Deadly Prices
Την έρευνα Deadly Prices (Μοιραίες Τιμές) πραγματοποίησε το Investigate Europe
σε συνεργασία με το Reporters United στην Ελλάδα. Εκτός από τους
συντάκτες του άρθρου, συνεργάστηκαν επίσης: Ingeborg Eliassen, Attila
Kalman, Pascal Hansens, Maria Maggiore, Markus Grill, Christina Berndt,
Achim Pollmeier, Leonard Scharfenberg, Palina Milling. Η έρευνα
δημοσιεύεται παράλληλα σε μέσα ενημέρωσης απ’ όλη την Ευρώπη: Der
Standard στην Αυστρία, EU Observer στο Βέλγιο, ARTE στη Γαλλία,
Süddeutsche Zeitung και WDR/NDR στη Γερμανία, Eesti Ekspress στην
Εσθονία, The Journal στην Ιρλανδία, InfoLibre στην Ισπανία, Il Fatto
Quotidiano στην Ιταλία, Delfi στη Λετονία, 15 min στη Λιθουανία,
Klassekampen στη Νορβηγία, Partizán στην Ουγγαρία, Gazeta Wyborcza στην
Πολωνία, RTP in Πορτογαλία, Snoop στη Ρουμανία, Investigative Center of
Jan Kuciak στη Σλοβακία, Ιnvestigace στην Τσεχία, YLE στη Φινλανδία.
O άνθρωπος απέναντί μας διευθύνει την ελληνική θυγατρική μεγάλης φαρμακευτικής εταιρείας που δραστηριοποιείται σε δεκάδες χώρες.
«Πληρώνουν οι φτωχές χώρες περισσότερο από τις πλούσιες για τα ίδια φάρμακα;» ρωτάμε.
«Δεν το ξέρω».
«Δεν είναι τραγικό να μην το ξέρετε ούτε εσείς;»
«Δεν υπάρχει κανένα σκεπτικό να επικοινωνούνται τέτοια στοιχεία, ακόμη και στο εσωτερικό της εταιρείας, γιατί δεν μας αφορούν».
«Δεν σας συμφέρουν!»
«Αυτό θα πρέπει να αποφασιστεί κεντρικά. Ακόμη κι αν το ήξερα, γιατί να σας το έλεγα;»
Ο παραπάνω διάλογος περιγράφει τον τοίχο στον οποίο χτύπησε αρχικά η αναζήτηση των πραγματικών τιμών των φαρμάκων στην Ευρώπη από την ομάδα του Reporters United και του Investigate Europe.
Όταν, όμως, παρατηρεί κανείς έναν τοίχο αρκετά προσεκτικά, βρίσκει ρωγμές και μέσα από αυτές αποκαλύφθηκε μια πραγματικότητα τελείως διαφορετική από το προφίλ κοινωνικής ευαισθησίας που προσπαθεί να καλλιεργήσει ο φαρμακευτικός κλάδος.
Στήριξε την ανεξάρτητη δημοσιογραφία του Reporters United εδώ!
Τα ίδια φάρμακα οι εταιρείες τα χρεώνουν σε πολλαπλάσιες τιμές στις αδύναμες χώρες της Ευρώπης απ’ ότι στις μεγάλες και ισχυρές. «Πρόκειται για ένα σύστημα ακραίας ανισότητας» λέει η Ιρίνα Κλέμπουτ από το βελγικό ινστιτούτο φαρμακευτικής έρευνας ΚCE.
Χώρες σε ομηρία. Μια βιομηχανία με διπλάσια κερδοφορία από τους υπόλοιπους κλάδους ορίζει τους κανόνες του παιχνιδιού. Κι η συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ, που θα άλλαζε τα δεδομένα, ισχνή και αναιμική.
Φάρμακα ευρείας χρήσης αγοράζονται με συμβόλαια εμπιστευτικότητας σαν να επρόκειτο για απόρρητα αμυντικά συστήματα.
Εκ πρώτης όψεως, στην Ελλάδα το πρόβλημα δεν είναι οι υψηλές αλλά οι χαμηλές τιμές. Στη χώρα μας είναι εξαιρετικά σύνηθες να αναζητεί κανείς ένα φάρμακο και να μην το βρίσκει γιατί είναι σε έλλειψη λόγω παράλληλων εξαγωγών. Πρόκειται για έναν καλοστημένο μηχανισμό που «ρουφάει» φάρμακα από χώρες με χαμηλές τιμές τιμοκαταλόγου, όπως η Ελλάδα, και τα διοχετεύει εκεί όπου οι επίσημες τιμές είναι ψηλότερες, για παράδειγμα στη Γερμανία και τη Δανία.
Με απόλυτη φυσικότητα, αξιωματούχοι από τις χώρες αυτές παραδέχονται ότι λύνουν το πρόβλημα των δικών τους υψηλών τιμών καταλόγου καταφεύγοντας στις παράλληλες εισαγωγές από κράτη όπως η Ελλάδα. Αλλά αυτή είναι μόνο μία πτυχή του γιγάντιου σκανδάλου της τιμολόγησης των φαρμάκων.
Η άλλη, αθέατη όψη αφορά τα φάρμακα που προμηθεύονται τα συστήματα υγείας για τους ασφαλισμένους τους. Γι’ αυτές τις μαζικές παραγγελίες, υπουργεία, ασφαλιστικά ταμεία και νοσοκομεία διαπραγματεύονται με τις εταιρείες υπό άκρα μυστικότητα.
Στον Βοτανικό Κήπο των Βρυξελλών, στα κεντρικά γραφεία του κρατικού ασφαλιστικού οργανισμού του Βελγίου RIZIV-INAMI, ο Φράνσις Άρικς έχει διαπραγματευθεί εκατοντάδες φορές με τις εταιρείες για λογαριασμό των Βέλγων ασφαλισμένων. Παράλληλα, διευθύνει την ομάδα εργασίας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) για τη διαφάνεια στο χώρο του φαρμάκου. «Δεν έχω συναντήσει ποτέ αξιωματούχο ασφαλιστικού οργανισμού που να θέλει αυτές τις εμπιστευτικές συμφωνίες» μας λέει.
Φάρμακα ευρείας χρήσης αγοράζονται με συμβόλαια εμπιστευτικότητας σαν να επρόκειτο για απόρρητα αμυντικά συστήματα. «Αν διαρρεύσει κάτι, είμαστε υπόλογοι με την προσωπική μας περιουσία» λέει ένας από τους πολυάριθμους διαπραγματευτές σ’ όλη την Ευρώπη που δέχτηκαν να μας περιγράψουν υπό τον όρο της ανωνυμίας τι συμβαίνει πίσω από τις κλειστές πόρτες των ευρωπαϊκών ασφαλιστικών οργανισμών, αντίστοιχων του ΕΟΠΥΥ.
Εκεί οι τιμές τιμοκαταλόγου είναι απλά οι τιμές εκκίνησης της διαπραγμάτευσης, ενώ οι πραγματικές τιμές που συμφωνούνται στο τέλος είναι πολύ χαμηλότερες. Και η εικόνα, όπως αποκαλύπτουμε, αντιστρέφεται. Όσο μεγαλύτερο πληθυσμό ασφαλισμένων έχει μια χώρα, τόσο καλύτερες μυστικές τιμές πετυχαίνει. Όσο πιο μικρή είναι, τόσο συρρικνώνονται οι εκπτώσεις.
Αν τυχαίνει να είναι και μικρή και φτωχή, καθυστερεί τη διαπραγμάτευση με την ελπίδα ότι θα καταφέρει κάτι αποδεκτό, αφήνοντας τους πολίτες της χωρίς φάρμακα, μέχρι που συνθηκολογεί και αφήνει τα ταμεία της χωρίς χρήματα.
Το πρόβλημα μ’ αυτή την κλασική εμπορική λογική είναι πολλαπλό: τα φάρμακα είναι είδη πρώτης ανάγκης. Όπως ένα φαρμακείο δεν χρεώνει διαφορετικές τιμές σε κάποιον που ψωνίζει μία ασπιρίνη και σε κάποιον που ψωνίζει δέκα, έτσι είναι άκρως αμφίβολο αν νομιμοποιούνται ηθικά οι εταιρείες να «γδέρνουν» τις χώρες με μικρό πληθυσμό ή με μεγάλο πληθυσμό αλλά μικρότερη ισχύ, όπως για παράδειγμα την Πολωνία.
Ένας λόγος που οι εταιρείες επιμένουν στο σύστημα των μυστικών τιμών είναι ώστε να μπορούν οι εκπρόσωποί τους να ισχυριστούν το αντίθετο απ’ αυτό που πραγματικά συμβαίνει. «Οι φτωχές χώρες συχνά πληρώνουν χαμηλότερες τιμές» υποστήριξε χωρίς στοιχεία ο πρόεδρος του συνδέσμου φαρμακοβιομηχανιών της Νορβηγίας Λέιφ Ρούνε Σκίμεν. Ούτε και στους κρατικούς διαπραγματευτές δίνουν στοιχεία. «Η βιομηχανία μάς λέει ότι πρέπει να πληρώσουμε για να μπορέσουν να κάνουν έκπτωση στη Ρουμανία» λέει διαπραγματευτής προερχόμενος από συγκριτικά εύπορη χώρα.
Kaftrio, η ρωγμή στο τείχος της μυστικότητας
Παράδειγμα για το τι πραγματικά συμβαίνει, η Λιθουανία. Με βάση τους υπολογισμούς του Reporters United και του Investigate Europe, η ίδια θεραπεία που για τα ασφαλιστικά ταμεία της Γαλλίας κοστίζει λίγο παραπάνω από 71.000 ευρώ το χρόνο και αποζημιώνεται από το 2021, στη Λιθουανία θα κοστίσει περίπου 175.000 ευρώ ετησίως – όταν αρχίσει να αποζημιώνεται. Ένα «θαυματουργό» φάρμακο που αδειοδοτήθηκε ταυτόχρονα για όλη την ΕΕ από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων, φθάνει στις διάφορες χώρες σε εντελώς διαφορετικούς χρόνους και σε εντελώς διαφορετικές τιμές.
Αυτές είναι οι τιμές με την έκπτωση για τις θεραπείες κυστικής ίνωσης με τα φάρμακα Kaftrio και Kalydeco της εταιρείας Vertex, ενώ για τα ίδια φάρμακα οι επίσημες τιμές τιμοκαταλόγου ξεπερνούν τις 200.000 ευρώ το χρόνο. Οι υποψίες ότι κάτι τέτοιο συμβαίνει ήταν διαδεδομένες, αλλά ήταν αδύνατο να τεκμηριωθούν – τώρα η έρευνά μας έρχεται να μετατρέψει τις υποψίες σε αριθμούς.
Η Vertex είναι αμερικανική εταιρεία που παράγει φάρμακα μόνο για την κυστική ίνωση. Αυτή ακριβώς η μονοκαλλιέργεια της εταιρείας μάς επέτρεψε τον κατά προσέγγιση υπολογισμό: Εντοπίζοντας τα έσοδα πωλήσεων που δημοσιεύουν οι θυγατρικές της Vertex στις οικονομικές τους καταστάσεις και διαιρώντας με τον αριθμό των ασθενών που λαμβάνουν αυτά τα φάρμακα, αποκαλύπτεται η ακτινογραφία του πραγματικού κόστους των θεραπειών κυστικής ίνωσης σε κάθε χώρα.
Στην Κλαϊπέντα της Λιθουανίας, η τρίχρονη Μίλντα φοράει πρωί και βράδυ ένα ροζ γιλέκο που της τραντάζει το σώμα για όση ώρα χρειαστεί μέχρι ν’ απελευθερωθούν οι πνεύμονές της από τη βλέννα που συσσωρεύεται διαρκώς, επειδή πάσχει από κυστική ίνωση. Για να περάσει η ώρα, η μικρή πασχίζει να εστιάσει στο τάμπλετ που βρίσκεται μπροστά της, αλλά τρέμει ολόκληρη.
«Ο μεγαλύτερός μου φόβος είναι ότι θα υποφέρει και θα πεθάνει στα χέρια μου» λέει η μητέρα της Ουρτέ Γκιλιενέ. «Είναι τρελό να ξέρεις ότι σε άλλες χώρες υπάρχουν φάρμακα, αλλά εσύ δεν έχεις πρόσβαση».
Ελλάδα: Χαμηλές τιμές, αλλά ο Άδωνις υπόσχεται να αποκαταστήσει την τάξη
Η Ελλάδα λείπει από τον πίνακα γιατί οι λογιστικές καταστάσεις της εγχώριας θυγατρικής της Vertex για το 2023 δεν έχουν δημοσιευθεί ακόμα. Αν όμως εμφανιζόταν, θα βλέπαμε κάτι περίεργο. Η Ελλάδα των 11 εκατομμυρίων θα ήταν στις ψηλότερες θέσεις του πίνακα, εξασφαλίζοντας καλύτερες τιμές από χώρες με αντίστοιχο πληθυσμό, τιμές στα επίπεδα χωρών με πολύ μεγαλύτερη διαπραγματευτική δύναμη, όπως η Γαλλία και η Ιταλία.
Αυτό συμβαίνει γιατί ειδικά στην Ελλάδα εκτός από τις εκπτώσεις ανά φάρμακο (rebate) ισχύουν και πολύ σημαντικές εκπτώσεις με βάση το σύνολο της φαρμακευτικής δαπάνης (clawback). Λόγω του τεράστιου βάρους που είχε κληθεί να σηκώσει η ελληνική κοινωνία την περίοδο της κρίσης, η Τρόικα είχε επιβάλει στις εταιρείες να κάνουν στην Ελλάδα καλύτερες τιμές από αυτές που θα μπορούσε να πετύχει μόνη της.
Στην πράξη, υπάρχει ταβάνι στη φαρμακευτική δαπάνη του κράτους (2,7 δισ. πέρυσι) ενώ όλες οι επιπλέον δαπάνες βαρύνουν τις εταιρείες. Αυτό ο υπουργός Υγείας Άδωνις Γεωργιάδης έχει υποσχεθεί στη φαρμακοβιομηχανία ότι θα το μειώσει, προσφέροντάς τους φέτος επιπλέον 300 ως 400 εκατ. ευρώ από τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης.
Ουσιαστικά οι εταιρείες επείγονται να αποκατασταθεί η «τάξη» και η μικρή Ελλάδα να πληρώνει περισσότερο, όπως αρμόζει στη μικρή διαπραγματευτική της δύναμη. Και το υπουργείο Υγείας σπεύδει να συμφωνήσει.
Μια φούσκα 250 δισ. δολαρίων
Κάπου εδώ χρειάζεται να εξηγηθεί για ποιο λόγο μιλάμε για «επιστροφές» και όχι για τυπικές εκπτώσεις. Πίσω από τη διαφορά ορολογίας κρύβεται ένα ιλιγγιώδες άτοκο δάνειο. Τα κράτη, συμπεριλαμβανομένου του ελληνικού, πρώτα πληρώνουν κανονικά τα φάρμακα, με βάση τις υψηλές ονομαστικές τιμές καταλόγου. Στη συνέχεια, κάθε τρίμηνο, εξάμηνο ή έτος γίνεται η εκκαθάριση και οι εταιρείες επιστρέφουν στα ασφαλιστικά ταμεία ή στα νοσοκομεία το ποσό της μυστικά συμφωνημένης έκπτωσης.
Το κρατικό χρήμα που «φιλοξενείται» προσωρινά στα ταμεία των φαρμακευτικών εταιρειών και βρίσκεται στη διάθεσή τους για μήνες προτού επιστραφεί υπολογίζεται στα 250 δισ. δολάρια παγκοσμίως. Ο Αμερικανός αναλυτής Ανταμ Φέιν κάνει λόγο για μια τεράστια «φούσκα».[........................................................]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου