Αυτός ο "σκοτεινός" Μπέρνχαρντ
του Γιάννη Ν.Μπασκόζου
Πηγή: oanagnostis.gr
Ο Τόμας Μπέρνχαρντ με την Αυτοβιογραφία του εισάγει τον αναγνώστη στον δικό του κόσμο, δίνοντας του τις προσωπικές στιγμές που τον σημάδεψαν. Γεννημένος το 1931 (πέθανε το 1989) θεωρείται ο μεγαλύτερος μεταπολεμικός συγγραφέας της Αυστρίας, αν και γενικότερα ανήκει στην ευρύτερη γερμανική λογοτεχνία. Τα πέντε κείμενα του τόμου αυτού γράφτηκαν μεταξύ 1975 και 1982 και αφορούν στην παιδική και εφηβική ηλικία του συγγραφέα. Ο ίδιος ο συγγραφέας τα θεωρούσε «αυτοβιογραφικά μυθιστορήματα» θέλοντας να υπονομεύσει , εν μέρει, την αλήθεια τους. Οι ιστορίες του από την παιδική ηλικία έχουν κάτι σκοτεινό, ένα φάσμα απελπισίας που τον οδηγεί στις πιο αντιδραστικές του πράξεις. «Η γενέθλια πόλη μου είναι στην πραγματικότητα μια θανάσιμη αρρώστια, που σ΄αυτήν οι κάτοικοι της θα γεννηθούν και θα μεγαλώσουν και, αν δεν φύγουν την αποφασιστική στιγμή, είτε θ΄ αυτοκτονήσουν εντελώς απροσδόκητα, άμεσα ή έμμεσα, αργά ή γρήγορα, μέσα σ΄όλες αυτές τις φοβερές συνθήκες, είτε θα αφανιστούν άμεσα ή έμμεσα, αργά και οικτρά,, σ΄αυτό το ουσιαστικά πέρα για πέρα εχθρικό για τον άνθρωπο αρχιτεκτονικό- επισκοπικό-αμβλύνου-εθνικοσοσιαλιστικό-καθολικό έδαφος θανάτου». Σε μια τέτοια πόλη ο συγγραφέας αψηφά τις συμβουλές και αποφασίζει να πάει ενάντια στην οικογενειακή θέληση (την οποία εκφράζει ο κηδεμόνας – πατριός του). Δεκατριών χρονών θα βρεθεί σε ένα σκοτεινό, απάνθρωπο εθνικοσοσιαλιστικό οικοτροφείο και θα κατατρύχεται από την αίσθηση της επικείμενης αυτοκτονίας του, ως μόνου μέσου διαφυγής. Αλλά ούτε και η μετέπειτά διαμονή του στο καθολικό οικοτροφείο- Λύκειο είχε τεράστιες διαφορές. Η μοναδική ανθρώπινη επικοινωνία που είχε ήταν με τον παππού του, ο οποίος έχει διαβλέψει τις ικανότητές του και τον προόριζε για κάτι ιδιαίτερο πληρώνοντας του μαθήματα βιολιού και ξένων γλωσσών. Ο Μπέρνχαρντ θα εγκαταλείψει το Λύκειο και θα προτιμήσει να ασχοληθεί με χειρωνακτική εργασία πιάνοντας δουλειά στο υπόγειο κατάστημα τροφίμων του Καρλ Ποντλάχα. Είναι η πρώτη φορά που αισθάνεται πραγματικά χρήσιμος, ότι έχει γίνει μια «χρήσιμη ύπαρξη», και ότι γι αυτόν αρχίζει μια καινούργια εποχή. Το 1948 νοσεί από βαριά πλευρίτιδα και φυματίωση. Θα περάσει τα επόμενα δύο χρόνια σε νοσοκομεία και σανατόρια, τα οποία θα του δώσουν την αφορμή να παρουσιάσει στην ενότητα «Η ανάσα» τον ζοφερό κόσμο του νοσοκομείου, εκεί όπου οι μαύρες σκέψεις επανέρχονται. Ο παππούς πεθαίνει όταν αυτός νοσηλευόταν και όπως χαρακτηριστικά γράφει «από μένα θα εξαρτιόταν αν εξακολουθούσα να ανασαίνω ή όχι». Τα αυτοβιογραφικά του κείμενα τελειώνουν με το τιτλοφορούμενο «ένα παιδί», ένα συγκλονιστικό κείμενο που αφηγείται την εποχή που ο συγγραφέας ήταν ένα οκτάχρονο άτακτο παιδί, που ακολουθούσε ένα δικό του δρομολόγιο ζωής. Σαν άλλος Τομ Σώγερ θα πάρει ένα ποδήλατο και θα θελήσει να επισκεφτεί την θεία του που ζούσε σε απόσταση 36 χιλιομέτρων στο Ζάλτσμπουργκ. Το ποδήλατο θα χαλάσει και αυτός θα ζήσει μια τρομακτική περιπέτεια μέσα στη νύχτα, με βροχή, με άγνωστους ανθρώπους σε ένα χάνι μέχρι να καταφέρει να βρει τον δρόμο της επιστροφής. Αυτό ήταν και το πρώτο μοναχικό του ταξίδι που θα τον σημαδέψει σε όλη την παιδική του ηλικία, καθώς θα αντιμετωπίσει όλους τους ανθρώπους που τον περιτριγυρίζουν, της οικογένειάς του, τους κατοίκους του χωριού του, ως εχθρικούς, άξεστους, άχρηστους «που έχουν έναν κορμό πάνω σε πόδια, μα όχι κεφάλι». Εξαίρεση ο παππούς του ο αναρχικός συγγραφέας Γιοχάνες Φροϊμπίχλερ, ο μόνος που θα του συμπεριφερθεί στοργικά, πατέρας και μάνα μαζί.
Οι πέντε ενότητες αυτής της Αυτοβιογραφίας φανερώνουν τον τρόπο γραφής και σκέψης του Τόμας Μπερνχαρντ αλλά και την προσωπικότητά του που έχει περιγραφεί ως εκπληκτική, ιδιοσυγκρασιακή, έξυπνη, υπερβολική, παράλογη, βιρτουόζα, φανταστική αλλά και καταθλιπτική, μονήρη, αυτοκαταστροφική. Ο ίδιος έχει γράψει ότι το μόνο που ζητά από το περιβάλλον του είναι να τον αφήσει στην ησυχία του. «Μου είναι παντελώς αδιάφορο αν όλα γύρω μου καταρρεύσουν ή γίνουν ακόμα πιο γελοία από όσο είναι. Αυτό δεν έχει για μένα καμιά απολύτως σημασία. Και δεν με βοηθά να προχωρήσω προς τον εαυτό μου…». Από τα παιδικά του χρόνια φαίνεται αυτή η προσπάθεια να χαράξει μια προσωπική πορεία προς ένα προσωπικό έρεβος. «Θα πρέπει να βγεις έξω απ΄ όλα, όχι να κλείσεις πίσω σου την πόρτα, αλλά να την βροντήξεις και να φύγεις. Θα πρέπει από το ένα σκοτάδι, που είναι αδύνατο να το εξουσιάσεις σε όλη σου τη ζωή, να εισχωρήσεις στο άλλο, στο δεύτερο, στο οριστικό σκοτάδι που βρίσκεται μπροστά σου και, όσο το δυνατόν πιο γρήγορα και δίχως περιστροφές, δίχως σοφιστείες και ελιγμούς να καταφέρεις να φτάσεις σ΄ αυτό». Έτσι καθόλου τυχαία βλέπουμε στα περισσότερα έργα του Μπερνχαρντ τους ήρωες του να είναι μοναχικοί, μονομανείς, να επιτίθενται ενάντια στον μικροαστικό κόσμο που τους περιβάλλει με ακατάσχετους μονολόγους που θυμίζουν τους αντίστοιχους σε έργα θεάτρου του παραλόγου.
Αν αναρωτηθεί κανείς γιατί οΤόμας Μπέρνχαρντ είναι ένας από τους πιο σημαντικούς λογοτέχνες του 20ου αιώνα θα πρέπει να σκεφτεί το πώς οι εμμονές του τον οδήγησαν στη γλώσσα του, μια γλώσσα παραληρηματική που διεμβολίζει την συμβατική ρεαλιστική λογοτεχνία αποδίδοντας με τον καλύτερο τρόπο τους ψυχαναγκαστικούς χαρακτήρες των πεζογραφημάτων του, σημαδεύοντας τον αιώνα του με αυτή την γενιά των μοναχικών και απελπισμένων ανθρώπων. Όσο πικρός και αντιφατικός κι αν εμφανίζεται στα κείμενά του δεν παύει υποδόρια να εκφράζει την απόγνωσή του για την ανθρώπινη κατάσταση. Να κλείνει το μάτι στον αναγνώστη «για δες, τίποτα δεν διορθώνεται αλλά εμείς οφείλουμε να θέλουμε κάτι άλλο».
********************************************
Info: Thomas Bernhard, Αυτοβιογραφία, μτφ:Βασίλης Τομανάς, Εξάντας
Η Αυτοβιογραφία του Τόμας Μπέρνχαρντ κατέχει κεντρική θέση στο εκτενές λογοτεχνικό του έργο. Σε αυτήν ο μεγάλος συγγραφέας καταπιάνεται με το πιο περίπλοκο και το πιο ευπαθές υλικό που υπάρχει, με την, ίδια του τη ζωή. Η αριστοτεχνική γνώση της αφηγηματικής τέχνης σβήνει από το έργο όλα τα ίχνη του συγγραφικού μόχθου και, παραδόξως, παρά τη δριμύτητα των λεγομένων, το κάνει και αναδίδει μια αίσθηση γαλήνης. Παρόλο που η έκδοση των κειμένων κατά τα έτη 1976-1982 θα μας έβαζαν στον πειρασμό να τα εντάξουμε στο γενικό βιογραφικό ρεύμα που σημαδεύει τη γερμανική και αυστριακή λογοτεχνία της περιόδου, στην προκειμένη περίπτωση έχουμε να κάνουμε με εσωτερική αναγκαιότητα της εξέλιξης του συγγραφέα και με την αλλαγή του πνευματικού κλίματος στην Αυστρία, όπου οι συγγραφείς προσπάθησαν, όχι όλοι με την ίδια επιτυχία, να καταπιαστούν με το ιστορικό παρελθόν και τα συλλογικά απωθημένα του αυστριακού λαού. [. . .] (Από την έκδοση)
Περιεχόμενα
Βασίλης Τομανάς: Τόμας Μπέρνχαρντ: Λίγα λόγια για το έργο τουΗ ΑΙΤΙΑ - Ένας υπαινιγμός
ΤΟ ΥΠΟΓΕΙΟ - Μια αποτοξίνωση
Η ΑΝΑΣΑ - Μια απόφαση
ΤΟ ΚΡΥΟ - Μια απομόνωση
ΕΝΑ ΠΑΙΔΙ
Βασίλης Τομανάς: Βιογραφικά στοιχεία
***********************************
Ἕλενα Σταγκουράκη: Τόμας Μπέρνχαρντ. Μικρὴ εἰσαγωγὴ στη ζωή και το έργο του ...
Βernhard Τhomas - 24 βιβλία του στα ελληνικά
**********************
«Η ΠΛΑΤΕΙΑ ΤΩΝ ΗΡΩΩΝ»- ΕΝΑ ΑΥΣΤΡΙΑΚΟ ΣΚΑΝΔΑΛΟ
«Πιο επίκαιρο από ποτέ, το έργο
προφητεύει, με τη γνωστή γοητεία της γραφής του Μπέρνχαρντ, τη σημερινή
άνοδο εξτρεμιστικών οργανώσεων, τις πρακτικές φυλετικού διαχωρισμού και
εθνικιστικών προκαταλήψεων.»
4 Νοεμβρίου του 1988. 50 χρόνια μετά τον Anschluss, την πανηγυρική ένωση της Αυστρίας με τη Γερμανία, και το λόγο που εκφώνησε ο Χίτλερ ενώπιον ενός τεράστιου πλήθους Βιενέζων στην "Πλατεία των Ηρώων", κάνει πρεμιέρα το θεατρικό έργο Πλατεία ηρώων (Heldenplatz), γραμμένο από τον πιο διάσημο συγγραφέα της Αυστρίας, Τόμας Μπέρχαρντ.
Το έργο θα προκαλέσει αμέσως πάταγο στην Αυστρία και σ΄όλο τον κόσμο. ΄Ήταν μια σφοδρή επίθεση στο διαχρονικό αντισημιτισμό της χώρας , που οδήγησε ένα λαό στις αγκάλες του Χίτλερ και την ενθουσιώδη στήριξη και συμμετοχή στα δολοφονικά σχέδιά του για την εξόντωση εκατομμυρίων ανθρώπων .
Το "Heldenplatz" είναι ένα δράμα που έγραψε ο Τόμας Μπέρχαρντ για λογαριασμό του Claus Peymann, ο οποίος ήταν τότε διευθυντής του Burgtheater. Αρχικά ο Μπέρχαρντ αρχικά απέρριψε την πρόταση, αλλά, στη συνέχεια, έδωσε το έργο για ανέβασμα .
Το δράμα λαμβάνει χώρα στο παρόν, όπου ένας καθηγητής μαθηματικών που κατοικεί επί της Πλατείας των Ηρώων, αυτοκτονεί, πηδώντας από το παράθυρο του διαμερίσματός του στην πλατεία.
Το ξεδίπλωμα μιας οικογενειακής ιστορίας Εβραίων , τα διλήμματα και η παθητική στάση τους απέναντι στο βάρβαρο καθεστώς , αλλά και η φρικτή διάψευση της ελπίδας ότι , επιστρέφοντας στην Αυστρία μετά την ήττα των Ναζί , οι Αυστριακοί θα έχουν πάρει το μάθημά τους και θα έχουν μεταταστραφεί, είναι η βάση του έργου .
Το έργο του Μπέρχαρντ που προκάλεσε τότε την οργή σε πάρα πολλούς Αυστριακούς , 30 χρόνια αργότερα είναι ιδιαίτερα επίκαιρο. Η ομόθυμη σχεδόν οπισθοδρόμηση της αυστριακής κοινωνίας σε θέματα πολιτισμικών αξιών , με κυρίαρχες τις δημοκρατικές, καταδεικνύει ότι αυτός λαός δε διδάχθηκε τίποτε από την αιματοβαμμένη ιστορία του.
Σημ. Ο Τόμας Μπέρχαρντ ανέβηκε στη σκηνή με τους ηθοποιούς και χαιρέτησε χαρούμενος το κοινό . Ήταν η τελευταία
του δημόσια εμφάνιση . Πέθανε λίγους μήνες αργότερα, στις αρχές του 1989.
Gerontakos
Gerontakos
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου