποίο την περίοδο μεταξύ του 1384 και του 1477 ήταν μέρος του δουκάτου της Βουργουνδίας.

 Το τρίπτυχο ήταν παραγγελία των δουκών του Νασσάου (πιθανόν του Ερρίκου Γ΄ ή του θείου του Εγγελβέρτου Β΄) και φιλοτεχνήθηκε την περίοδο 1490-1500. 

Στα εξωτερικά φύλλα απεικονίζεται η τρίτη ημέρα της δημιουργίας ή ο κατακλυσμός: η σφαίρα του κόσμου με τη γη δίχως ζώα ή ανθρώπους αλλά με φυτά και νερό. 

 

Στο εσωτερικό του τριπτύχου απεικονίζονται: α) στο αριστερό φύλλο: ο Παράδεισος με την παρουσίαση της Εύας στον Αδάμ, β) στο κεντρικό φύλλο: ένας φανταστικός κήπος, όπου άνθρωποι απολαμβάνουν γιγαντιαία φρούτα και ερωτοτροπούν ανάμεσα σε πουλιά και πραγματικά και φανταστικά ζώα και γ) στο δεξί φύλλο: η κόλαση, όπου άνθρωποι υποφέρουν στα χέρια μιξογενών όντων. 

 

Ο μεταγενέστερος τίτλος του (ο πρωτότυπος δεν έχει σωθεί) συνοψίζει την επικρατέστερη θεωρία για την ερμηνεία της περίπλοκης εικονογραφίας του μεσαίου φύλλου: είτε ως απεικόνιση της αμαρτωλής ζωής μετά την έκπτωση από τον Παράδεισο είτε ως φανταστική αναπαράσταση της ευτυχισμένης ζωής ενός χαμένου Παραδείσου όπου ο άνθρωπος δεν αμάρτησε ποτέ. 

Σε κάθε περίπτωση, το τρίπτυχο του Μπος αποτελεί μία ενιαία σύνθεση, το «κλειδί» για την ανάγνωση της οποίας μας αποκαλύπτεται σταδιακά.

<