Ο «ΑΘΩΟΣ» ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ
Έλληνες και Τούρκοι μελετητές αντιμέτωποι με τον «δικό τους» δήθεν αθώο εθνικισμό.
Ο όρος «εθνικισμός» στην καθημερινότητά μας έχει δύο διαφορετικές έννοιες που συχνά συγχέονται. Η πρώτη αναφέρεται σε μια «αθώα» κοινωνική συναίνεση γύρω από μια εθνική ταυτότητα. Είναι αυτή που εξασφαλίζει σε μια ομάδα ανθρώπων την πίστη ότι αποτελούν ένα έθνος. Η άλλη έννοια αναφέρεται σε ένα είδος πολιτικού προγράμματος ορισμένων μελών του έθνους. Όταν αυτό το πρόγραμμα είναι επιθετικό ή ξενοφοβικό, χαρακτηρίζεται «εθνικιστικό», «κακό» και κάποτε ρατσιστικό.
Αλλά ο δήθεν αθώος εθνικισμός φέρει όλα τα συστατικά που χρειάζονται για να αναβιώσει «ο κακός εθνικισμός» όταν η συγκυρία προσφέρεται: τους εθνικούς μύθους στους οποίους κυριαρχεί το «εμείς - οι άλλοι», τις ανάλογες ιστορικές αναφορές μέσα σε μια εθνική ιστοριογραφία, τη σχετική «εθνική» παιδεία, την εθνική αυταρέσκεια («είμαστε οι καλύτεροι»), την ξενοφοβία («μας αδίκησαν», «κινδυνεύουμε»), το φετίχ του εθνικού συμφέροντος. Στο βαθμό που θεωρούμε ότι μόνο ο επιθετικός εθνικισμός είναι το πρόβλημα, δεν καταπολεμούμε το ίδιο το εθνικιστικό υπόδειγμα αλλά μόνο μία έκφανσή του. Το να καταγγέλλεται π.χ. η Χρυσή Αυγή και να αποσιωπώνται η εθνικιστική ιστοριογραφία, η εθνοκεντρική παιδεία, η πατριωτική λογοτεχνία, ο «εθνικός» πολιτικός ή εκκλησιαστικός λόγος κ.ά. είναι μια υποκριτική συμφιλίωση με τον εθνικισμό ή στην καλύτερη περίπτωση μια εθνική τύφλωση. Φαινομενικά αθώες λειτουργίες, όπως μια πινακίδα που καλωσορίζει τους τουρίστες «στην πιο φιλόξενη χώρα του κόσμου», ένα παραμύθι σε ένα παιδικό βιβλίο, ένα τραγούδι σε οικογενειακό γλέντι, ένα σίριαλ στην τηλεόραση, ένας τίτλος εφημερίδας ή ένας ποδοσφαιρικός αγώνας μπορεί να καλλιεργούν και να αναπαράγουν εθνικιστικά μηνύματα.
Σε αυτά, τα οποία συνήθως μας διαφεύγουν, αναφέρεται το βιβλίο. Τόσο οι Έλληνες όσο και οι Τούρκοι αναλυτές καταπιάνονται εδώ με τον «δικό τους» εθνικισμό. Κάποιοι γράφουν και για τις δύο πλευρές, συγκριτικά. Αλλά κανένα κείμενο δεν αναφέρεται μόνο στον εθνικισμό του Άλλου. Μια τέτοια προσέγγιση είναι το χόμπι των εθνικιστών. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Ο όρος «εθνικισμός» στην καθημερινότητά μας έχει δύο διαφορετικές έννοιες που συχνά συγχέονται. Η πρώτη αναφέρεται σε μια «αθώα» κοινωνική συναίνεση γύρω από μια εθνική ταυτότητα. Είναι αυτή που εξασφαλίζει σε μια ομάδα ανθρώπων την πίστη ότι αποτελούν ένα έθνος. Η άλλη έννοια αναφέρεται σε ένα είδος πολιτικού προγράμματος ορισμένων μελών του έθνους. Όταν αυτό το πρόγραμμα είναι επιθετικό ή ξενοφοβικό, χαρακτηρίζεται «εθνικιστικό», «κακό» και κάποτε ρατσιστικό.
Αλλά ο δήθεν αθώος εθνικισμός φέρει όλα τα συστατικά που χρειάζονται για να αναβιώσει «ο κακός εθνικισμός» όταν η συγκυρία προσφέρεται: τους εθνικούς μύθους στους οποίους κυριαρχεί το «εμείς - οι άλλοι», τις ανάλογες ιστορικές αναφορές μέσα σε μια εθνική ιστοριογραφία, τη σχετική «εθνική» παιδεία, την εθνική αυταρέσκεια («είμαστε οι καλύτεροι»), την ξενοφοβία («μας αδίκησαν», «κινδυνεύουμε»), το φετίχ του εθνικού συμφέροντος. Στο βαθμό που θεωρούμε ότι μόνο ο επιθετικός εθνικισμός είναι το πρόβλημα, δεν καταπολεμούμε το ίδιο το εθνικιστικό υπόδειγμα αλλά μόνο μία έκφανσή του. Το να καταγγέλλεται π.χ. η Χρυσή Αυγή και να αποσιωπώνται η εθνικιστική ιστοριογραφία, η εθνοκεντρική παιδεία, η πατριωτική λογοτεχνία, ο «εθνικός» πολιτικός ή εκκλησιαστικός λόγος κ.ά. είναι μια υποκριτική συμφιλίωση με τον εθνικισμό ή στην καλύτερη περίπτωση μια εθνική τύφλωση. Φαινομενικά αθώες λειτουργίες, όπως μια πινακίδα που καλωσορίζει τους τουρίστες «στην πιο φιλόξενη χώρα του κόσμου», ένα παραμύθι σε ένα παιδικό βιβλίο, ένα τραγούδι σε οικογενειακό γλέντι, ένα σίριαλ στην τηλεόραση, ένας τίτλος εφημερίδας ή ένας ποδοσφαιρικός αγώνας μπορεί να καλλιεργούν και να αναπαράγουν εθνικιστικά μηνύματα.
Σε αυτά, τα οποία συνήθως μας διαφεύγουν, αναφέρεται το βιβλίο. Τόσο οι Έλληνες όσο και οι Τούρκοι αναλυτές καταπιάνονται εδώ με τον «δικό τους» εθνικισμό. Κάποιοι γράφουν και για τις δύο πλευρές, συγκριτικά. Αλλά κανένα κείμενο δεν αναφέρεται μόνο στον εθνικισμό του Άλλου. Μια τέτοια προσέγγιση είναι το χόμπι των εθνικιστών. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Περιεχόμενα
Πρόλογος-Tugce Saklica Rigatos / Τούγτσε Σακλιτζά Ρηγάτος
Η δύναμη της γελοιογραφίας:
Τα Σεπτεμβριανά στον ελληνικό και τουρκικό Τύπο
-Ηρακλής Μήλλας
Παιδικά βιβλία: Από νωρίς η πλύση εγκεφάλου!
-Serife Cam / Σεριφέ Τσαμ
Οι Ρωμιοί και οι Έλληνες στις τηλεοπτικές σειρές της Τουρκίας
-Ηλίας Ρουμπάνης
Τα χαρτονομίσματα. Το ερώτημα «τι θα είχε γίνει εάν» και η ιστορικότητά του
-Kerem Oktem / Κερέμ Οκτέμ
Το έθνος, ο χρόνος και ο χώρος: Πολιτικές τοπωνυμιών στην Ελλάδα και την Τουρκία
-Ηλίας Κανέλλης
Ποιος είναι ο χημικός τύπος του ελληνικού DNA; Ελλάδα, πρωταθλητισμός και εθνοχουλιγκανισμός
-Tanil Bora - Emre Gokalp / Τανίλ Μπόρα - Εμρέ Γκιοκάλπ
Μπανάλ εθνικισμός στο ποδόσφαιρο «Και έτσι σιγά σιγά χάνεται ο τουρκισμός μας...»
-Dogan Tilic / Ντογάν Τιλίτς
Η Ελλάδα στα ΜΜΕ της Τουρκίας: Οι επίσημες πολιτικές, ο «Άλλος» και «εμείς»
-Χριστίνα Μπάτρα
Τα ρεμπέτικα: από το γένος στο έθνος
-Μανώλης Βασιλάκης
Ο εθνικός λόγος μιας «Εκκλησιάς»
-Arzu Ozturkmen / Αρζού Όζτουρκμεν
«Χορεύοντας φολκλόρ»: Τοπικισμός, εθνικισμός και οι «Άλλοι» μας
Οι συγγραφείς αυτού του τόμου
Σημειώσεις
Διορθώσεις: Νερίνα Κιοσέογλου
Ηρακλής Μήλλας (επιμ.), Ο «αθώος» εθνικισμός, Αλεξάνδρεια
Υπάρχει
«αθώος» εθνικισμός; Για χρόνια ακούμε πως «εμείς οι Έλληνες δεν είμαστε
εθνικιστές», «δεν είμαστε ρατσιστές», «στην Ελλάδα δεν υπάρχει
αντισημιτισμός» κ.λπ. Κι όμως, στις έρευνες κοινής γνώμης, οι
καταφατικές απαντήσεις στην άποψη ότι «ζούμε στην καλύτερη χώρα του
κόσμου», ότι «οι Έλληνες είναι ο καλύτερος λαός του κόσμου»
συγκεντρώνουν ποσοστά ρεκόρ. «Τι το κακό υπάρχει στην περηφάνια για την
εθνική ταυτότητα;» θα απαντήσει κάποιος. «Συνιστά αυτό επιθετικό
εθνικισμό; Στρέφεται ενάντια σε κάποιον;» Σε αυτήν την αφανή, φυσικοποιημένη κοινωνική συναίνεση γύρω από την εθνική ταυτότητα, μέσα από την οποία καλλιεργούνται, ενισχύονται και αναπαράγονται, εξ απαλών ονύχων, τα εθνικιστικά στερεότυπα και διαιωνίζεται ο διαχωρισμός «εμείς/οι άλλοι», αποτελεί το γόνιμο έδαφος για την εκκόλαψη και την ενδεχόμενη γιγάντωση επιθετικών, ξενοφοβικών και ρατσιστικών στάσεων και συμπεριφορών, ενδεχομένως και ανάλογων πολιτικών προγραμμάτων.
Οι συγγραφείς, πέντε Έλληνες και επτά Τούρκοι, που συμμετέχουν στον ανά χείρας τόμο, ανιχνεύουν ακριβώς αυτό το έδαφος όπου κυριαρχούν τα στερεότυπα, εξετάζοντας ο καθένας και η καθεμιά τον «δικό τους» εθνικισμό (ή μελετώντας συγκριτικά τους δύο αντίπαλους εθνικισμούς), σε πεδία τόσο «αθώα» όπως οι γελοιογραφίες, τα παιδικά βιβλία, οι τηλεοπτικές σειρές, οι εικονογραφήσεις χαρτονομισμάτων, τα τοπωνύμια, ο αθλητισμός, τα τραγούδια και οι χοροί και, φυσικά, η θρησκεία.
Μέσα από τα κείμενά τους αναδεικνύονται οι εικόνες για τον «εθνικό εαυτό» και τον «εθνικό άλλο» και ο τρόπος μέσα από τον οποίο κατασκευάζονται και στις δύο πλευρές του Αιγαίου, επισημαίνοντας τις ομοιότητες αυτού του μηχανισμού παραγωγής στερεοτύπων.
Τελικά, φαίνεται πως οι εθνικισμοί, «αθώοι» ή μη, δεν διαφέρουν και τόσο όσο θέλουν να μας κάνουν να πιστέψουμε οι εθνικιστές…
"Βιβλιογραφικό σημείωμα" του Σπύρου Κακουριώτη, στο Βιβλία για το καλοκαίρι (1)
Πηγή: oanagnostis.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου