ΕΝΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ ΓΙΑ ΤΗ ΧΟΥΝΤΑ

Ντιν Ρασκ , Λίντον Τζόνσον (Πρόεδρος) , Ρόμπερτ Μακναμάρα:
οι τρεις ιέρακες της κυβέρνησης των Δημοκρατικών ,
που έβαλαν πλάτες στους συνταγματάρχες.

ΕΝΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ ΓΙΑ ΤΗ ΧΟΥΝΤΑ
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΩΝ
ΣΤΗΝ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑΤΟΣ
[Το ντοκουμέντο ήρθε στο φως την περασμένη
Δευτέρα από τη δημοσιογράφο Μαρούλα Πλήκα,
στην εφημερίδα "Θεσσαλονίκη"]

Ουάσιγκτον, 20 Aπριλίoυ 1967, 6.51΄ μ.μ.

Πηγή: Υπουργείο Εξωτερικών, Kεντρικά Αρχεία, ΡΟL 15 ΕΛΛΑΔΑ. Απόρρητο, Επείγον, Συντάχθηκε από τους ΄Oουενς και Μπρούστερ, αποχαρακτηρίστηκε από τους Ρόκγουελ και Kάτσεμπαχ, εγκρίθηκε από τον Μπατλ.

179151. Για τον πρέσβη μας [στην Αθήνα] από τον Βάτλ

1. Έχουμε μελετήσει προσεκτικά τα τελευταία μηνύματά σας που περιγράφουν τη σοβαρή κατάσταση στην Ελλάδα και το δίλημμα που αντιμετωπίζει ο Βασιλιάς ή (1) να επιβάλει δικτατορία ή (2) να επιτρέψει στην Ένωση Κέντρου να αναλάβει την εξουσία μετά τις επικείμενες εκλογές, με πιθανές σοβαρές συνέπειες για την Ελλάδα και τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ. Έχουμε μελετήσει προσεκτικά το ερώτημα για το ποια, ενδεχoμένως, μέτρα θα μπορούσε να λάβει η κυβέρνηση των ΗΠΑ για την αντιμετώπιση της κατάστασης και να προτείνουμε την παρακάτω φόρμουλα προς εξέταση και σχολιασμό.
2. Εργαζόμαστε για την υπόθεση Παπανδρέου ο οποίος πάνω απ’ όλα φοβάται τη σύλληψη του γιου του Ανδρέα για την εικαζόμενη συμμετοχή του στη συνομωσία του ΑΣΠΙΔΑ. Μια σύλληψη του Ανδρέα θα μπορούσε εύκολα να πυροδοτήσει βίαιες διαδηλώσεις οι οποίες με τη σειρά τους θα επέφεραν ακραία μέτρα καταστολής από την κυβέρνηση και πιθανόν την επιβολή δικτατορίας, Από την άλλη πλευρά, ο ενδόμυχος φόβος του Βασιλιά είναι ότι, αν ο Παπανδρέoυ κερδίσει τις εκλογές, η 'Ενωση Kέντρου θα κινηθεί αμέσως για να τον αποδυναμώσει μέσα από σημαντικές ανακατατάξεις στις ένοπλες δυνάμεις και αναδιαρθρώσεις στις υπηρεσίες πληροφοριών, με τελικό στόχο την υπονόμευση και ίσως και την εξάλειψη της μοναρχίας. Ταυτόχρονα, είναι γενική η ανησυχία ότι ο νεότερος Παπανδρέου θα βγάλει την Ελλάδα από τη Δυτική Συμμαχία.
3. 'Ενα προτεινόμενο σενάριο θα ήταν να καλέσετε, με την πρώτη ευκαιρία, τον Γεώργιο Παπανδρέου και να τον ενημερώσετε ότι έχετε εντολή της κυβέρνησης των ΗΠΑ να εκφράσετε την έντονη ανησυχία της για το σημερινό ρήγμα στο ελληνικό πολιτικό σώμα και την αυξανόμενη πολιτική πόλωση, τα οποία οφείλονται στις ακραίες θέσεις που υποστηρίζουν και οι δύο πλευρές. Πρέπει να του τονίσετε με έμφαση ότι ποντάρουμε πολύ στο μέλλον της Ελλάδας, λόγω των μεγάλων επενδύσεων των ΗΠΑ σε άνδρες, χρήματα και υλικό που χρονολογούνται από το 1947. Θεωρούμε ότι μια ευημερούσα Ελλάδα είναι απαραίτητη για τη Δυτική Συμμαχία. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει πλήρη επίγvωση της αφοσίωσης του Παπανδρέου στη δημοκρατία, της μακράς του ιστορίας στον αντικομμουνισμό και της αφoσίωσής του στην ευημερία της χώρας του.
4. Επιπρόσθετα, όπως βλέπουμε την κατάσταση, ύφεση στην εξαιρετικά φορτισμένη πολιτική ατμόσφαιρα θα μπορούσε να προκύψει από τη συμφωνία και των δύο πλευρών να μετριάσουν τους τόνους στις δημόσιες δηλώσεις και oμιλίες τους. (Αυτό φαίνεται ότι θα ήταν ιδιαίτερα σημαντικό στην παρούσα συγκυρία, δεδoμένoυ ότι ο πρεσβύτερος Παπανδρέου πρόκειται να κάνει μία από τις δύο κεντρικές του ομιλίες αυτή την Κυριακή στη Θεσσαλονίκη. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι εξτρεμιστές, με την ευκαιρία αυτή, θα μπορούσαν να προσδώσουν επικίνδυνους τόνους σε ολόκληρη την προεκλογική εκστρατεία και να ανεβούν οι εντάσεις, που ήδη είναι επικίνδυνα υψηλές, σε σημείο ρήξης).
5. Για να αvτιμετωπιστεί το πρόβλημα που παρουσιάζεται στην παράγραφο 2, προτείνουμε ένα συμβιβασμό που θα βασίζεται σε «σιδερένιες» διαβεβαιώσεις και από τις δυο πλευρές. Μια φόρμουλα θα μπορούσε να είναι, ενδεχόμενως, η διαβεβαίωση του Βασιλιά προς το Γ. Παπανδρέου ότι ο Ανδρέας Παπανδρέου δεν θα συλληφθεί, σε αντάλλαγμα με τις ακόλoυθες δύο παραχωρήσεις του Παπανδρέου, εφόσον κερδίσει τις εκλογές στις 28 Mαΐου: (1) ότι θα διορίσει μόνο άτομα «αμοιβαίας εμπιστοσύνης» στις σημαντικές θέσεις των υπουργείων Εξωτερικών και Άμυνας και (2) ότι δεν θα πραγματοποιήσει εκτεταμένες αλλαγές στην ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων.
Υστερόγραφο: Αυτές οι δύο εγγυήσεις του Παπανδρέου θα πρέπει να παρουσιαστούν ως οι μίνιμουμ αποδεκτές από το βασιλιά παραχωρήσεις, ώστε να μην επιβάλει δικτατορία, εν όψει του γεγονότος ότι η Ένωση Κέντρου θα κερδίσει την πλειοψηφία στις εκλογές.
Πρέπει να παρακινήσετε τον Γεώργιο Παπανδρέου να προτείνει, με δική του ευθύνη, στο Παλάτι μια τέτοια συμβιβαστική φόρμουλα.
Αν δεν μπορέσει να δει το Βασιλιά, αλλά σας ζητήσει βοήθεια, θα μπορούσατε να χρησιμεύσετε ως «έντιμος μεσολαβητής» και να μεταφέρετε τη συμβιβαστική πρόταση στο Βασιλιά.

7. Κανένα από τα στοιχεία της πρoτεινόμενης φόρμουλας δεν είναι ιερό και απαραβίαστο. Αφήνουμε σ’ εσάς να την τροποποιήσετε ανάλογα με τις συνθήκες που θα επικρατήσουν εκεί. Αν αντιληφθείτε μείζονες ενστάσεις για τη δράση που σας συνιστούμε, θα ήταν καλοδεχούμενες οι εκ μέρους σας αντιπροτάσεις. Ωστόσο, νιώθουμε ότι ο χρόνος είναι σημαντικός εν όψει των ραγδαίων εξελίξεων στην Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένης της ανοικτής oμιλίας του Παπανδρέου αυτό το Σαββατοκύριακο και των ενδείξεων ότι η κυβέρνηση ίσως κινηθεί για να συλλάβει τον Ανδρέα Παπανδρέoυ. Εάν συμβεί αυτό, ίσως είναι πoλύ αργά για να παίξουμε εποικοδομητικό ρόλο σ’ αυτή την επιδεινούμενη κατάσταση.
8. Θα εκτιμούσαμε πολύ εάν μας στέλνατε επειγόντως τις παρατηρήσεις σας για την ανωτέρω σχετική πρόταση. Παρακαλούμε να συμπεριλάβετε τις εκτιμήσεις σας για ενδεχόμενους κινδύνους καθώς και για το κόστος της ανάμειξης των ΗΠΑ στην εσωτερική κατάσταση. Επίσης σκέψεις για τη δυνατότητα προσέγγισης μέσω CAS (CONSULATE AFFAIRS SERVICES;)-Υπηρεσίες Προξενικών Υποθέσεων-ή από ανεπίσημο κανάλι.
9. Μην κάνετε τίποτε χωρίς νέες οδηγίες.

(Ντιν) Ρασκ*

*Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ την εποχή που εκδηλώθηκε το πραξικόπημα .