Είναι ζήτημα χρόνου να υπάρξει το αδιέξοδο, το οποίο θα πυροδοτήσει εξελίξεις στις σχέσεις της Τουρκίας με τους «συμμάχους» της, αφού με κανέναν δεν έχει σταθερούς δεσμούς εμπιστοσύνης
Συνέντευξη με τη Βιβή Κεφαλά, καθηγήτρια διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Τη συνέντευξη πήρε η Ιωάννα Δρόσου
Τι συμβαίνει στη Μέση Ανατολή; Σε εξαιρετικά ευάλωτη θέση η Τουρκία, καθώς έχει ανοίξει πάρα πολλά μέτωπα. Τα διακυβεύματα στη Συρία είναι πάρα πολλά και για να υπάρξει σταθερότητα θα πρέπει να υπάρξει συναίνεση. Στο Ιράκ οι διαδηλωτές βγήκαν στους δρόμους και ζητούν την πτώση του καθεστώτος. Στον Λίβανο το αδιέξοδο θα συνεχιστεί, παρότι παραιτήθηκε η κυβέρνηση. Μια συζήτηση με την Βιβή Κεφαλά για τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή.
Από το πάγωμα της τουρκικής επιχείρησης «Πηγή Ειρήνης» στη Βόρεια Συρία προέκυψαν δύο συμφωνίες για την Τουρκία, μία με τις ΗΠΑ και μία με την Ρωσία, ούτως ώστε να φτιαχτεί μια «ζώνη ασφαλείας» 30 χιλιομέτρων. Τι αλλάζει στην περιοχή η δημιουργία αυτής της ζώνης;
Η συμφωνία με τις ΗΠΑ ήταν ένα τεράστιο βήμα προσέγγισης ανάμεσα στην Ουάσιγκτον και την Άγκυρα, παρά τις εκπεφρασμένες αντιρρήσεις του πολιτικού, διπλωματικού και στρατιωτικού κατεστημένου των ΗΠΑ. Πρόκειται για μια προσπάθεια του αμερικανού προέδρου να γεφυρώσει το χάσμα Ουάσιγκτον – Άγκυρας και να φέρει σε δύσκολη θέση τη Μόσχα, με την οποία έχει συμμαχήσει η Τουρκία για το κουρδικό στη Συρία. Κατά συνέπεια, έχουμε μια περίπλοκη κατάσταση. Η Τουρκία πήρε αυτό που ήθελε από τις ΗΠΑ και φαίνεται να παίρνει αυτό που θέλει και από τη Ρωσία. Θέλει να δημιουργήσει ένα προτεκτοράτο στο συριακό Βορρά, να αλλοιώσει τον πληθυσμό και να αποτρέψει την πιθανότητα δημιουργίας μιας πολιτικής, θεσμικά αναγνωρισμένης, οντότητας των Κούρδων, δηλαδή το ενδεχόμενο δημιουργίας ενός ομόσπονδου κουρδικού κρατιδίου, όταν και εφόσον γίνουν οι ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις μεταξύ των εμπόλεμων στην Συρία. Αυτό έχει πάρα πολλούς κινδύνους για την Συρία και προφανώς βρίσκει αντίθετο τον Άσαντ, αφού στην πραγματικότητα πρόκειται για εισβολή ξένης χώρας σε συριακό έδαφος. Προς το παρόν, η Ρωσία έχει καταφέρει να εξισορροπήσει αυτές τις αντίθετες τάσεις, δηλαδή των επιδιώξεων της Άγκυρας και της νόμιμης διεκδίκησης της κυριαρχίας της Δαμασκού πάνω στα συριακά εδάφη, ανεξαρτήτως του ποιος είναι πρόεδρος. Έχουμε ένα είδος μορατόριουμ. Αυτή τη στιγμή, η Τουρκία φαίνεται να βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση και να έχει πετύχει αυτό που θέλει. Είναι πάρα πολύ δύσκολο όμως αυτό να συνεχιστεί.
Σε ευάλωτη θέση η Τουρκία
Γιατί;
Πρώτον, διότι θα επιφέρει τεράστια προβλήματα στην ίδια την Συρία και δεν θα το δεχτεί το συριακό καθεστώς. Δεύτερον, διότι και η Ρωσία δεν θέλει να γίνει η Τουρκία ρυθμιστής των εξελίξεων στη Μέση Ανατολή. Θυμίζω ότι οι εξελίξεις Συρία θα διαμορφώσουν εν πολλοίς τη νέα αρχιτεκτονική της Μέσης Ανατολής. Κατά συνέπεια, η δημιουργία ενός τουρκικού προτεκτοράτου δημιουργεί ένα αρνητικό προηγούμενο στην περιοχή, που ήδη αντιμετωπίζει τεράστια προβλήματα. Αυτή τη στιγμή η Τουρκία φαίνεται να κερδίζει, αλλά δεν νομίζω ότι μπορεί να επιτύχει τους στόχους της, δηλαδή να ελέγξει το συριακό έδαφος, με παράλληλη επίβλεψη των ρωσικών δυνάμεων, και να μεταφέρει τα ένα με δύο εκατομμύρια σύρων προσφύγων στην περιοχή. Είναι δύσκολο οικονομικά και πολιτικά.
Την Τρίτη έγιναν ένοπλες συγκρούσεις του τουρκικού στρατού με τον στρατό του Άσαντ, την Τετάρτη το Κογκρέσο αποφάσισε με διακομματική πλειοψηφία την επιβολή κυρώσεων στην Τουρκία, παρότι ο Τραμπ είχε αποσύρει τις κυρώσεις που είχε ανακοινώσει και τις επόμενες μέρες αναμένεται να ξεκινήσουν κοινές περιπολίες Ρωσίας με την Τουρκία. Επομένως, μήπως τελικά θα είναι πολύ πιο πρόσκαιρη και χωρίς αποτύπωμα η νίκη της Τουρκίας;
Η Τουρκία στην πραγματικότητα βρίσκεται σε μία εξαιρετικά ευάλωτη θέση, διότι έχει ανοίξει πάρα πολλά μέτωπα, τα οποία στοχεύουν και το εσωτερικό ακροατήριο και σταματούν τις ελπίδες να αναπτυχθούν νέα κόμματα, μέσα από το κόμμα του κ. Ερντογάν, και προσπαθεί να περάσει την εικόνα μιας πανίσχυρης περιφερειακής δύναμης, η οποία λίγο θέλει για να γίνει διεθνής. Αυτό, όμως, δεν αντιστοιχεί ούτε στις πραγματικές δυνατότητες της Τουρκίας, αλλά και θέτει σε πολύ μεγάλο κίνδυνο ζωτικά συμφέροντα άλλων χωρών της περιοχής. Κατά συνέπεια, είναι ζήτημα χρόνου να υπάρξει το αδιέξοδο, το οποίο θα πυροδοτήσει εξελίξεις στις σχέσεις της Τουρκίας με τους «συμμάχους» της, αφού με κανέναν δεν έχει σταθερούς δεσμούς εμπιστοσύνης.
Συνεδρίασε στη Γενεύη για πρώτη φορά η συντακτική επιτροπή Συρίας, μια επιτροπή που αποτελείται από στελέχη της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης, εξαιρώντας όμως τους Κούρδους, και εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών. Εννιά χρόνια μετά την εξέγερση στη Συρία μπορεί αυτή η επιτροπή να αλλάξει την κατάσταση στη χώρα;
Βεβαίως κάθε διπλωματικός διάλογος είναι θετικός, αλλά το αποτέλεσμα εξαρτάται από το ποιος συμμετέχει σε αυτή την επιτροπή. Αν δεν συμμετέχουν εκπρόσωποι σημαντικών μερών της σύγκρουσης, ό,τι και αν αποφασίσει η επιτροπή, δεν θα εφαρμοστεί. Το δεύτερο ζήτημα είναι το πώς θα βρεθεί η χρυσή τομή στα αντίπαλα ζεύγη που υπάρχουν στη Συρία και τα οποία εμφανίστηκαν με τεράστια ορμή με την έναρξη της συριακής εξέγερσης: Το ένα είναι εθνικό (Άραβες -Κούρδοι), το δεύτερο είναι θρησκευτικό, (πλειοψηφία των σουνιτών – κυβερνώσα μειοψηφία, δηλαδή χριστιανικές κοινότητες και Αλεβίτες). Το τρίτο αντίπαλο ζεύγος είναι πολιτικό (κοσμική κυβέρνηση – ισλαμιστές). Τέλος, υπάρχουν αυτοί που θέλουν τη διατήρηση των συνόρων του συριακού κράτους, και αυτοί που θέλουν τον κατακερματισμό του σε μικρά κρατίδια, όπως οι διοικητικές οντότητες που είχε φτιάξει η γαλλική Εντολή μετά το 1923. Άρα τα διακυβεύματα είναι πάρα πολλά. Δεν είναι μόνο η δημοκρατία και η ευημερία. Για να υπάρξει δημοκρατία και ευημερία, πρέπει να υπάρξει σταθερότητα και για να υπάρξει σταθερότητα θα πρέπει να υπάρξει συναίνεση.
Μαζικές αντικυβερνητικές διαδηλώσεις στο Ιράκ
Από τις αρχές του Οκτώβρη έχουν ξεκινήσει στο Ιράκ μαζικές αντικυβερνητικές διαδηλώσεις με πάνω από 200 νεκρούς και 6.090 τραυματίες. Τι συμβαίνει στο Ιράκ;
Το Ιράκ θα πρέπει να θυμηθούμε ότι είναι μια χώρα που βρίσκεται είτε σε πόλεμο είτε σε διεθνή αποκλεισμό από το 1980 μέχρι και σήμερα. Είχαμε μια επιφανειακή ηρεμία και τυπικά ανάκτηση της ιρακινής κυριαρχίας με την απόσυρση του μεγαλύτερου μέρους των αμερικανικών δυνάμεων το 2011. Αυτό όμως σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι η κατάσταση στην χώρα ομαλοποιήθηκε και αυτό γιατί υπάρχουν σοβαρά και άλυτα προβλήματα, όπως το ποιος νέμεται την εξουσία και πώς τη ασκεί. Επί Σαντάμ Χουσεΐν είχαμε τη σουνιτική μειοψηφία η οποία απέκλεισε τη σιιτική πλειοψηφία από την κυβέρνηση. Κυβέρνησε αυταρχικά, με τρόπο κατασταλτικό. Όταν ανατράπηκε το 2003 με την αμερικανοβρετανική εισβολή ήρθαν οι σιίτες στην εξουσία, οι οποίοι δεν λειτούργησαν σε μια προσπάθεια εθνικού διαλόγου και συμφιλίωσης, αλλά ρεβανσιστικά, πράγμα που παρόξυνε τα υπάρχοντα προβλήματα. Πριν από ένα χρόνο, ο Αμπντούλ Μαχντί ανέλαβε καθήκοντα πρωθυπουργού, όμως, δεν μπόρεσε -ή δεν θέλησε- να αντιμετωπίσει την ανεργία, τη φτώχεια, τη διαφθορά, τις καταχρήσεις εξουσίας και την παραλυσία των δημόσιων υπηρεσιών. Δεν είναι δυνατόν να υπάρχουν πολύωρες διακοπές ηλεκτρικού, νερού, να μην λειτουργούν συγκοινωνίες, να μην υπάρχουν δουλειές. Έτσι, ξεκίνησαν οι διαδηλώσεις με αίτημα την πάταξη της διαφθοράς και τη βελτίωση των όρων διαβίωσης, στις οποίες το καθεστώς απάντησε με καταστολή και έτσι αυτές μετατράπηκαν σε αντικυβερνητικές διαδηλώσεις. Παρά το γεγονός ότι έχει επιβληθεί απαγόρευση κυκλοφορίας, οι διαδηλωτές βγήκαν ξανά στους δρόμους και τώρα πλέον ζητούν την πτώση του καθεστώτος. Βεβαίως, το καθεστώς δεν πρόκειται να παραιτηθεί, παρά μόνο αν εξαναγκαστεί, και έχει περιοριστεί σε εξαγγελία μεταρρυθμίσεων. Το ερώτημα είναι πόσο βαθιές μπορούν να είναι αυτές οι μεταρρυθμίσεις; Τα καινούρια πρόσωπα, πάντως, δεν φέρνουν κατ’ ανάγκη λύσεις.
Όσα συμβαίνουν στο Ιράκ συνδέονται με το γεγονός ότι οι ΗΠΑ απέσυραν στρατιωτικές δυνάμεις από τη Βόρεια Συρία και τις πήγαν στο δυτικό Ιράκ για «να βοηθήσουν στην άμυνα του Ιράκ»;
Δεν νομίζω ότι αυτός είναι ο λόγος, μάλιστα η ιρακινή κυβέρνηση αντέδρασε σε αυτήν την μετακίνηση. Ωστόσο, το Ιράν κατηγορείται ότι είναι εκείνο που υποδαυλίζει τις διαδηλώσεις. Προφανώς το Ιράν δεν έχει απολύτως κανένα λόγο να κάνει κάτι τέτοιο. Νομίζω ότι στην πραγματικότητα αυτή η κίνηση είναι περισσότερο εκδήλωση αμηχανίας του Λευκού Οίκου, παρά ουσιαστική βοήθεια στο ιρακινό καθεστώς.
Εκρηκτική η κατάσταση στον Λίβανο
Αντικυβερνητικές διαδηλώσεις είχαμε και στο Λίβανο, που οδήγησαν στην παραίτηση της κυβέρνησης Σαάντ Χαρίρι.
Στον Λίβανο έχουμε ίσως την πιο περίπλοκη κατάσταση στη Μέση Ανατολή. Να θυμίσω ότι το πολιτικό σύστημα του Λιβάνου έχει εγκαθιδρυθεί από τους Γάλλους που είχαν την Συρία και τον Λίβανο υπό την Εντολή που τους είχε δώσει η Κοινωνία των Εθνών το 1923. Με την απογραφή του 1943, φάνηκαν οι θρησκευτικές ομάδες που απαρτίζουν τον πληθυσμό του Λιβάνου, δηλαδή κατά σειρά μεγέθους ήταν οι χριστιανοί, οι σουνίτες και οι σιίτες. Σύμφωνα με την γαλλική πρόταση, ο πρόεδρος του Λιβάνου θα προερχόταν από τις τάξεις των χριστιανών μαρωνιτών, ο πρωθυπουργός από τους σουνίτες και ο πρόεδρος της βουλής από τους σιίτες. Το θέμα είναι ότι από το 1943 μέχρι το 2019, η πληθυσμιακή σύνθεση του Λιβάνου έχει αλλάξει δραματικά, αλλά όμως κανείς δεν θέλει να αλλάξει αυτή την κατανομή εξουσιών. Αυτό οδηγεί σε ένα απίστευτο μπλοκάρισμα της πολιτικής σκηνής του Λιβάνου. Να θυμίσω ότι για να εκλεγεί πρόεδρος ο Μισέλ Αούν πέρασαν τουλάχιστον τρία χρόνια, με συνεχείς παρατάσεις της θητείας του απερχόμενου προέδρου. Αυτό σε συνδυασμό με το γεγονός ότι ο Λίβανος είναι μια πάρα πολύ μικρή χώρα με μόλις 4 εκατομμύρια κατοίκους, ένα τεράστιο –σε σχέση με τον πληθυσμό του- αριθμό προσφύγων [ένα εκατομμύριο Παλαιστίνιους και 750.000 σύρους πρόσφυγες] και ελάχιστους οικονομικούς πόρους, καταλαβαίνετε ότι το πολιτικό μπλοκάρισμα, οι πελατειακές σχέσεις και η διαφθορά δημιουργούν μια εκρηκτική κατάσταση. Αυτή δεν μπορεί να κατευναστεί αν δεν υπάρξουν δραστικά μέτρα, δηλαδή επενδύσεις, δουλειές και πάταξη της διαφθοράς. Δεν είναι τυχαίο ότι το βασικό σύνθημα των διαδηλωτών στη Βηρυτό ήταν: «να φύγουν όλοι. Και όταν λέμε όλοι, εννοούμε όλοι». Άρα δεν υπάρχει καμία εμπιστοσύνη στο πολιτικό σύστημα, ανεξαρτήτως θρησκευτικής προέλευσης. Ως εκ τούτου, το αδιέξοδο στη χώρα του Κέδρου θα συνεχιστεί.
•
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου