ΕΠΙΚΑΙΡΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ

Ρόμπερτ Κίπνις : " Δάσος/Νυχτερινό", λάδι σε καμβά (2000)

*
Η oικονομική κρίση
και η πνευματική υποκρισία

Tου Aπόστολου Λακασά____________
Η Καθημερινή, 8/4/2010

Ιδιαίτερα αποκαρδιωτική είναι η στάση του πνευματικού κόσμου στη σημερινή κρίσιμη καμπή της χώρας. Δεν θα περίμενε κάποιος οι πνευματικοί άνθρωποι να τοποθετηθούν υπέρ ή κατά των οικονομικών μέτρων που έλαβε το οικονομικό επιτελείο για να συμμαζέψει την κατάσταση. Ομως, η προσπάθεια για αλλαγή νοοτροπίας στη νοσηρή ελληνική πραγματικότητα δεν έχει μόνο οικονομική διάσταση. Πόσω μάλλον που τα οικονομικά προβλήματα της Ελλάδας έχουν αιτίες που σχετίζονται με την πολιτική και την πνευματική σήψη. Και εάν ο χώρος της πολιτικής έχει ανάγκη βαθιές τομές σε θεσμικό επίπεδο, για τη θεωρούμενη πνευματική ελίτ της χώρας μάλλον απαιτείται ένα απλό… ξήλωμα.

Νέες καταγγελίες έφθασαν στην «Κ» για φαινόμενα νεποτισμού, για προώθηση ημετέρων, ακόμη και για κλοπές διδακτορικών διατριβών σε μεγάλα, κεντρικά ελληνικά πανεπιστήμια. Οσο για την έναρξη ουσιαστικής αξιολόγησης, την πιστεύουν μόνον οι αιθεροβάμονες.

Κανείς από αυτούς τους «ταγούς» δεν ακούει από τα οργισμένα σχόλια για την κατάντια των πανεπιστημίων; Πώς μπορείς να ζητήσεις από τον μέσο πολίτη να αλλάξει συμπεριφορές, παγιωμένες επί δεκαετίες, όταν άνθρωποι με κύρος και φανταχτερούς τίτλους συμμετέχουν ευθέως ή συναινούν διά της σιωπής τους στα φαινόμενα σήψης και διαφθοράς που εκτυλίσσονται δίπλα τους; Σε τέτοιες συνθήκες, η προαγωγή της αριστείας είναι μία ακόμη ρητορική φλυαρία και οι αξιότεροι Ελληνες επιστήμονες θα συνεχίσουν να φεύγουν στο εξωτερικό αηδιασμένοι με την ελληνική πραγματικότητα.

Κάτι ανάλογο συμβαίνει και σε κρατικούς καλλιτεχνικούς οργανισμούς. Το παράδειγμα στην περίπτωση αυτή προσφέρει το Εθνικό Θέατρο. Η μικρή ελληνική θεατρική πιάτσα συζητάει τα φαινόμενα νεποτισμού και οικογενειοκρατίας στον οργανισμό της Αγίου Κωνσταντίνου, όπου σύζυγοι ονομάζονται σε μία νύχτα… πρωταγωνιστές και συνολικά οκτώ από κλίνης ζευγάρια –τόσα μου τα μέτρησε θεατρικός παράγοντας– έχουν προνομιακή θέση σε θεατρικές διανομές και ρόλους. Ακόμη κι αν το καλλιτεχνικό εκτόπισμα ορισμένων από αυτούς τους καλλιτέχνες τούς δίνει το δικαίωμα να… παίζουν δυνατά στον ανταγωνισμό, εκεί στο ανακαινισμένο θέατρο του Γερμανού Τσίλλερ θα έπρεπε να έχουν κατά νουν το ρητό για τον Καίσαρα και τη γυναίκα του.

Η κατάσταση στα πανεπιστήμια, τα ερευνητικά κέντρα και τους καλλιτεχνικούς οργανισμούς, που λειτουργούν υπό την ομπρέλα της σίγουρης κρατικής χρηματοδότησης, απαιτεί αλλαγές. Η Ελλάδα, ευρύτερα, οφείλει να γυρίσει σελίδα, αλλά όχι με τη μορφή του καταναγκασμού και του κατεπείγοντος λίγο πριν από την καταστροφή, όπως είναι ο χαρακτήρας των πρόσφατων κυβερνητικών μέτρων. Απαιτείται συνειδητή στάση. Και γι’ αυτήν μεγάλο μερίδιο πρέπει να έχει ο ακαδημαϊκός και ο καλλιτεχνικός κόσμος, που διαθέτουν το εκτόπισμα να ανοίξουν καινούργιους δρόμους. Τους αρκεί κάθε τρεις και λίγο να παριστάνουν τους επαίτες κρατικού χρήματος, την ίδια στιγμή που με τις πράξεις τους γράφουν στα παλιά τους τα παπούτσια τις αρχές της αξιολόγησης, της διαφάνειας, της χρηστής διοίκησης, της αξιοκρατίας; Εκτός κι αν καμώνονται ότι διαθέτουν το εκτόπισμα…