gerontakos: Περιδιάβαση στη αστυνομική λογοτεχνία

Κυριακή, Μαρτίου 07, 2021

Περιδιάβαση στη αστυνομική λογοτεχνία

Manuel Vázquez Montalban – Ο σέντερ φορ δολοφονήθηκε το σούρουπο (1988)

Μετάφραση: Βέρα Δαμόφλη

Μεταίχμιο (Φεβρουάριος 2021 – 1η έκδοση 2006)

σελ. 320

Τον προηγούμενο μήνα οι εκδόσεις Μεταίχμιο επανέκδωσαν το εξαντλημένο μυθιστόρημα Ο σέντερ φορ δολοφονήθηκε το σούρουπο και, όπως έχουν ανακοινώσει, στις 22 Απριλίου θα επανακυκλοφορήσει το επίσης εξαντλημένο Τα πουλιά της Μπανγκόκ, και τα δύο με πρωταγωνιστή τον θρυλικό ντετέκτιβ Πέπε Καρβάλιο.

Ο Καταλανός Μανουέλ Βάθκεθ Μονταλμπάν (1939-2003) ήταν πολυγραφότατος και πολυβραβευμένος αριστερός διανοούμενος, ποιητής, συγγραφέας και δημοσιογράφος. Έγραψε κοινωνικά και αστυνομικά μυθιστορήματα, καθώς και δοκίμια κυρίως πολιτικής και κοινωνιολογικής θεματολογίας. Το 1995 τιμήθηκε με το Εθνικό Βραβείο Ισπανικών Γραμμάτων για το σύνολο του έργου του και την προσφορά του στην παγκόσμια λογοτεχνία. Θεωρείται από τους πρωτεργάτες και πιο επιδραστικούς συγγραφείς του μεσογειακού νουάρ. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτό του διάσημου Ιταλού Αντρέα Καμιλλέρι που, αποτίοντας φόρο τιμής στον σπουδαίο ομότεχνό του, έδωσε το όνομά του (Σάλβο Μονταλμπάνο) στον ντετέκτιβ-ήρωα των βιβλίων του. Ο Μονταλμπάν γνώρισε παγκόσμια επιτυχία για τη σειρά των βιβλίων του με πρωταγωνιστή τον γαστρονόμο-ντετέκτιβ (!) Πέπε Καρβάλιο –έναν από τους πιο ιδιόρρυθμους και απαιτητικούς ήρωες της αστυνομικής λογοτεχνίας–, ο οποίος συνδέεται με μια πόρνη πολυτελείας, καίει στο τζάκι του σπιτιού του βιβλία λογοτεχνίας και έχει στενές σχέσεις με τον υπόκοσμο. Η σειρά διαδραματίζεται στη Βαρκελώνη, την αγαπημένη γενέτειρα του συγγραφέα, ο οποίος μέσα από τις περιπέτειες του αντισυμβατικού ντετέκτιβ καταγράφει με κριτική ματιά ένα ευρύ κοινωνικοπολιτικό, ιστορικό και πολιτισμικό χρονικό του τελευταίου τρίτου του 20ού αιώνα, καθορίζοντας μια από τις βασικές συνθήκες του μεσογειακού νουάρ. «Κανείς στη Βαρκελώνη δεν αναφέρει τον Μονταλµπάν µε το επίθετο ή το πλήρες όνομά του. Όλοι τον λένε Μανόλο, ακόμα και σήμερα, χρόνια μετά τον θάνατό του. Ο Μανόλο συμβολίζει για τους Βαρκελωνέζους την ψυχή της Βαρκελώνης», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Πέτρος Μάρκαρης για τον δημοφιλή Ισπανό συγγραφέα και στοχαστή, που με την πρισματική οπτική του έθεσε εξαρχής ψηλά τον πήχη του μεσογειακού νουάρ, διευρύνοντας τα όρια της αστυνομικής λογοτεχνίας.

Το μυθιστόρημα Ο σέντερ φορ δολοφονήθηκε το σούρουπο είναι η δέκατη τέταρτη περιπέτεια από τις είκοσι τρεις της σειράς με πρωταγωνιστή τον Πέπε Καρβάλιο. Μας μεταφέρει στη Βαρκελώνη την περίοδο που η πόλη «ζει και αναπνέει» στον ρυθμό των επικείμενων Ολυμπιακών Αγώνων, του 1992. Ο αστέρας του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου Τζακ Μόρτιμερ –«χρυσό παπούτσι» την προηγούμενη αγωνιστική περίοδο– υπογράφει συμβόλαιο στη θρυλική ποδοσφαιρική ομάδα της Βαρκελώνης. Η άφιξη όμως του διάσημου σέντερ φορ στην πόλη συνοδεύεται από ανώνυμες επιστολές, απειλητικές για τη ζωή του. Ο πρόεδρος της ομάδας αναθέτει στον Καρβάλιο να ερευνήσει την υπόθεση παριστάνοντας τον ψυχολόγο των παικτών, για να μην κινήσει τις υποψίες του Τύπου. Παράλληλα, παρακολουθούμε τη ζωή του Αλμπέρτο Παλαθίν, παλιάς δόξας του ποδοσφαίρου, που στη δύση της καριέρας του αγωνίζεται σε έναν μικρό ερασιτεχνικό σύλλογο της πόλης. Η κατάσταση περιπλέκεται όταν τις δυο ιστορίες συνδέει μια υπόθεση κερδοσκοπίας…

Ένα πρωτίστως λογοτεχνικό, εξαιρετικά επίκαιρο κοινωνικοπολιτικό νουάρ, μέσα από το προσχηματικό αστυνομικό σενάριο του οποίου ο συγγραφέας καταδεικνύει τα χρόνια κοινωνικά προβλήματα του ρατσισμού, της εγκληματικότητας, της διαφθοράς και των ακραίων οικονομικών ανισοτήτων που μαστίζουν κάθε λιμάνι υποδοχής μεταναστών του ευρωπαϊκού νότου, και αποτυπώνει ρεαλιστικά και χωρίς αναστολές, με τη ματιά του φλεγματικού του ήρωα, τις δύσκολες συνθήκες ζωής των Καταλανών πίσω απ’ τη βιτρίνα της κοσμοπολίτικης Βαρκελώνης. Ο σπουδαίος στιλίστας της γραφής στοχάζεται και φιλοσοφεί για τον αθλητισμό ως «αποτελεσματική παραλλαγή του υποκατάστατου των εξαπατημένων και επιθετικών πολιτών που βιαιοπραγούν ενάντια σε αδύναμες και ανυπεράσπιστες μειονότητες» αλλά και για το ποδόσφαιρο, ως το πιο επιδραστικό μέσο της ποπ κουλτούρας και άρα ιδιαίτερα αποτελεσματικό εργαλείο για τον αποπροσανατολισμό της κοινής γνώμης και τη συγκάλυψη της διαφθοράς.

Βρες το εδώ

Προτάσεις της Αστυνομικής Βιβλιοθήκης από το έργο του Μανουέλ Βάθκεθ Μονταλμπάν με πρωταγωνιστή τον θρυλικό Πέπε Καρβάλιο:

H Βαρκελώνη του Μανόλο – Τρεις περιπέτειες του Πέπε Καρβάλιο

Οι θάλασσες του νότου – 1979 (Καρβάλιο #4)

Ο ελληνικός Λαβύρινθος – 1991 (Καρβάλιο #15)

Το βραβείο – 1996 (Καρβάλιο #19)

Μεταίχμιο (2018), μτφρ. Βέρα Δαμόφλη – Κλεοπάτρα Ελαιοτριβιάρη

Τατουάζ – 1974 (Καρβάλιο #2)

Μεταίχμιο (2019), μτφρ. Αγγελική Βασιλάκου

Μίνως Ευσταθιάδης – Κβάντι (2021)

Ίκαρος (Ιανουάριος 2021)

σελ. 256

Ο συγγραφέας Μίνως Ευσταθιάδης σπούδασε νομικά στην Αθήνα και στο Ανόβερο και εργάστηκε ως δικηγόρος πριν ασχοληθεί επαγγελματικά με το windsurfing. Το 2012 το θεατρικό έργο του Το γεύμα (Ευρασία) πήρε το βραβείο Πρωτότυπου Θεατρικού της Ε.Θ.Ε. και ήταν στη βραχεία λίστα του διεθνούς διαγωνισμού Eurodram της Γερμανίας. Το 2014 στο τρίτο του μυθιστόρημα, Το δεύτερο μέρος της νύχτας (Ωκεανίδα) –εκδόθηκε και στα Γερμανικά–, κάνει την παρθενική του εμφάνιση ο ελληνικής καταγωγής Γερμανός ιδιωτικός ντετέκτιβ Κρις Πάπας. Μας συστήνεται ως «ο πιο φτηνός ντετέκτιβ στο Αμβούργο» και πρωταγωνιστεί και στα δύο επόμενα βιβλία του συγγραφέα. Ο Δύτης (Ίκαρος, 2018), ένα δυνατό ψυχολογικό θρίλερ με στοιχεία αρχαίας τραγωδίας, οδηγεί τον Κρις Πάπας στο Αίγιο για τη διερεύνηση μιας πολυπλόκαμης υπόθεσης, που θα φέρει στο φως μια αποτρόπαιη ιστορία από την περίοδο της γερμανικής κατοχής. Το μυθιστόρημα ήταν στη βραχεία λίστα του Athens Prize for Literature και εκδόθηκε στα γαλλικά (Actes Sud, 2020).

«Έχασα την άδειά μου και από φτηνότερος ντετέκτιβ του Αμβούργου έγινα ο μοναδικός ντετέκτιβ του Αιγίου», μας ενημερώνει ο Κρις Πάπας στο Κβάντι, στην τρίτη του υπόθεση. Η ιστορία ξεκινάει με τη σκηνή της δολοφονίας του Γερμανού Γκούναρ Ρίχτερ μια φθινοπωρινή νύχτα στους δρόμους της Μονμάρτης, στο Παρίσι. Ο μοναχικός ντετέκτιβ που ζει με τη Μπέτυ Μπλου, τη σκυλίτσα του, δέχεται ένα τηλεφώνημα από τον γιο του θύματος Τεοντόρ, για ν’ αναλάβει την ταφή του πατέρα του στη γειτονική Ζήρια. Έναν μήνα αργότερα και αφού έχει ενημερωθεί για την αυτοκτονία του νεαρού Τεοντόρ σε ψυχιατρική κλινική, δέχεται στο γραφείο του την επίσκεψη ενός αινιγματικού συλλέκτη έργων τέχνης ο οποίος του αναθέτει να βρει τον δολοφόνο του Γκούναρ Ρίχτερ πριν την αστυνομία. Ο Κρις Πάπας θα ταξιδέψει στο Παρίσι αναζητώντας μια μυστηριώδη γυναίκα που συνδεόταν με τον Τεοντόρ και φαίνεται να γνωρίζει πολλά για την υπόθεση…

Στο Κβάντι η αφήγηση δεν είναι γραμμική, αλλά συστρέφεται γύρω από καίρια πρόσωπα και σκηνές της υπόθεσης. Ο συγγραφέας διατρέχει επιδέξια τον αφηγηματικό χωρόχρονο, αποκαλύπτοντας με λεπτούς χειρισμούς κοινά σημεία φαινομενικά ασύνδετων γεγονότων τα οποία έχουν κομβική σημασία στην εξέλιξη της ιστορίας και οδηγούν τελικά στην ευρηματική λύση του μυστηρίου. Ο Κρις Πάπας, που δείχνει να ακολουθεί τις εξελίξεις χωρίς να τις καθορίζει –κλείσιμο του ματιού στους υπερ-ήρωες συναδέλφους του–, λειτουργεί εξισορροπητικά στις υπερβολές της πλοκής που επιτάσσει το είδος, ενώ η παράλληλη τρυφερή ιστορία της Μπέτυ Μπλου αποκαλύπτει διαφορετικά στοιχεία της ψυχοσύστασης του συνήθως ψυχρού ντετέκτιβ.

Ένα συναρπαστικό ψυχολογικό θρίλερ με υποδειγματική νουάρ ατμόσφαιρα και έμφαση στο σασπένς, που τροφοδοτεί με σαρωτική δύναμη το σκοτεινό παρελθόν και πρωταγωνιστών. Η κορύφωση της ιστορίας σε μια ασφυκτικά νοσηρή ατμόσφαιρα γενικευμένης ηθικής κατάπτωσης στην αφρικανική ενδοχώρα είναι το δυνατό σημείο του βιβλίου. Ο Μίνως Ευσταθιάδης μας θυμίζει ότι υπάρχουν και ποιοτικά page-turner αναγνώσματα.

Αναγνωστικές προτάσεις της Αστυνομικής Βιβλιοθήκης από το έργο του Μ. Ευσταθιάδη: