Επιχείρηση «Καθαρά Χέρια»
Λευτέρης ΣτουκογεώργοςΗ αρχή της δεκαετίας του 1990, σε παγκόσμιο επίπεδο, χαρακτηρίστηκε από την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, την επανένωση της Γερμανίας, τη μονοκρατορία των ΗΠΑ, την ηγεμονία του νεοφιλελευθερισμού σε συνθήκες χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού και τεχνολογικής επανάστασης, και τη Συνθήκη του Μάαστριχτ.
Την ίδια εποχή (περίοδος 1990-1994) στην Ιταλία αναδιατάσσεται το πολιτικό σκηνικό. Η A΄ Δημοκρατία, που θεμελιώθηκε το 1948 (Σύνταγμα De Gasperi), είχε πάντα τη Χριστιανοδημοκρατία (DC) στην κυβέρνηση και το Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα (PCI) στην αξιωματική αντιπολίτευση. Σε δεύτερο ρόλο ήταν το Σοσιαλιστικό Κόμμα (PSI) και τα μικρά συντεχνιακά κόμματα: Σοσιαλδημοκράτες (PSDI), Φιλελεύθεροι (PLI), Ρεπουμπλικάνοι (PRI). Οι οπαδοί του Μουσολίνι (MSI) ήταν στο περιθώριο.
To 1995 τα πάντα είχαν αλλάξει. Η Β΄ Ιταλική Δημοκρατία είχε ανατείλει, αλλά με χειρότερους όρους από πριν. Η Χριστιανοδημοκρατία θα εξαφανιστεί, όπως και το Σοσιαλιστικό Κόμμα, καθώς και τα τρία μικρότερα (PSDI, PLI, PRI). Το ΙΚΚ θα μεταλλαχθεί σε Δημοκρατικό Κόμμα της Αριστεράς (PDS), ενώ το χώρο της Δεξιάς θα τον καλύψει ο Μπερλουσκόνι (FI) και η Λέγκα του Βορρά, που θα αντικαταστήσει το φασιστικό MSI.
Καταλύτης σε αυτή την τομή στάθηκε η επιχείρηση «Καθαρά Χέρια», αλλά οι αιτίες ανάγονται στις παγκόσμιες αλλαγές, στην απαίτηση του ιταλικού καπιταλισμού για επιβολή του νεοφιλελευθερισμού με ριζικές αλλαγές στο κράτος, προκειμένου να διατηρήσει και να επεκτείνει την ευρωπαϊκή και διεθνή επιρροή του. Είναι εκπληκτικό ότι η Χριστιανοδημοκρατία, που στήριζε ο ιταλικός καπιταλισμός για 50 χρόνια, αφέθηκε από την ίδια την ελίτ να πεθάνει. Αλλά είχε ήδη βρει το διάδοχο στο πρόσωπο του Μπερλουσκόνι. Οι μαφίες της Ιταλίας, η καπιταλιστική ελίτ, αλλά και το Βατικανό, θα επιλέξουν τη στήριξη στον Μπερλουσκόνι. Ο μπερλουσκονισμός νομιμοποίησε τον ιταλικό φασισμό, ενώ φέρει τη βασική ευθύνη για τη σημερινή ακροδεξιά διακυβέρνηση της Ιταλίας, καθώς και για το αδιέξοδο στο οποίο έχει περιέλθει κοινωνία και οικονομία.
Τα «Καθαρά Χέρια» ξεκίνησαν από ένα χρηματισμό, ευτελούς ποσού, του σοσιαλιστή Μάριο Κιέζα στις 17 Φεβρουαρίου 1992. Αυτός δεν καλύφθηκε πολιτικά από τον Κράξι, ακολούθησε πανικός και άνοιξαν πολλά στόματα. Είναι η έναρξη της «Tangentopoli» (πολιτεία της μίζας) που συνεχίστηκε για τρία χρόνια και με αυξανόμενη ένταση. Ο δικαστής Αντόνιο Ντι Πιέτρο και η ομάδα του ανέλαβε την έρευνα για διαφθορά σε πολιτικούς και επιχειρηματικούς κύκλους του Μιλάνου. Η επιχείρηση ονομάστηκε ««Καθαρά Χέρια». Το φθινόπωρο του 1992 είχε γίνει εθνικό ζήτημα, με κατηγορίες εναντίον μεγάλων δημόσιων εταιρειών, όπως η «Enel», η «Eni» και οι σιδηρόδρομοι, με φυλάκιση στελεχών των δημόσιων προμηθειών αλλά και κορυφαίων διευθυντών της «Fiat». Ακολούθησαν πολιτικά στελέχη της κυβέρνησης του πεντακομματικού συνασπισμού.
Αλλά είναι στο Παλέρμο που σημειώνονται οι πιο καταστροφικές εξελίξεις για την κυβέρνηση. Οι δολοφονίες των Σικελών δικαστών Τζιοβάνι Φαλκόνε και Πάολο Μπορσελίνο αποκάλυψαν την ανικανότητα και τις στενές σχέσεις της Δεξιάς και των Σοσιαλιστών του Κράξι με τη Μαφία, που τους γύρισε μπούμεραγκ. Η πτώση του Κράξι και η φυγή του στην Τυνησία για να αποφύγει τη φυλακή ήταν η μόνη «κάθαρση» στον ηγετικό πυρήνα του συστήματος.
Η επιχείρηση «Καθαρά Χέρια» έδειξε ότι στην «Tangentopoli» οι μίζες που δόθηκαν συνολικά μετριούνται σε δισεκατομμύρια, ενώ 4.520 άτομα ερευνήθηκαν, το ένα τρίτο εκ των οποίων καταδικάστηκαν με μικρές ποινές. Αλλά ο ιταλικός δρόμος για την αλλαγή παραδείγματος τελείωσε εκεί, χωρίς μεταρρυθμίσεις. Μόλις τελείωσε η κρίση, όλα ξανάρχισαν. Οι ιδιωτικοποιήσεις είχαν ξεκινήσει και ένας νέος γύρος μιζών ακολούθησε, η διαφθορά μεγάλωσε, ενώ μειώθηκε η δυνατότητα απονομής δικαιοσύνης, παραλύοντας και τα δικαστήρια με πλήθος υποθέσεων.
Το τέλος των «Καθαρών Χεριών» ξεκινά με την πρώτη εκλογική νίκη του Μπερλουσκόνι που αγόρασε τα πάντα: τη Μίλαν, τους δικαστές, τον Τύπο, ακόμα και πολιτικούς του αντιπάλους. Ο δικαστής Ντι Πιέτρο, ύστερα από συκοφαντίες του Μπερλουσκόνι, παραιτήθηκε, έγινε πολιτικός, υπουργός στην κυβέρνηση Πρόντι και επικεφαλής κόμματος, αλλά η προσπάθεια του δεν έπεισε, όπως και τα «Καθαρά Χέρια».
Η Αριστερά είχε στηρίξει την επιχείρηση «Καθαρά Χέρια», αλλά δεν είχε στρατηγικό σχέδιο για τις ριζοσπαστικές τομές και συμμαχίες, αναγκαίες για την αλλαγή υποδείγματος. Τα αποτελέσματα των «Καθαρών Χεριών» απογοήτευσαν τον προοδευτικό κόσμο της Ιταλίας και μείωσαν την αξιοπιστία της Αριστεράς. Αργότερα ακολούθησε η νεοφιλελεύθερη μετατόπιση του Δημοκρατικού Κόμματος, στέλνοντας στην αποχή μεγάλο μέρος των αριστερών ψηφοφόρων. Η κουλτούρα του μπερλουσκονισμού κυριάρχησε και τελικά παρήγαγε το αδιανόητο: οι κληρονόμοι του Μουσολίνι να κυβερνούν την Ιταλία, με την Μελόνι να γίνεται βασικός παράγοντας στην ευρωπαϊκή πολιτική, εκπροσωπώντας την «Μαύρη Διεθνή».
Σήμερα, από τη Σλέιν του Δημοκρατικού Κόμματος, τον Κόντε των Πέντε Αστέρων, την Κοκκινοπράσινη Συμμαχία των Φρατοϊάνι-Μπονέλι, ως την Ριφοντατσιόνε του Ατσέρμπο, έχουν όλοι μαζί μια ευθύνη και μια ευκαιρία στις επόμενες εκλογές. Να θέσουν μια κοινή στρατηγική με ένα εναλλακτικό υπόδειγμα για την Ιταλία, πριν τη βάψει σε μαύρο χρώμα η Μελόνι και οι σύμμαχοί της – καθοριστικά αυτή τη φορά.
Ο Λευτέρης Στουκογεώργος είναι οικονομολόγος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου