Τα γράμματα της Έλλης Παππά στον γιο της Νίκο (Μπελογιάννη), που μόλις έφυγε

Στέλιος Κούλογλου

Ένα από τα καλά πράγματα σε αυτή τη παλιοδουλειά, όπως έχει καταντήσει η δημοσιογραφία, είναι ότι μαζί με τους πολλούς σκάρτους, επώνυμους κι ανώνυμους, γνωρίζεις και  θαυμάσιους ανθρώπους. Σε αυτή την τελευταία κατηγορία ανήκει και η οικογένεια Μπελογιάννη, ο Νίκος που πέθανε χθες και η μητέρα του Έλλη Παππά. Αύριο 27 Οκτωβρίου, κλείνουν 11 χρόνια από τον θάνατο της.
 
Τους γνώρισα το 1999, προετοιμάζοντας τη σειρά «Κομουνισμός η Μεγάλη Ουτοπία του 20ου αιώνα» για το Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα καθώς και το ντοκιμαντέρ «Σαν τους Πρώτους Χριστιανούς».  Η Έλλη είχε δώσει μια συγκλονιστική μαρτυρία, ο Νίκος παρακολουθούσε συγκινημένος πίσω από την κάμερα, αλλά σοβαρός όπως πάντα. Η Έλλη έλεγε ότι ήταν σαν τον πατέρα του, ένας άνθρωπος που δεν μιλάει πολύ, αλλά εκπέμπει ότι είναι ξεχωριστός.
 
Ο γιος ήταν χαμογελαστός, αν και στο βλέμμα του διέκρινα μια θλίψη, κρυμμένη με επιτυχία πίσω από τον σαρκασμό με τον οποίο αντιμετώπιζε συχνά τα πολιτικά πράγματα και πάντα τον τρόπο με τον οποίο ο πατέρας του αφέθηκε στο εκτελεστικό απόσπασμα από τους συντρόφους του. Γιατί όπως έλεγε η Έλλη συμπερασματικά, ο (τότε γραμματέας του ΚΚΕ) Νίκος Ζαχαριάδης χρειαζόταν «έναν προδότη(τον Πλουμπίδη) και έναν ήρωα, τον Μπελογιάννη».
 
Από τότε αποκαταστήσαμε μια θερμή, φιλική σχέση. Κάθε επίσκεψη στο σπίτι τους στου Ζωγράφου, ήταν μια διανοητική απόλαυση, καθώς η συζήτηση περνούσε γρήγορα από τα παλιά ή την τρέχουσα πολιτική κατάσταση στις φιλοσοφικές της αναζητήσεις, όπως για τη δημοκρατία και τον Πλάτωνα, ένα προσφιλές της θέμα που είχε άλλωστε αναλύσει στο βιβλίο της «Ο Πλάτωνας στην εποχή μας».
 
 Συζητούσαμε επίσης τα άρθρα που μου έστελνε- η Έλλη ήταν άσος στο ίντερνετ παρά την ηλικία της, ήταν τότε 80 ετών- με λινκ από τον Guardian για τις διεθνείς εξελίξεις, ενώ δουλέψαμε ξανά τη μαρτυρία της που δημοσιεύτηκε στο βιβλίο μου για τον Εμφύλιο και την Ελληνική Αριστερά. Ο Νίκος έσπαγε τη σιωπή του άλλοτε για να συμπληρώσει τη μητέρα του ή όταν αυτή μιλούσε για την αδελφή της, τη  διάσημη συγγραφέα Διδω Σωτηρίου, με την οποία ο Νίκος είχε μεγαλώσει καθώς η μητέρα του βρισκόταν, από το 1951 που γεννήθηκε μέχρι τα Χριστούγεννα του 1963 στη φυλακή.
 
 Τα τρία πρώτα χρόνια τα είχε περάσει και αυτός στη φυλακή(να και ένας πραγματικός πολιτικός κρατούμενος από τα γενοφάσκια του!). Αλλά όπως έλεγε, από αυτή την περίοδο δεν θυμόταν παρά τη σειρήνα του τρένου που περνούσε ξυστά από τις γυναικείες φυλακές του Πειραιά,
 
Το 2003 η Έλλη μου έκανε ένα πολύ μεγάλο δώρο. Της είχα δώσει τότε το βιβλίο μου «Μην πας ποτέ μόνος στο Ταχυδρομείο». Μου απάντησε με μια μακρά επιστολή για το θέμα του βιβλίου- ο έρωτας στον κομουνισμό- γράφοντας τις δικές της σκέψεις και εμπειρίες για το θέμα: «Κι όταν έκλεισα το βιβλίο σου σκέφτηκα πως έπρεπε να γνωρίσεις τον Νίκο όπως εγώ τον έζησα - τον ζωντανό, τον αληθινό, κι όχι τον πλαστό των επίσημων 'μνημοσύνων'. Πως έπρεπε να γνωρίσεις ότι υπήρξανε κομμουνιστές (και δεν ήμασταν οι μόνοι) που έδιναν τη ζωή τους για ένα κομμουνισμό που ήταν από την ίδια του τη φύση ερωτικός και χαιρόταν όταν έβλεπε να ανθίζει ο έρωτας στις καρδιές των ανθρώπων».
 
Ολόκληρη την επιστολή, την κρατάω για πολύτιμο πρόλογο της καινούριας έκδοσης του «Μην πας ποτέ μόνος στο Ταχυδρομείο». Όσο για το δώρο της Έλλης, ήταν ότι
μου εμπιστεύτηκε να διαβάσω, πριν εκδοθούν, τα «Γράμματα στο γιο μου, Φυλακές Κάστορος, Αβέρωφ, Καλλιθέας: 1955-1962», των οποίων την πλήρη έκδοση ετοίμαζε τότε. Η επιστολή κατέληγε εξηγώντας γιατί μου έκανε την τιμή:  «Μπορεί να σε κούρασα, αλλά ήθελα να τα πω κάποτε, κι αν 'διάλεξα' εσένα φταίει το βιβλίο σου». Μου έστειλε μαζί και μια φωτογραφία δική της με τον Νίκο μικρό, που δημοσιεύεται παραπλεύρως.

Λίγο καιρό μετά το θάνατο της Έλλης, στις αρχές του 2010, είχα προτείνει στον Νίκο να κάνουμε μια ειδική έκδοση με την επιστολή που μου είχε στείλει και τα γράμματα από τη φυλακή, καθώς η Έλλη συνδύαζε το «Μην πας ποτέ μόνος στο Ταχυδρομείο» με την ιδιωτική ζωή και κάποιες διαφορετικές σκέψεις του άνδρα της πάνω στο θέμα. Ήθελα επίσης να βάλω, αντί για επίλογο, ένα ημερολόγιο της μητέρας μου, που ανακάλυψα μετά τον θάνατο της, το οποίο κρατούσε όταν ο δικός μου πατέρας ήταν στη φυλακή, καταδικασμένος σε θάνατο και αργότερα σε ισόβια.
 
Ο Νίκος έβλεπε θετικά την πρόταση, αλλά πρότεινε να το αφήσουμε για αργότερα, καθώς εκείνη την εποχή ο θάνατος της Έλλης είχε προκαλέσει πληθώρα αφιερωμάτων και δημοσιευμάτων. Κατάλαβα ότι ήθελε και ο ίδιος να ζήσει απερίσπαστος το πένθος. Ύστερα ήρθε η χρεοκοπία και όλες οι περιπέτειες των τελευταίων 10 χρόνων και δεν μπορέσαμε ποτέ να βάλουμε μπροστά το σχέδιο. Το αναβάλλαμε συνεχώς για αργότερα, αποπλανημένοι από αυτή την ξελογιάστρα σειρήνα, που μας κάνει να πιστεύουμε ότι είμαστε αθάνατοι.
 
ΥΓ Άρχιζαν τα γράμματα προς τον Νίκο:
«Αυτές τις μέρες κλείνουν τρία χρόνια από τη δίκη που σ' άφησε χωρίς πατέρα. Τέτοιες μέρες όλα είναι ζωντανά, ολότελα ζωντανά στο μυαλό και στην καρδιά, που την καίνε αδιάκοπα. Μα δεν θέλω να σου γράψω γι' αυτά. Σκεπτόμουνα πως όταν μεγαλώσεις θα μάθεις πολλά για τον πατέρα σου. Μα για την καρδιά του, για την αγάπη του, για το τι ήταν η αγάπη μας που γέννησε εσένα δεν θα μπορέσεις να μάθεις παρά πολύ λίγα αν δεν είναι η μάνα σου να στα πει ».
 

Θα τους θυμόμαστε με αγάπη όλους, και τους Νίκους και αυτήν.
 
Η φωτογραφία είναι από την κηδεία της Έλλης και την πολιτική κηδεία του άνδρα της, το 2009. Αριστερά ο γιος τους,  Νίκος Μπελογιάννης.