Ανάγνωση και φοιτητές
oanagnostis.gr
Μόλις ολοκλήρωσα τη διόρθωση τετρακοσίων περίπου γραπτών από τις εξετάσεις του Φεβρουαρίου. Φέτος διαπίστωσα ότι έχει αυξηθεί υπερβολικά μια κατηγορία γραπτών η οποία πάντοτε υπήρχε: εκείνοι οι φοιτητές οι οποίοι δεν έχουν μελετήσει καθόλου, μάλλον δεν έχουν παρακολουθήσει και τα μαθήματα, αλλά είναι ευφραδείς, έχουν απόψεις επί παντός επιστητού και εννοούν να γεμίζουν τις σελίδες τους με κοινοτοπίες, με εντυπώσεις, με τα αυτονόητα της κοινής γνώμης, με ιδεολογήματα των σχολικών «εκθέσεων». Παραδίδουν ένα γραπτό καλογραμμένο, ορθογραφημένο, χωρίς «μαργαριτάρια» ακριβώς αλλά χωρίς να λέει και τίποτε ουσιαστικό και συγκεκριμένο, το οποίο, βέβαια, δεν έχει καμιά σχέση με την επιστήμη. Τα γραπτά αυτά με θλίβουν περισσότερο από εκείνα που δεν γράφουν τίποτε γιατί βλέπω ότι οι συγκεκριμένοι φοιτητές έχουν δυνατότητες. Υποθέτω πως αν μελετούσαν, θα μπορούσαν πραγματικά να σπουδάσουν, να πλησιάσουν την επιστημονική γνώση. Μερικοί από αυτούς έρχονται στο γραφείο να δουν το γραπτό τους, δυσαρεστημένοι από τον χαμηλό βαθμό τους. «Μα δεν είναι σωστά αυτά που έγραψα;» ρωτάνε. Σωστά με ποια έννοια; Επειδή τα πιστεύει ο περισσότερος κόσμος; Επειδή είναι αυτονόητα; Όπως καταλαβαίνει κανείς, υπάρχει βαθύτατο πρόβλημα γραμματισμού.
Προσπαθώ να καταλάβω πώς σκέφτονται. Μάλλον υπήρξαν καλοί μαθητές στο σχολείο αφού γράφουν σχετικά καλά. Αναρωτιέμαι μήπως αυτό τους δημιούργησε υπερβολική αυτοπεποίθηση και νομίζουν ότι αφού τα πήγαν καλά στο σχολείο θα τα πάνε καλά και στο πανεπιστήμιο, χωρίς ιδιαίτερο κόπο, χωρίς να αλλάξουν τον τρόπο που διαβάζουν και γράφουν. Υποθέτουν ότι η καθηγήτριά τους θα μείνει ευχαριστημένη από την άσφαιρη μεν, καλογραμμένη δε, φλυαρία τους. Ίσως πιστεύουν ότι δεν έχει σημασία τι λες, αλλά πώς το λες. Αν το περιτύλιγμα είναι καλό, είναι καλό και το προϊόν. Νοοτροπία της εποχής δεν είναι κι αυτή; Αν ισχύει κάτι από τα παραπάνω, σημαίνει ότι δεν έχουν καταλάβει τι είναι το πανεπιστήμιο∙ το βλέπουν σαν ένα σχολείο σαν τα άλλα. Εδώ θα μπορούσε να αντιτείνει κανείς πως η ευθύνη είναι του πανεπιστημίου που δεν τους έδωσε, μέχρι το δεύτερο και το τρίτο έτος που είναι οι δικοί μου φοιτητές, να καταλάβουν τη διαφορά. Αυτό το επιχείρημα είναι σε μεγάλο βαθμό σωστό. Ωστόσο δεν ξέρουμε αν οι φοιτητές αυτοί έρχονται στο πανεπιστήμιο και παρακολουθούν μαθήματα. Γνωρίζουμε καλά πως η παρουσία στα μαθήματα δεν είναι υποχρεωτική στο ελληνικό πανεπιστήμιο. Άρα θα εκπαιδευθούν και θα αλλάξουν νοοτροπία μόνο μέσα από τις εξετάσεις; Όσο κι αν η διαδικασία της εξέτασης είναι επίσης μια μαθησιακή διαδικασία, δεν είναι βέβαια η κύρια.
΄Εγραψα παραπάνω ότι το φαινόμενο αυτό αποκαλύπτει ένα βαθύτατο πρόβλημα γραμματισμού διότι δηλώνει την ανυπαρξία προβληματισμού για μια σειρά ζητήματα: πρώτον για το τι γνωρίζω, δεύτερον για το τι γράφω, τρίτον για το ποιες είναι οι απαιτήσεις της συγκεκριμένης εξεταστικής περίστασης, τέταρτον για το ποια είναι η σχέση μεταξύ των όσων διάβασα και των όσων γράφω, πέμπτον για το ποιος είναι τελικά ο σκοπός μου, θέλω να σπουδάσω ή όχι; Θέλω απλώς να πάρω ένα πτυχίο με πέντε; Δεν επιδιώκω με όλα αυτά να κατηγορήσω το σχολείο και την εκπαίδευση που πήραν τα παιδιά μέχρι να έρθουν στο πανεπιστήμιο. Δεν ωφελεί σε τίποτε η μία εκπαιδευτική βαθμίδα να επιρρίπτει τις ευθύνες στην κατώτερή της, κάτι που γίνεται κατά κόρον. Υπάρχει έλλειμμα γραμματισμού σε όλες ανεξαιρέτως τις βαθμίδες, όπως υπάρχει και έλλειμμα φιλαναγνωσίας. Και δεν εννοώ εδώ ούτε την ανάγνωση της λογοτεχνίας ούτε την απόλαυση της ανάγνωσης. Εννοώ την σκέτη ανά-γνωση, για την ακρίβεια τη σχέση ανάγνωσης και γνώσης, την αναγνωστική περιέργεια που είναι και γνωστική περιέργεια. Εννοώ, τέλος, τη σχέση ανάγνωσης και γραφής, τη συνείδηση ότι αν δεν διαβάσω, δεν θα γράψω και καλά. Το μεγαλύτερο πρόβλημα: πώς θα πείσουμε τους φοιτητές να διαβάζουν, και βέβαια όχι μόνον για τις εξετάσεις.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου