H λογοτεχνία μιας λιλιπούτειας χώρας

GUNNAR GUNNARSSON (1885-1975)
FATHER AND SON (1916)
 Title of the original: Feðgarnir

Source : Seven Icelandic Short Stories

(loyalbooks.com)

Translated by Peter Foote

The two of them lived just outside the… They were both called Snjolfur, and they usually distinguished as old Snjolfur and little Snjolfur. They themselves, however, addressed each other only as Snjolfur. This was a habit of long standing: it may be that, having the same name, they felt themselves bound still more firmly together by using it unqualified in this way. Old Snjolfur was something over fifty, little Snjolfur only just over twelve.
They were close together, the pair of them—each felt lost without the other. It had been like that ever since little Snjolfur could remember. His father could look further back. He remembered that thirteen years ago he had lived on his farm within easy riding distance of the village; he had a good wife and three sturdy and hopeful children.
Then his luck turned and one disaster after struck him. His sheep went down with pest, his cattle died of anthrax and other diseases. Then the children got whooping-cough and all three died, close enough together to lie in one grave. To pay his debts Snjolfur had to give up his farm and sell the land. Then he bought the land on the Point just outside the village, knocked up a cabin divided into two by a partition, and a fish-drying shed. When that was done, there was enough left to buy a cockle-shell of a boat. This was the sum of his possessions.
It was a poor and dismal life they led there, Snjolfur and his wife. They were both used to hard work, but they had had no experience of privation and constant care for the morrow. Most days it meant putting to sea if they were to eat, and it was not every night they went to bed with a full stomach. There was little enough left over for clothing and comfort.
Snjolfur's wife worked at fish-drying for the factor in the summer months, but good drying-days could not be counted on and the money was not much. She lived just long enough to bring little Snjolfur into the world, and the last thing she did was to decide his name. From then on, father and son lived alone in the cabin.
Little Snjolfur had vague memories of times of desperate misery. He had to stay at home through days of unrelieved torment and agony. There had been no one to look after him while he was too small to go off in the boat with his father, and old Snjolfur was forced to tie the boy to the bed-post to keep him out of danger in his absence. Old Snjolfur could not sit at home all the time: he had to get something to put in the pot.
The boy had more vivid memories of happier times, smiling summer days on a sea glittering in the sunshine. He remembered sitting in the stern and watching his father pulling in the gleaming fish. But even those times were mingled with bitterness, for there were days when the sky wept and old Snjolfur rowed out alone.
But in time little Snjolfur grew big enough to go off with his father, whatever the weather. From then on they contentedly shared most days and every night: neither could be without the other for more than a minute. If one of them stirred in his sleep, the other was awake on the instant; and if one could not get to sleep, the other did not close his eyes either.
One might think that it was because they had a lot to talk about that they were so wrapped up in each other. But that was not so. They knew each other so well and their mutual confidence was so complete that words were unnecessary. For days on end no more than scattered phrases fell between them; they were as well content to be silent together as to be talking together. The one need only look at the other to make himself understood.
Among the few words that passed between them, however, was one sentence that came up again and again—when old Snjolfur was talking to his son. His words were:
The point is to pay your debts to everybody, not owe anybody anything, trust in Providence.
In fact, father and son together preferred to live on the edge of starvation rather than buy anything for which they could not pay on the spot. And they tacked together bits of old sacking and patched so as to cover their nakedness, unburdened by debt.
Most of their neighbours were in debt to some extent; some of them only repaid the factor at odd times, and they never repaid the whole amount. But as far as little Snjolfur knew, he and his father had never owed a penny to anyone. Before his time, his father had been on the factor's books like everyone else, but that was not a thing he spoke much about and little Snjolfur knew nothing of those dealings.
It was essential for the two of them to see they had supplies to last them through the winter, when for many days gales or heavy seas made fishing impossible. The fish that had to last them through the winter was either dried or salted; what they felt they could spare was sold, so that there might be a little ready money in the house against the arrival of winter. There was rarely anything left, and sometimes the cupboard was bare before the end of the winter; whatever was eatable had been eaten by the time spring came on, and most often father and son knew what it was like to go hungry. Whenever the weather was fit, they put off in their boat but often rowed back empty-handed or with one skinny flat-fish in the bottom. This did not affect their outlook. They never complained; they bore their burden of distress, heavy as it was, with the same even temper as they showed in the face of good fortune on the rare occasions it smiled on them; in this, as in everything else, they were in harmony. For them there was always comfort enough in the hope that, if they ate nothing today, God would send them a meal tomorrow—or the next day. The advancing spring found them pale and hollow- cheeked, plagued by bad dreams, so that night after night they lay awake together.—And one such spring, a spring moreover that had been colder and stormier than usual, with hardly a single day of decent weather, evil chance paid another visit to old Snjolfur's home.
Early one morning a snow-slip landed on the cabin on the Point, burying both father and son. By some inexplicable means little Snjolfur managed to scratch his way out of the drift. As soon as he realised that for all his efforts he could not dig his father out single-handed, he raced off to the village and got people out of their beds. Help came too late—the old man was suffocated when they finally reached him through the snow.
For the time being his body was laid on a flat boulder in the shelter of a shallow cave in the cliffside nearby—later they would bring a sledge to fetch him into the village. For a long time little Snjolfur stood by old Snjolfur and stroked his white hair; he murmured something as he did it, but no one heard what he said. But he did not cry and he showed no dismay. The men with the snow- shovels agreed that he was a strange lad, with not a tear for his father's death, and they were half-inclined to dislike him for it.— He's a hard one! They said, but not in admiration.—You can carry things too far.
It was perhaps because of this that no one paid any further attention to little Snjolfur. When the rescue-party and the people who had come out of mere curiosity made their way back for a bite of breakfast and a sledge for the body, the boy was left alone on the Point.
The snow-slip had shifted the cabin and it was all twisted and smashed; posts missing their laths stuck up out of the snow, tools and household gear were visible here and there—when he laid hold of them, they were as if bonded the snow. Snjolfur wandered down to the shore with the idea of seeing what had become of the boat. When he saw with what cold glee the waves were playing with its shattered fragments amongst the lumpy masses of snow below high watermark, his frown deepened, but he did not say anything.
He did not stay long on the shore this time. When he got back to the cave, he sat down wearily on the rock beside his dead father. It's a poor look-out, he thought; he might have sold the boat if it hadn't been smashed—somewhere he had to get enough to pay for the funeral. Snjolfur had always said it was essential to have enough to cover your own funeral—there was no greater or more irredeemable disgrace than to be slipped into the ground at the expense of the parish. Fortunately his prospects weren't so bad, he had said. They could both die peacefully whenever the time came—there was the cabin, the boat, the tools and other gear, and finally the land itself—these would surely fetch enough to meet the cost of coffin and funeral service, as well as a cup of coffee for anyone who would put himself out so far as to accept their hospitality on that occasion. But now, contrary to custom, his father had not proved an oracle—he was dead and everything else had gone with him—except the land on the Point. And how was that to be turned into cash when there was no cabin on it? He would probably have to starve to death himself. Wouldn't it be simplest to run down to the shore and throw himself in the sea? But—then both he and his father would have to be buried by the parish. There were only his shoulders to carry the burden. If they both rested in a shameful grave, it would be his fault—he hadn't the heart to do it.
Little Snjolfur's head hurt with all this hard thinking. He felt he wanted to give up and let things slide. But how can a man give up when he has nowhere to live? It would be cold spending the night out here in the open.
The boy thought this out. Then he began to drag posts, pieces of rafter and other wreckage over to the cave. He laid the longest pieces sloping against the cave-mouth—he badly wanted his father to be within four walls,—covered them over and filled the gaps with bits of sail-cloth and anything else handy, and finished by shovelling snow up over the whole structure. Before long it was rather better in the cave than out-of-doors, though the most important thing was to have Snjolfur with him for his last days above ground—it might be a week or more. It was no easy matter to make a coffin and dig out frozen ground. It would certainly be a poor coffin if he had to make it himself.
When little Snjolfur had finished making his shelter, he crept inside and sat down with outstretched legs close to his father. By this time the boy was tired out and sleepy. He was on the point of dropping off, when he remembered that he had still not decided how to pay for the funeral. He was wide awake again at once. That problem had to be solved without more ado—and suddenly he saw a gleam of hope—is wasn't so unattainable after all—he might meet the cost of the funeral and maintain himself into the bargain, at any rate for a start. His drowsiness fell from him, he slipped out of the cave and strode off towards the village.
He went straight along the street in the direction of the store, looking neither to right nor left, heedless of the unfriendly glances of the villagers.—Wretched boy—he didn't even cry when his father died! Were the words of those respectable, generous-hearted and high-minded folk.
When little Snjolfur got to the factor's house, he went straight into the store and asked if he might speak to the master. The storeman stared and lingered before finally shuffling to the door of the office and knocking. In a moment the door was half opened by the factor himself, who, when he caught sight of little Snjolfur and heard that he wanted to speak to him, turned to him again and, after looking him up and down, invited him in.
Little Snjolfur put his cap on the counter and did not wait to be asked twice.
Well, young man? Said the factor.
The youngster nearly lost heart completely, but he screwed himself up and inquired diffidently whether the factor knew that there were unusually good landing-facilities out on the Point.
It is much worse in your landing-place than it is in ours out there.
The factor had to smile at the gravity and spirit of the boy—he confessed that he had heard it spoken of.
Then little Snjolfur came to the heart of the—if he let out the use of the landing-place on the Point to the factor for the coming summer—how much would he be willing to pay to have his Faroese crews land their catches there?—Only for the coming summer, mind!
Wouldn't it be more straightforward if I bought the Point from you? Asked the factor, doing his best to conceal his amusement.
Little Snjolfur stoutly rejected this suggestion—he didn't want that.—Then I have no home—if I sell the Point, I mean.
The factor tried to get him to see that he could not live there in any case, by himself, destitute, in the open.
They will not allow it, my boy.
The lad steadfastly refused to accept the notion that he would be in the open out there—he had already built himself a shelter where he could lie snug.
And as soon as spring comes, I shall build another cabin—it needn't be big and there's a good bit of wood out there. But, as I expect you know, I've lost Snjolfur—and the boat. I don't think there's any hope of putting the bits of her together again. Now that I've no boat, I thought I might let out the landing-place, if I could make something out of it. The Faroese would be sure to give me something for the pot if I gave them a hand with launching and unloading. They could row most ways from there—I'm not exaggerating—they had to stay at home time and time again last summer, when it was easy for Snjolfur and me to put off. There's a world of difference between a deep-water landing-place and a shallow-water one—that's what Snjolfur said many a time.
The factor asked his visitor what price he had thought of putting on it for the summer. I don't know what the funeral will cost yet, replied the orphan in worried tones. At any rate I should need enough to pay for Snjolfur's funeral. Then I should count myself lucky.
Then let's say that, struck in the factor, and went on to say that he would see about the coffin and everything—there was no need for little Snjolfur to fret about it any more. Without thinking, he found himself opening the door for his guest, diminutive though he was,—but the boy stood there as if he had not seen him do it, and it was written clear on his face that he had not yet finished the business that brought him; the anxious look was still strong on his ruddy face, firm-featured beyond his years.
When are you expecting the ship with your stores?
The factor replied that it would hardly come tomorrow, perhaps the day after. It was a puzzle to know why the boy had asked—the pair of them, father and son, did not usually ask about his stores until they brought the cash to buy them.
Little Snjolfur did not take his eyes from the factor's face. The words stuck in his throat, but at last he managed to get his question out: In that case, wouldn't the factor be needing a boy to help in the store?
The factor did not deny it.
But he ought to be past his confirmation for preference, he added with a smile.
It looked as if little Snjolfur was ready for this answer, and indeed his errand was now at an end, but he asked the factor to come out with him round the corner of the store. They went out, the boy in front, and onto the pebble-bank nearby. The boy stopped at a stone lying there, got a grip of it, lifted it without any obvious exertion and heaved it away from him. Then he turned to the factor.
We call this stone the Weakling. The boy you had last summer couldn't lift it high enough to let the damp in underneath—much less any further!
Oh, well then, seeing you are stronger than he was, it ought to be possible to make use of you in some way, even though you are on the wrong side of confirmation, replied the factor in a milder tone.
Do I get my keep while I'm with you? And the same wages as he had? Continued the youngster, who was the sort that likes to know where he stands in good time.
But of course, answered the factor, who for once was in no mood to drive a hard bargain.
That's good—then I shan't go on the parish, said little Snjolfur, and was easier in his mind. The man who has got something to pot in himself and on himself isn't a pauper,—Snjolfur often used to say that, he added, and he straightened himself up proudly and offered his hand to the factor, just as he had seen his father do. Good-bye, he said. I shall come then—not tomorrow but the day after.
The factor told him to come in again for a minute and leading the way to the kitchen-door he ushered little Snjolfur into the warmth. He asked the cook if she couldn't give this nipper here a bite of something to eat, preferably something warm—he could do with it.
Little Snjolfur would not accept any food.
Aren't you hungry? Asked the astonished factor.
The boy could not deny that he was—and for the rest he could hardly get his words out with the sharpness of his hunger whetted still keener by the blessed smell of cooking. But he resisted the temptation:
I am not a beggar, he said.
The factor was upset and he saw that he had set about it clumsily. He went over to the dogged youngster, patted his head and, with a nod to the cook, led little Snjolfur into the dining-room.
Have you never seen your father give his visitors a drink or offer them a cup of coffee when they came to see him? He asked, and he gave his words a resentful tone.
Little Snjolfur had to confess that his father had sometimes offered hospitality to a visitor.
There you are then, said the factor. It's just ordinary good manners to offer hospitality—and to accept it. Refusing a well-meant invitation for no reason can mean the end of a friendship. You are a visitor here, so naturally I offer you something to eat: we have made an important deal and, what's more, we have come to terms over a job. If you won't accept ordinary hospitality, it's hard to see how the rest is going to work out.
The boy sighed: of course, it must be as the factor said. But he was in a hurry. Snjolfur was by himself out on the Point. His eyes wandered round the room—then he added, very seriously: The point is to pay your debts, not owe anybody anything, and trust in Providence.

There was never a truer word spoken, agreed the factor, and as he said it he pulled his handkerchief out of his pocket. He's a chip of the old block, he muttered, and putting his hand on little Snjolfur's shoulder, he blessed him.
The boy was astonished to see a grown man with tears in his eyes.
Snjolfur never cried he said, and went on: I haven't cried either since I was little—I nearly did when I knew Snjolfur was dead. But I was afraid he wouldn't like it, and I stopped myself.
A moment later and tears overwhelmed little Snjolfur.—It is a consolation, albeit a poor one, to lean for a while on the bosom of a companion.
  
 *********************************

 

ΓΚΟΥΝΝΑΡ ΓΚΟΥΝΝΑΡΣΣΟΝ

ΠΑΤΕΡΑΣ ΚΑΙ ΓΙΟΣ
 

 
Μετάφραση από τα Αγγλικά: Βασίλης Κ. Μηλίτσης



Οι δυο τους ζούσαν λίγο έξω από το… Και οι δυο τους έφεραν το όνομα Στνιόλφουρ, και τους έλεγαν για να τους ξεχωρίζουν ο μεγάλος Στνιόλφουρ και ο μικρός Στνιόλφουρ. Όμως οι ίδιοι απευθύνονταν ο ένας τον άλλο απλά ως Στνιόλφουρ. Τούτη ήταν μια παλιά συνήθεια: ίσως επειδή είχαν το ίδιο όνομα, ένιωθαν δεμένοι ακόμη πιο πολύ με το να το χρησιμοποιούν κατ’ αυτόν τον τρόπο το όνομά τους χωρίς προσδιορισμό. Ο μεγάλος Στνιόλφουρ είχε μόλις περάσει τα πενήντα, κι ο μικρός ήταν μόλις πάνω από δώδεκα.

Ήταν πολύ κοντά ο ένας με τον άλλο, ζευγάρι – ο καθένας να νιώθει χαμένος χωρίς τον άλλο. Κι έτσι ήταν από τότε που μπορούσε να θυμηθεί ο μικρός Στνιόλφουρ. Ο πατέρας του μπορούσε να δει πιο πίσω. Θυμόταν πως πριν από δεκατρία χρόνια ζούσε στο δικό του αγρόκτημα σε μικρή απόσταση από το χωριό με το άλογο. Είχε μια άξια γυναίκα και τρία ρωμαλέα και ελπιδοφόρα παιδιά.
Κατόπιν η τύχη του γύρισε και τον βρήκαν η μια συμφορά μετά την άλλη. Τα πρόβατά του αρρώστησαν με παράσιτα, τα βοοειδή ψόφησαν από άνθρακα και από άλλες ασθένειες. Κατόπιν τα παιδιά κόλλησαν κοκίτη και πέθαναν και τα τρία, το ένα μετά το άλλο και θάφτηκαν σε κοινό μνήμα. Για να ξοφλήσει τα χρέη του αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το αγρόκτημά του και να πουλήσει τη γη του. Κατόπιν αγόρασε γη στο σημείο λίγο έξω από το χωριό, έστησε μια καλύβα που τη χώρισε στα δύο, κι έκανε κι ένα υπόστεγο για να την αποξήρανση ψαριών. Όταν τελείωσε μ’ όλα αυτά, του έμειναν αρκετά για ν’ αγοράσει ένα καρυδότσουφλο για βάρκα. Και τούτα αποτελούσαν το σύνολο της περιουσίας του.
Περνούσε μια φτωχική και καταθλιπτική ζωή ο Στνιόλφουρ με τη γυναίκα του. Ήταν και οι δυο τους μαθημένοι στη σκληρή δουλειά, αλλά δεν ένιωθαν καμιά στέρηση κι ούτε είχαν τη συνεχή μέριμνα για την επαύριον. Τον περισσότερο καιρό βασίζονταν στη θάλασσα για το φαγητό τους, και δεν ήταν λίγες φορές που τα βράδια έπεφταν για ύπνο με άδειο στομάχι. Και πολύ λίγα τους έμειναν για ρούχα και ανέσεις.
Η γυναίκα του Στνιόλφουρ δούλευε σε εργοστάσιο αποξήρανσης ψαριών τους καλοκαιρινούς μήνες, αλλά δεν μπορούσε κανείς να βασιστεί στις καλές μέρες για την αποξήρανση και τα λεφτά ήταν λιγοστά. Έζησε αρκετά για να φέρει στον κόσμο τον μικρό Στνιόλφουρ, και το τελευταίο πράγμα που έκανε ήταν ν’ αποφασίσει για το όνομά του. Από τον θάνατό της και μετά, πατέρας και γιος ζούσαν μόνοι τους στην καλύβα.

Ο μικρός Στνιόλφουρ θυμόταν ακαθόριστα εποχές απελπιστικής αθλιότητας. Ήταν αναγκασμένος να μένει μέσα για μέρες με αδιάκοπα μαρτύρια και αγωνίες. Δεν είχε κανέναν να τον φροντίζει όταν ήταν πολύ μικρός να βγει στη βάρκα με τον πατέρα του, και ο μεγάλος Στνιόλφουρ αναγκαζόταν να δένει το αγοράκι στα πόδια του κρεβατιού να το προφυλάξει από κάθε κίνδυνο κατά την απουσία του. Ο μεγάλος Στνιόλφουρ δεν είχε την πολυτέλεια να μένει σπίτι όλη την ώρα: έπρεπε να βρει κάτι για να μπει το τσουκάλι στη φωτιά.
Το αγόρι είχε και πιο ζωντανές αναμνήσεις από πιο ευτυχισμένες εποχές, χαμογελαστές καλοκαιρινές μέρες σε μια θάλασσα να λαμποκοπάει στον ήλιο. Θυμόταν να κάθεται στην πρύμνη της βάρκας και τα κοιτάζει τον πατέρα του να τραβάει έξω από το νερό το λαμπερό ψάρι που σπαρτάριζε. Αλλά ακόμη κι εκείνα τα χρόνια ήταν αμαυρωμένα με πίκρες, γιατί υπήρχαν και μέρες όταν ο ουρανός έκλαιγε και ο μεγάλος Στνιόλφουρ έβγαινε να ψαρέψει μόνος του.
Όμως με τον καιρό ο μικρός Στνιόλφουρ μεγάλωσε αρκετά να βγαίνει στη θάλασσα με τον πατέρα του ανεξάρτητα από τον καιρό. Έκτοτε περνούσαν τις μέρες και τις νύχτες ειρηνικά μαζί: κανείς δεν μπορούσε να αντέξει την απουσία του άλλου πάνω από ένα λεπτό. Εάν ένας τους ταραζόταν στον ύπνο του, ο άλλος ξυπνούσε αμέσως. Κι αν ένας τους πάλι δεν είχε ύπνο, ούτε και του άλλου έκλειναν τα μάτια.


Θα νόμιζε κανείς ότι όλο αυτό συνέβαινε επειδή είχαν τόσα πολλά να πουν αναμεταξύ τους έτσι που ήταν αφοσιωμένοι ο ένας στον άλλο. Δεν ήταν όμως έτσι. Γνώριζε ο ένας τον άλλο τόσο καλά και η αμοιβαία εμπιστοσύνη ήταν τόσο πλήρης ώστε τα λόγια ήταν περιττά. Για μέρες συνεχώς τίποτε περισσότερο δεν διαμειβόταν μεταξύ τους εκτός από σκόρπιες φράσεις. Ήταν το ίδιο ευχαριστημένοι με τον παραμένουν σιωπηλοί όσο και να συνομιλούν. Ο ένας δε χρειαζόταν παρά να ρίξει μια ματιά στον άλλον για να γίνει κατανοητός.

Όμως, μεταξύ των λίγων λέξεων που αντάλλασσαν αναμεταξύ τους ήταν μια πρόταση που επαναλαμβανόταν ξανά και ξανά όταν ο μεγάλος Στνιόλφουρ μιλούσε στον γιο του:

«Το θέμα είναι να ξοφλάς τα χρέη σου προς όλους, να μη χρωστάς σε κανένα και να τα αφήνεις όλα στη Θεία Πρόνοια».


Πατέρας και γιος μαζί προτιμούσαν να ζουν στα όρια της πείνας παρά ν’ αγοράζουν κάτι για το οποίο δεν μπορούσαν να πληρώσουν μετρητοίς. Και έπαιρναν τεμάχια από παλιά σακιά που τα έραβαν μαζί για να καλύψουν τη γύμνια τους, ελεύθεροι από χρέη.


Οι περισσότεροι από τους γείτονές τους είχαν χρέη σε κάποιο βαθμό. Μερικοί ξεπλήρωναν μόνο μέρος του χρέους κάπου – κάπου, χωρίς να ξοφλούν ολόκληρο το ποσό. Αλλά απ’ όσο ήξερε ο μικρός Στνιόλφουρ, αυτός και ο πατέρας του ποτέ δε χρωστούσαν δεκάρα σε κανέναν. Πριν απ’ αυτόν, κι ο πατέρας του ψώνιζε βερεσέ όπως όλοι οι άλλοι, αλλά αυτό ήταν κάτι για το οποίο δε μιλούσε πολύ κι ο μικρός Στνιόλφουρ δεν ήξερε τίποτε για εκείνες τις δοσοληψίες.

Ήταν ουσιώδες για τους δυο τους να φροντίζουν να έχουν προμήθειες για να βγάλουν τον χειμώνα, όταν για πολλές μέρες θύελλες και τρικυμίες καθιστούσαν το ψάρεμα αδύνατο. Τα ψάρια με τα οποία θα έβγαζαν τον χειμώνα ήταν ή αποξηραμένα ή παστωμένα. Ο, τι νόμιζαν πως μπορούσαν να βάλουν στην άκρη, το πουλούσαν, κι έτσι θα υπήρχαν λίγα λεφτά στο σπίτι διαθέσιμα για τον ερχομό του χειμώνα. Σπάνια έμεινε κάτι και μερικές φορές το ντουλάπι ήταν άδειο πριν ακόμη τελειώσει ο χειμώνας. Οτιδήποτε φαγώσιμο, είχε φαγωθεί μέχρι να έρθει η άνοιξη, και πολλές φορές πατέρας και γιος γνώριζαν πολύ καλά τι σημαίνει να σε θερίζει η πείνα. Κάθε φορά που ο καιρός ήταν κατάλληλος, έβγαιναν στη θάλασσα με τη βάρκα τους, αλλά συχνά γύριζαν κωπηλατώντας με αδειανά χέρια ή μ’ ένα αχαμνό σαλάχι να κείτεται στον πάτο της βάρκας. Τούτο όμως δεν επηρέαζε τις προσδοκίες τους. Ποτέ δεν παραπονιόνταν. Κουβαλούσαν τον σταυρό της δυστυχίας τους, όσο βαρύς κι αν ήταν, με την ίδια αδιάφορη διάθεση που είχαν εν όψει της καλοτυχίας, η οποία σπάνια τους χαμογελούσε. Είτε έτσι είτε αλλιώς, αυτοί πάντως ήσαν σε πλήρη αρμονία. Γι’ αυτούς πάντα υπήρχε αρκετή παρηγοριά στην ελπίδα πως αν δεν είχαν να φάνε τη μια μέρα, ο Θεός θα τους έστελνε να φάνε την άλλη – ή έστω την παρά άλλη. Η άνοιξη που μπήκε τους βρήκε χλομούς και με ρουφηγμένα μάγουλα. Μαστίζονταν από εφιάλτες κι έτσι κάθε νύχτα έμεναν ξάγρυπνοι. Και, σαν να μη έφταναν όλα αυτά, μια τέτοια άνοιξη που ήταν πιο κρύα και πιο θυελλώδης από συνήθως, χωρίς σχεδόν ούτε με μια μέρα καλού καιρού, μια καινούργια συμφορά έπληξε το σπιτικό των Στνιόλφουρ.


Νωρίς ένα πρωί  μια χιονοστιβάδα έπεσε πάνω στην καλύβα τους, θάβοντας μέσα στο χιόνι πατέρα και γιο. Κατά κάποιο ανεξήγητο τρόπο ο μικρός Στνιόλφουρ κατάφερε να συρθεί και να βγει από τη χιονοστιβάδα. Μόλις διαπίστωσε ότι, παρ’ όλες τις προσπάθειές του, δεν ήταν δυνατόν να ξεθάψει τον πατέρα του από μόνος του, έτρεξε στο χωριό και ξύπνησε τον κόσμο. Η βοήθεια όμως άργησε πολύ να έρθει και ο ηλικιωμένος άντρας ήταν ήδη νεκρός από ασφυξία όταν τελικά τον εντόπισαν μέσα στο χιόνι.
Προσωρινά έθεσαν τη σορό του πάνω σε μια επίπεδη κοτρώνα στο απάνεμο μιας ανοιχτής σπηλιάς στην πλευρά του κοντινού λόφου – αργότερα επρόκειτο να φέρουν ένα έλκηθρο για να τη μεταφέρουν στο χωριό. Για πολλή ώρα ο μικρός Στνιόλφουρ στεκόταν κοντά στον μεγάλο Στνιόλφουρ και του χάιδευε τα άσπρα του μαλλιά, ταυτόχρονα μουρμουρίζοντας κάτι που κανείς δεν καταλάβαινε τι έλεγε. Όμως ούτε έκλαιγε ούτε έδειχνε να βρίσκεται σε απόγνωση. Οι άντρες, με τα φτυάρια στα χέρια ακόμη, συμφώνησαν ότι ο μικρός ήταν παράξενο παιδί, χωρίς να χύσει ούτε ένα δάκρυ για τον θάνατο του πατέρα του, και γι’ αυτό μάλλον δεν τον συμπάθησαν. ‘Είναι σκληρός!’ αποφάνθηκαν, όχι χωρίς θαυμασμό. ‘Το παράκανε με τη σκληρότητά του’.

Και ίσως εξαιτίας αυτού κανείς δεν έδωσε καμιά άλλη σημασία στον μικρό Στνιόλφουρ πλέον. Όταν η ομάδα διάσωσης και διάφοροι άλλοι που είχαν πάει από απλή περιέργεια άρχισαν να επιστρέφουν για να τσιμπήσουν κάτι για πρωινό και να φέρουν αργότερα ένα έλκηθρο για τον νεκρό, τον μικρό Στνιόλφουρ τον άφησαν μόνο του στον λόφο.

Η χιονοστιβάδα είχε μετακινήσει την καλύβα και την συνέτριψε καθιστώντας την αγνώριστη: ξύλινες κολώνες να λείπουν και σανίδια να προεξέχουν από το χιόνι, εργαλεία και οικοσκευή να έχουν σκορπιστεί εδώ κι εκεί. Όταν ο μικρός προσπάθησε να τα μαζέψει, είχαν γίνει ένα με το χιόνι. Μετά κατέβηκε στην ακτή για να δει τι απόγινε η βάρκα. Όταν είδε με μια ψυχρή χαρά τα κύματα να παίζουν με τα θρυμματισμένα κομμάτια της ανάμεσα σε ακανόνιστες μάζες χιονιού κάτω από το σημείο της παλίρροιας, κατσούφιασε περισσότερο, αλλά δεν είπε τίποτε.

Δεν έμεινε πολύ στην ακτή τη φορά αυτή. Όταν επέστρεψε στη σπηλιά του λόφου, κάθισε εξαντλημένος κοντά στον νεκρό πατέρα του. Δύσκολα τα πράγματα σκέφτηκε. Θα μπορούσε να είχε πουλήσει τη βάρκα εάν δεν είχε καταστραφεί – κάπως όμως έπρεπε να βρει αρκετά λεφτά για την κηδεία. Ο μεγάλος Στνιόλφουρ πάντα του έλεγε πως ήταν απολύτως απαραίτητο να μπορείς να πληρώσεις την κηδεία σου – δεν υπήρχε μεγαλύτερη ή ανήκεστη ντροπή από το να σε παραχώσουν με δαπάνες της ενορίας. Ευτυχώς οι προοπτικές του δεν ήταν τόσο άσχημες, έλεγε. Θα μπορούσαν και οι δυο τους να πεθάνουν ήσυχα όταν θα ερχόταν η ώρα τους – είχαν την καλύβα, τη βάρκα, τα εργαλεία και τον υπόλοιπο εξοπλισμό, και τελικά την ίδια τους τη γη. Όλα αυτά σίγουρα θα ήταν αρκετά για ν’ αντιμετωπίσουν τα έξοδα του φέρετρου και τη νεκρώσιμη ακολουθία, καθώς επίσης και μια κούπα καφέ για εκείνους που θα είχαν την καλοσύνη να δεχτούν τη φιλοξενία τους σε μια τέτοια περίσταση. Αλλά τώρα, αντίθετα με το έθιμο, ο πατέρας του δεν βγήκε σωστός στις προβλέψεις του – τώρα ήταν νεκρός και όλα τα άλλα τα  πήρε μαζί του – εκτός από τη γη στον λόφο. Και τώρα πώς θα μπορούσε να τη ρευστοποιήσει όταν δεν υπήρχε πλέον η καλύβα στο μέρος της; Πιθανόν θα αναγκαζόταν να πεθάνει της πείνας. Μήπως το πιο απλό θα ήταν να τρέξει προς την ακτή και να πέσει να πνιγεί στη θάλασσα; Αλλά τότε κι ο ίδιος και ο πατέρας τους θα θάβονταν με έξοδα της ενορίας. Είχε μόνο τους ώμους του για να κουβαλήσει το βάρος. Εάν και οι δυο τους αναπαύονταν σ’ έναν επονείδιστο τάφο, θα έφταιγε αυτός και δεν του πήγαινε η καρδιά να κάνει κάτι τέτοιο.


Του μικρού Στνιόλφουρ πονούσε το κεφάλι με όλες αυτές τις σκληρές σκέψεις. Ήθελε να ξεχάσει και ν’ αφήσει τα πράγματα να κυλήσουν. Αλλά πώς μπορεί κάποιος να παραιτηθεί απ’ όλα όταν δεν είχε πού να μείνει; Έκανε πολύ κρύο για να περάσει τη νύχτα στο ύπαιθρο.
Το αγόρι κάθισε και σκέφτηκε προσεχτικά. Κατόπιν άρχισε να βγάζει από το χιόνι κολώνες, τεμάχια από μαδέρια και άλλα συντρίμμια και να τα σέρνει προς τη σπηλιά του βράχου. Τοποθέτησε τα μακρύτερα κομμάτια λοξά πάνω στο στόμιο της σπηλιάς – ήθελε τόσο πολύ να βρεθεί ο νεκρός πατέρας του μέσα σε τέσσερις τοίχους – τα κάλυψε γεμίζοντας τα κενά με κομμάτια από καραβόπανο και οτιδήποτε άλλο βρήκε πρόχειρο. Τελείωσε το έργο του φτυαρίζοντας χιόνι πάνω από όλη την κατασκευή. Πριν περάσει πολλή ώρα, ήταν μάλλον καλύτερα να μείνει μέσα στη σπηλιά παρά απ’ έξω αν και το πιο σημαντικό ήταν να έχει τον πατέρα του τις τελευταίες του μέρες πάνω από το χώμα – μπορεί μια βδομάδα ή περισσότερο. Δεν ήταν εύκολη δουλειά να κάνεις ένα φέρετρο και ν’ ανοίξεις τάφο στο παγωμένο έδαφος. Και θα ήταν ασφαλώς ένα κακοφτιαγμένο φέρετρο αν έπρεπε να το φτιάξει μόνος του.
Όταν ο μικρός Στνιόλφουρ τελείωσε την κατασκευή του καταφύγιου, σύρθηκε μέσα και κάθισε με απλωμένα τα πόδια του κοντά στον νεκρό πατέρα του. Ήδη το αγόρι ήταν εξαντλημένο και νύσταζε. Ήταν έτοιμος να τον πάρει ο ύπνος όταν θυμήθηκε πως δεν είχε ακόμη αποφασίσει τον τρόπο πληρωμής της κηδείας. Αμέσως του έφυγε ο ύπνος. Το πρόβλημα έπρεπε να λυθεί χωρίς περιττή φασαρία και ξαφνικά είδε ένα φως ελπίδας. Δεν ήταν και τόσο ακατόρθωτο στο κάτω – κάτω. Θα μπορούσε ν’ αντιμετωπίσει τα έξοδα της κηδείας και να του μείνει και του ίδιου κάτι, τέλος πάντων, για ένα ξεκίνημα. Η υπνηλία του έφυγε εντελώς και γλίστρησε έξω από τη σπηλιά παίρνοντας το δρόμο με μεγάλες δρασκελιές προς το χωριό.

Κατευθύνθηκε αμέσως προς το κατάστημα του χωριού, χωρίς να κοιτάξει δεξιά ή αριστερά του δρόμου, αδιαφορώντας για τα εχθρικά βλέμματα των συγχωριανών του – το παλιόπαιδο, ούτε ένα κλάμα για τον νεκρό πατέρα του! – ήταν τα λόγια εκείνων των καθώς πρέπει, μεγαλόψυχων και υψηλοφρόνων ανθρώπων.


Όταν ο Στνιόλφουρ έφτασε στο σπίτι του εμπορικού αντιπροσώπου, πήγε κατευθείαν στο κατάστημα και ζήτησε να μιλήσει με το αφεντικό. Ο υπεύθυνος τον κοίταξε διστάζοντας πριν τελικά σύρει τα βήματά του προς το γραφείο και χτυπήσει την πόρτα. Αμέσως η πόρτα μισάνοιξε από τον ίδιο τον αντιπρόσωπο, ο οποίος, βλέποντας τον μικρό Στνιόλφουλ και μαθαίνοντας πως θέλει να του μιλήσει, αφού τον κοίταξε από πάνω μέχρι κάτω, γύρισε και τον κάλεσε να περάσει.

Ο μικρός Στνιόλφουρ ακούμπησε το κασκέτο του πάνω στον πάγκο χωρίς να περιμένει δεύτερη κουβέντα.

‘Λοιπόν, νεαρέ;’ Ρώτησε ο αντιπρόσωπος.

Το αγόρι παρά λίγο να χάσει εντελώς το θάρρος του, αλλά αναθάρρησε και ρώτησε διστακτικά εάν ο αντιπρόσωπος γνώριζε πως υπήρχαν ασυνήθιστα καλές ιδιοκτησίες γης προς ενοικίαση πάνω στον λόφο.

‘Είναι πολύ χειρότερες εδώ απ’ ό, τι είναι εκεί έξω’. Είπε το αγόρι.

Ο αντιπρόσωπος δεν έκρυψε το χαμόγελό του για τη σοβαρότητα και το θάρρος του αγοριού. Παραδέχτηκε πως είχε ακούσει για κάτι τέτοιο.

Τότε ο μικρός Στνιόλφουρ μπήκε αμέσως στο θέμα. Εάν νοίκιαζε τη χρήση της γης του στην ακτή του λόφου στον αντιπρόσωπο κατά το ερχόμενο καλοκαίρι, πόσο ήταν πρόθυμος να πληρώσει για να φέρουν τα πληρώματά του από τις Φερόες την ψαριά τους εκεί; Μόνο για το καλοκαίρι, ασφαλώς.


‘Μήπως θα ήταν πιο ειλικρινές να σου ζητήσω ν’ αγοράσω τη γη σου στο λόφο;’ Ρώτησε ο αντιπρόσωπος, κάνοντας ό, τι μπορούσε να μη γελάσει.


Ο μικρός Στνιόλφουρ απέρριψε με αποφασιστικότητα αυτή την πρόταση – δεν ήθελε κάτι τέτοιο. ‘Μετά δε θα έχω πού να μείνω αν πουλήσω τη γη μου’, σκέφτηκε.
Ο αντιπρόσωπος προσπάθησε να τον κάνει να δει πως έτσι κι αλλιώς δεν μπορούσε να ζήσει εκεί έξω, μόνος κι έρημος.

‘Δε θα το επιτρέψουν, αγόρι μου’, του είπε.

Το αγόρι επέμενε να αρνείται να δεχτεί την ιδέα ότι θα μένει στην ύπαιθρο εκεί έξω – είχε κιόλας κτίσει μια στέγη όπου θα μπορούσε να μείνει με άνεση.


‘Μόλις μπει η άνοιξη, θα κτίσω καινούρια καλύβα – όχι αναγκαστικά μεγάλη και υπάρχει αρκετή ξυλεία εκεί έξω. Αλλά, όπως καλά γνωρίζετε, έχω χάσει τον πατέρα μου και τη βάρκα. Δε νομίζω πως υπάρχει ελπίδα να συναρμολογήσω τα κομμάτια της. Τώρα, λοιπόν, που δεν έχω βάρκα, σκέφτηκα να νοικιάσω την αποβάθρα στην ακτή, αν βέβαια μπορώ να βγάλω κάτι. Τα πληρώματα από τις Φερόες οπωσδήποτε θα μου έδιναν κάτι για φαγητό εάν τους έδινα ένα χεράκι ν’ αράξουν και να ξεφορτώσουν. Θα μπορούσαν να κωπηλατήσουν από εκεί – και δεν υπερβάλλω – ήταν αναγκασμένοι να μένουν στον τόπο τους ξανά και ξανά το περασμένο καλοκαίρι όταν ήταν εύκολο για τον πατέρα μου και για μένα να βγαίνουμε. Υπάρχει τεράστια διαφορά στο ν’ αράξεις σε βαθιά νερά και σε ρηχά – αυτά συχνά έλεγε ο πατέρας μου’.



Ο αντιπρόσωπος ρώτησε τον επισκέπτη του τι τιμή είχε υπόψη του να προτείνει για το καλοκαίρι. ‘Δεν ξέρω ακόμη πόσο θα κοστίσει η κηδεία’, απάντησε το ορφανό προβληματισμένο. ‘Τέλος πάντων’, είπε, ‘θα χρειαστώ αρκετά για την κηδεία του πατέρα μου. Μετά θα πω πως είμαι τυχερός’.


‘Ας το πούμε από τώρα’, είπε ο αντιπρόσωπος και συνέχισε πως θα φρόντιζε για το φέρετρο και για όλα τα υπόλοιπα – δε χρειαζόταν ο μικρός Στνιόλφουρ ν’ ανησυχεί πλέον. Χωρίς άλλη σκέψη άνοιξε την πόρτα για τον καλεσμένο του, όσο μικροσκοπικός κι αν ήταν, αλλά το αγόρι στεκόταν ακόμη εκεί σαν να μην τον είχε δει να του ανοίγει την πόρτα, και το πρόσωπό του έδειχνε καθαρά πως δεν είχε ακόμη τελειώσει τη δουλειά για την οποία είχε έρθει. Η ανησυχία του ήταν ακόμη έντονα ζωγραφισμένη στο ροδοκόκκινο πρόσωπό του, με τα σταθερά χαρακτηριστικά που τον έδειχναν μεγαλύτερο από την ηλικία του.
‘Πότε περιμένετε το πλοίο με τα εμπορεύματά σας;’ Ρώτησε.


Ο αντιπρόσωπος αποκρίθηκε ότι το περίμενε σχεδόν αύριο ή ίσως μεθαύριο. Του έκανε εντύπωση η ερώτηση του αγοριού – συνήθως πατέρας και γιος δε ρωτούσαν για τα εμπορεύματά του μέχρι να έχουν έτοιμα μετρητά για να αγοράσουν.

Ο μικρός Στνιόλφουλ είχε τα μάτια του καρφωμένα στο πρόσωπο του αντιπροσώπου. Οι λέξεις είχαν κολλήσει στον λαιμό του, αλλά επιτέλους κατόρθωσε να αρθρώσει την ερώτησή του: κατά την άφιξη των εμπορευμάτων, μήπως ο αντιπρόσωπος χρειαζόταν ένα αγόρι να τον βοηθήσει στο κατάστημα;
Ο αντιπρόσωπος δεν έφερε αντίρρηση, αλλά έπρεπε ο μικρός Στνιόλφουρ να αποδείξει ότι είναι ικανός για να τον εγκρίνει, πρόσθεσε χαμογελώντας.

Φάνηκε ότι ο μικρός Στνιόλφουρ ήταν έτοιμος να δώσει μια απάντηση τώρα που η δουλειά του είχε περατωθεί, αλλά παρακάλεσε τον αντιπρόσωπο να βγουν μαζί έξω γύρω από τη γωνία του μαγαζιού. Βγήκαν έξω, με το αγόρι να προπορεύεται, και στάθηκαν στην κοντινή βραχώδη όχθη. Το αγόρι έσκυψε και έπιασε μια κοτρώνα, τη σήκωσε χωρίς καμιά φανερή προσπάθεια και την πέταξε μακριά του. Κατόπιν γύρισε και κοίταξε τον αντιπρόσωπο.

‘Ονομάσαμε αυτή την πέτρα «νιάνιαρο». Το αγόρι που σε βοηθούσε το περασμένο καλοκαίρι δεν μπορούσε να τη σηκώσει αρκετά ώστε να φύγει η υγρασία της από κάτω – άσε που να την πετάξει μακρύτερα!’

‘Λοιπόν, βλέποντας πόσο δυνατότερος είσαι από εκείνο, είναι δυνατόν να μου χρησιμεύσεις κατά κάποιο τρόπο, ακόμη κι αν βρίσκεσαι από τη λάθος μεριά της έγκρισής μου’, απάντησε ο αντιπρόσωπος σε ηπιότερο τόνο.


‘Θα έχω τροφή και στέγη ενόσω θα είμαι μαζί σου; Και τις ίδιες αποδοχές που είχε ο περυσινός;’ συνέχισε ο νεαρός, ο οποίος θα ήθελε να ξέρει σε εύθετο χρόνο πού βρίσκεται.

‘Μα και βέβαια’, απάντησε ο αντιπρόσωπος, ο οποίος για μια φορά δεν είχε διάθεση για σκληρό παζάρι.


‘Ωραία – άρα δε θα ζητήσω τότε τη φιλανθρωπία της ενορίας’, είπε ο μικρός Στνιόλφουρ και ηρέμησε. ‘Ο άνθρωπος που βρίσκει κάτι να φάει και να ντυθεί, δε θεωρείται άπορος. Αυτά συχνά έλεγε ο μεγάλος Στνιόλφουρ’ πρόσθεσε και ορθώθηκε περήφανος δίνοντας το χέρι του στον αντιπρόσωπο προς επικύρωση της συμφωνίας, ακριβώς όπως έβλεπε να κάνει ο πατέρας του. ‘Χαιρετώ’, είπε. ‘Θα έρθω αναλόγως με την άφιξη των εμπορευμάτων, αν όχι αύριο, μεθαύριο’.

Ο αντιπρόσωπος του είπε να ξαναμπεί για ένα λεπτό και προπορευόμενος οδήγησε τον μικρό Στνιόλφουρ μέσα στη ζεστασιά της κουζίνας. Ρώτησε τη μαγείρισσα αν μπορούσε να δώσει κάτι να τσιμπήσει ο μικρός παραγιός, κατά προτίμηση κάτι ζεστό. Ο μικρός όμως δεν ήθελε να δεχτεί καθόλου φαγητό.




‘Καλά, δεν πεινάς;’ Ρώτησε έκπληκτος ο αντιπρόσωπος.

Το αγόρι παραδέχθηκε πως πεινούσε – και μάλιστα μόλις που μπορούσε να αρθρώσει λέξη από την πείνα που γινόταν όλο και πιο οδυνηρή από το ευλογημένο άρωμα του μαγειρεμένου φαγητού. Αυτός όμως αντιστάθηκε στον πειρασμό:

‘Δεν είμαι ζητιάνος’, είπε.

Ο αντιπρόσωπος στενοχωρήθηκε που έθεσε το θέμα άκομψα. Πήγε κοντά στον πεισματάρη νεαρό, του χτύπησε φιλικά την πλάτη και, κάνοντας νόημα τη μαγείρισσα, οδήγησε τον μικρό Στνιόλφουρ στην τραπεζαρία.

‘Δεν έχεις ποτέ δει τον πατέρα σου να προσφέρει ένα ποτό ή έναν καφέ σε κάποιον που τον είχε επισκεφτεί;’ Ρώτησε δίνοντας στα λόγια του έναν πικρόχολο τόνο.


Ο μικρός Στνιόλφουρ παραδέχτηκε πως ο πατέρας είχε ενίοτε προσφέρει φιλοξενία σε ξένους.


‘Βλέπεις, λοιπόν;’ Έκανε ο αντιπρόσωπος. ‘Οι καλοί τρόποι επιτάσσουν να προσφέρεις και να δέχεσαι φιλοξενία. Το να αρνηθείς μια καλοπροαίρετη πρόσκληση χωρίς κανένα λόγο, τούτο μπορεί να σημάνει το τέλος μιας φιλίας. Εδώ είσαι επισκέπτης, και είναι φυσιολογικό να σου προσφέρω κάτι να φας. Έχουμε κλείσει μια συμφωνία και επιπλέον έχουμε θέσει όρους για μια δουλειά. Αν δε θέλεις να δεχτείς μια συνηθισμένη φιλοξενία, είναι δύσκολο να δούμε πώς θα εξελιχθούν τα υπόλοιπα’.

Το αγόρι αναστέναξε. Φυσικά πρέπει να γίνει όπως λέει ο αντιπρόσωπος. Όμως αυτός βιαζόταν. Είχε αφήσει τον μεγάλο Στνιόλφουρ ολομόναχο εκεί έξω στον λόφο. Ή ματιά του πλανήθηκε τριγύρω στο δωμάτιο και κατόπιν πρόσθεσε με μεγάλη σοβαρότητα: ‘Το θέμα είναι να ξοφλάς τα χρέη σου προς όλους, να μη χρωστάς σε κανένα και να τα αφήνεις όλα στη Θεία Πρόνοια’.

Ο αντιπρόσωπος συμφώνησε πως δεν είχε ποτέ ακούσει πιο αληθινά λόγια και καθώς μιλούσε, έβγαλε το μαντήλι του από την τσέπη. ‘Φτυστός ο πατέρας του’, μουρμούρισε, και βάζοντας το χέρι του πάνω στον ώμο του μικρού Στνιόλφουρ, τον ευλόγησε.

Το αγόρι έμεινε κατάπληκτο βλέποντας έναν ενήλικα με δάκρυα στα μάτια.

‘Ο Στνιόλφουρ ποτέ δεν έκλαιγε’, είπε και συνέχισε: ‘Ούτε κι εγώ έχω κλάψει από τότε που ήμουν μικρός, και παρά λίγο να κλάψω όταν είδα τον πατέρα μου νεκρό. Αλλά φοβόμουν πως δε θα του άρεσε να κλαίω κι έτσι συγκρατήθηκα’.

Μετά από λίγο δάκρυα κατάκλυσαν τον μικρό Στνιόλφουρ. Είναι πράγματι μια παρηγοριά, όσο μικρή κι αν είναι, να γείρεις για λίγο στην αγκαλιά ενός συντρόφου.

***************************