Η 68η Berlinale στο Βερολίνο: Η επιστροφή της αρκούδας

Νίκος Χειλάς - Βερολίνο

documentonews.gr

---

Έχει γίνει πλέον μόνιμη συνήθεια: Κάθε χρόνο, περί τα μέσα Φεβρουαρίου, οι αρκούδες καταλαμβάνουν πάλι την πλατεία Potsdamerplatz του Βερολίνου. Μια από αυτές βγαίνει από το μετρό, μια άλλη περιφέρεται στους δρόμους, μια τρίτη κάνει χάζι σε μια βιτρίνα, μια τέταρτη μπαίνει σε μια μπυραρία…

 Είναι φανερό, ότι τα μεγαλόσωμα αυτά ζώα νιώθουν εκεί σαν στο σπίτι τους. Όχι επειδή η πόλη είναι όντως αρκουδούπολη, όπως εικαζόταν παλιότερα λόγω της αρχικής συλλαβής Ber- της λέξης Berlin, που μοιάζει πολύ με Bär, αρκούδα. Αλλά επειδή το δημοτικό συμβούλιο της πόλης αγνόησε την άποψη των γλωσσολόγων, που λέει ότι η ονομασία Berlin είναι σλαβικής καταγωγής και σημαίνει βάλτο, και επέμενε για τουριστικούς λόγους στο «αρκουδούπολη». Τι άλλο που ήθελαν και οι αρκούδες που από τότε έγιναν τα μασκότ της γερμανικής πρωτεύουσας. Για να μετατραπούν σε απόλυτες κυρίαρχές της όταν αρχίζει η Berlinale, το κινηματογραφικό φεστιβάλ της πόλης. Κυρίαρχες φυσικά μόνο με εικονικό τρόπο, μέσω πλακάτ και βίντεο, που τις κάνει μέρος της συνολικής μυθοπλασίας του.
Η 68η Berlinale λοιπόν κινείται επίσης στο δρόμο που χάραξαν οι αρκούδες. Και οι 384 ταινίες που άρχισαν ήδη να προβάλλονται διηγούνται μύθους, στο διαγωνιστικό μέρος και στην ενότητα Panorama έτσι κι αλλιώς, στο Forum, που προορίζεται για τα ντοκιμαντέρ, επί μέρους.
Όμως το κυρίαρχο στοιχείο κατά τα χθεσινά εγκαίνια του φεστιβάλ δεν ήταν μυθικό, αλλά πολύ ρεαλιστικό: Ο σεξισμός και σεξουαλική βία, που έχουν γίνει πλέον συνώνυμα του κλάδου. Οι 1600 προσκεκλημένοι στο Berlinale Palast δεν μιλούσαν σχεδόν για τίποτα άλλο, από ότι για ένα φαινόμενο, που είναι επίσης πλατιά διαδεδομένο και στη Γερμανία. Οι αποκαλύψεις εναντίον του σκηνοθέτη Ντίτερ Βέντελ δεν είναι λιγότερο φρικαλέες από εκείνες κατά του αμερικανού παραγωγού Χάρβεϊ Γουάιστάιν. Και κάθε μέρα βγαίνουν καινούριες περιπτώσεις στην επιφάνεια, που δείχνουν, ότι το πρόβλημα είναι δομικό και ότι η αντιμετώπισή του μπορεί να γίνει επίσης μόνο με δομικές παρεμβάσεις, που συμπεριλαμβάνουν, εκτός από καμπάνιες τύπου me too και συγκεκριμένα μέτρα κατά του πατριαρχείου. Ένα από αυτά, όπως ανακοίνωσε χθες εκπρόσωπος του κλάδου, είναι η ίδρυση μιας υπηρεσίας που θα συγκεντρώνει τις καταγγελίες τις καταγγελίες των θυμάτων σεξουαλικής βίας και θα τις διαβιβάζει στις Αρχές. Η υφυπουργός πολιτισμού Μόνικα Γκίτερς, που μίλησε επίσης στα εγκαίνια, δήλωσε πως θα στηρίξει αυτή την υπηρεσία με 100.000 ευρώ. «Η αντρική εξουσία και ο φόβος των θυμάτων της ήταν για πολύ καιρό σιωπηλοί συνένοχοι» τόνισε. «Αυτό πρέπει επιτέλους να σταματήσει».
Με φόντο αυτή τη συζήτηση φάνηκε πόσο ψεύτικο και υποκριτικό ήταν ανέκαθεν το ντεκόρ του φεστιβάλ: Ένα κόκκινο χαλί, πάνω στο οποίο οι γυναικείες σταρ, μεταβλημένες σε σεξουαλικά εκθέματα, γίνονται βορά της αντρικής ματιάς. Το ότι κι αυτό είναι καθαρός σεξισμός δεν έχει υποπέσει προφανώς στην προσοχή των ιθυνόντων της Berlinale. Ενδείξεις για αλλαγή του ντεκόρ και της συναφούς τελετουργίας δεν υπήρξαν. Ευτυχώς που αποφεύχθηκαν τα χειρότερα: Το ντύσιμο των γυναικών, κατά το αμερικανικό πρότυπο διαμαρτυρίας κατά της σεξουαλικής βίας, στα μαύρα, και η αλλαγή του χρώματος του χαλιού από κόκκινο σε μαύρο, όπως είχε προτείνει ομάδα κινηματογραφιστών, απορρίφθηκαν μετά επαίνων.
Η Berlinale είναι το πιο μεγάλο και συγχρόνως το πιο πολιτικό φεστιβάλ σε σύγκριση με τα άλλα δυο ομοειδή του στη Βενετία και στις Κάννες. Αυτό φαίνεται και από τα φετινά κέντρα βάρους του, όπως την εξέγερση του 1968 και την προβληματική των ομοφύλων και διεμφυλικών – ακόμα και τα φιλμ για τα σκυλιά, ή την γαστρονομία έχουν σαφή πολιτική διάσταση.
Ταυτόχρονα παίρνει θέση σε τρέχοντα πολιτικά θέματα.
Ο πρόεδρος της Berlinale Ντίτερ Κόσλικ ζήτησε στο λόγο του στα εγκαίνια την απελευθέρωση που τουρκογερμανού δημοσιογράφου Ντενίζ Γιουτσέλ, που κρατείται εδώ και ένα χρόνο φυλακισμένος στην Τουρκία, και του ουκρανού σκηνοθέτη Όλεγκ Σέντζοβ, που κρατείται σε φυλακή της χώρας του. «Ελπίζω να τους έχουμε πάλι κοντά μας» είπε.
Το σινεαστικό μέρος του φεστιβάλ άνοιξε με το γοητευτικό φιλμ κινούμενων σχεδίων του αμερικανού σκηνοθέτη Βες Άντερσον: το «νησί των σκυλιών». Πριν από την προβολή του δεν είχε παραλείψει να κάνει την εμφάνισή της στο εισαγωγικό βίντεο της Berlinale η βερολινέζικη αρκούδα. Η ίδια περίμενε στην συνέχεια τους θεατές στα πλακάτ που είναι αναρτημένα στους δρόμους της Potsdamerplatz. Για να τους υπενθυμίσει, ότι είναι κι αυτοί εκεί μόνο χάρη στην επιστροφή της. Και ότι μπορούν να μοιράζονται μαζί της ένα μοναδικό στον κόσμο φεστιβάλ – εκείνο της αρκούδας.