Ποιος επινόησε τον φραπέ;
Μια και σύμφωνα με πολλούς ο καφές φραπέ, ο φραπές που λέμε, είναι το εθνικό μας ρόφημα, έχουμε έναν λόγο παραπάνω να μας ενδιαφέρει η ιστορία του. Κι όμως, το ιστολόγιο δεν είχε ως τώρα αφιερώσει άρθρο στο θέμα. Με το σημερινό μας άρθρο ερχόμαστε να καλύψουμε εν μέρει αυτό το κενό, να μη μας βρει η δωδεκαετία (που τη συμπληρώνουμε τον άλλο μήνα) με μια τόσο σοβαρή παράλειψη.
Ωστόσο, σπεύδω να σας προειδοποιήσω πως εγώ ελάχιστη δουλειά έχω κάνει στο σημερινό άρθρο. Στην πραγματικότητα, παρουσιάζω (αναπτυγμένα) τα όσα διαμείφθηκαν σε μια συζήτηση στο Τουίτερ και όσα είχαν ειπωθεί στο ιστολόγιό μας πριν από 8-9 χρόνια -σε σχόλια βεβαια, όχι σε ειδικό άρθρο.
Το έναυσμα για το άρθρο το πήρα από ένα τουίτ του Θείου Θανάση, που κατά συμπτωση γιορτάζει σήμερα. Ο Θείος Θανάσης (@theiosthanassis) είναι ένας καταπληκτικός αρχειοδίφης, με αστείρευτες γνώσεις (πιθανώς από μέσα) για τον ελληνικό κινηματογράφο, αλλά και για πολλά άλλα θέματα. Αν έχετε Τουίτερ, αξίζει να τον (παρ)ακολουθείτε -εδώ που τα λέμε, και δέκα λογαριασμούς μονάχα να ακολουθείτε στο Τουίτερ, ο Θανάσης αξίζει να είναι ένας από αυτούς.
Για πολύ κόσμο, η απάντηση στο ερώτημα του τίτλου είναι σαφής. Πολλοί έχουν ακούσει ή έχουν διαβάσει την ιστορία που ευρύτατα κυκλοφορεί, ότι τον φραπέ τον εφεύρε, ή τον επινοησε, κατά τύχη, ο Δημήτρης Βακόνδιος, τον Σεπτέμβριο του 1957, στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης.
Σύμφωνα με το άρθρο της ελληνικής Βικιπαίδειας:
Η δημιουργία του φραπέ ήταν τυχαία και συνέβη κατά τη διάρκεια της Διεθνούς Έκθεσης στη Θεσσαλονίκη το 1957. Ο αντιπρόσωπος της ελβετικής εταιρίας Nestlé στην Ελλάδα Γιάννης Δρίτσας παρουσίαζε ένα νέο προϊόν για παιδιά, ένα σοκολατούχο ρόφημα, που παρασκευαζόταν στιγμιαία αναμιγνύοντάς το με γάλα και χτυπώντας το με σέικερ. Ο Δημήτριος Βακόνδιος, υπάλληλος του Δρίτσα, συνήθιζε να πίνει Nescafé, στιγμιαίο καφέ που παρασκευάζεται από την Nestlé. Σε ένα διάλειμμα που έκανε κατά την διάρκεια της έκθεσης θέλησε να πιει καφέ, αλλά επειδή δεν έβρισκε ζεστό νερό σκέφτηκε να χρησιμοποιήσει το σέικερ για να φτιάξει τον καφέ του με κρύο νερό. Έβαλε καφέ, ζάχαρη και νερό, τα κούνησε και δημιούργησε τον πρώτο καφέ φραπέ της ιστορίας. Μετά από χρόνια δήλωνε ότι δε μπορούσε να συνειδητοποιήσει πως ένα απλό πείραμα τον οδήγησε στην εφεύρεση του διασημότερου ροφήματος στην Ελλάδα.
Το άρθρο της Βικιπαίδειας βασίζεται σε άρθρο της Μηχανής του χρόνου, όπου μπορείτε να δείτε και φωτογραφία του Δ. Βακόνδιου.
Το άρθρο δεν μας λέει αν ο Βακόνδιος ονομάτισε «καφέ φραπέ» την «εφεύρεσή» του, ούτε ποια ήταν τα αμέσως επόμενα βήματα στη διάδοση του ροφήματος.
Ωστόσο, ένα εύρημα του Θείου Θανάση ρίχνει σκιά αμφιβολίας στα πρωτεία του Βακόνδιου. Πρόκειται για διαφημίσεις εφημερίδων, από το καλοκαίρι του 1957, δηλαδή πριν από την «τυχαία» εφεύρεση του Βακόνδιου.
Όπως βλέπετε, ήδη από τον Ιούλιο του 1957, δυο μηνες πριν από την έκθεση της Θεσσαλονίκης, ο Δρίτσας διαφήμιζε ένα κρύο ρόφημα Νεσκαφέ φραππέ (με δύο π κατά την ορθογραφία της εποχής που δεν απλοποιούσε τα δάνεια).
Θα πείτε, υπάρχει μια διαφορά: ο φραπές της διαφήμισης γίνεται με «νεσκαφέ, ζάχαρη, κρύο νερό και πάγο», χωρίς σέικερ και χωρίς αφρό, ενώ ο φραπές του Βακόνδιου έγινε με σέικερ και αφρό. Να την κρατήσουμε αυτή τη διαφορά και να προχωρήσουμε την εξιστόρηση.
Στην ίδια συζήτηση στο Τουίτερ, ο Θείος Θανάσης αναγνώρισε αμέσως μετά ότι «έρχεται δεύτερος» στην αμφισβητηση της εφεύρεσης του Βακόνδιου, διότι είχε προηγηθεί άρθρο του Μιχάλη Κατσίγερα στον Γαστρονόμο το 2013 και σε αναδημοσίευση στην Καθημερινή το 2017, όπου επίσης γίνεται αναφορά στις παραπάνω διαφημίσεις ενώ υπενθυμίζεται επίσης ότι καφέ φραπέ σερβίριζε ήδη από το 1948 ο Νίκυ Γιάκοβλεφ στο θρυλικό Πέτρογραδ. Ο Κατσίγερας παραθέτει ακόμα διαφημίσεις του 1950, όπως και ένα απόσπασμα από τη Νιου Γιορκ Τάιμς από το μακρινό 1894: Miss Dashiell poured tea and Miss Anna Dashiell served cafe frappe. Τι καφές φραπέ ήταν αυτός του 1894 θα το δούμε παρακάτω.
Αλλά υπήρξε και άλλο άρθρο, επίσης του 2017, στο antikleidi.com, με μπόλικη τεκμηρίωση, που επίσης αμφισβητεί τα πρωτεία του Δ. Βακόνδιου.
Tόσο το άρθρο του Κατσίγερα, όσο και του antikleidi.com αναφέρουν μια σκηνή από την κωμωδία «Προπαντός ψυχραιμία», των Ηλιόπουλου-Φωτόπουλου, του 1951, στην οποία Ηλιόπουλος και Φωτόπουλος δουλεύουν στο μπαρ ζαχαροπλαστείου. Και ακούγεται ο Ηλιόπουλος να προειδοποιεί τον Φωτόπουλο: «Την παραμικρή στραβοτιμονιά να κάνεις, θα μας κάνουνε καφέ φραπέ». Ακούστε το κι εσείς:
Θα συμφωνήσετε ότι είναι εντυπωσιακό εύρημα.
Ποιος όμως ανέφερε πρώτος το εύρημα; Όχι ο Θείος Θανάσης, όχι ο Μιχάλης Κατσίγερας, όχι το antikleidi.com αλλά, δεν θα το θυμάστε ίσως, το ιστολόγιό μας!
Ή μάλλον, για να αποδώσουμε τα του Καίσαρος τω Καίσαρι, όχι γενικά και αόριστα το ιστολόγιό μας, αλλά ο παλιός σχολιαστής Νίκος Μαστρακούλης, ο οποίος σε σχόλια άσχετου άρθρου του 2012, δηλαδή αρκετούς μήνες πριν από το άρθρο του κ. Κατσίγερα, είχε γράψει:
Μπορείτε να δείτε εδώ το σχόλιο του Ν.Μαστρακούλη, που όπως ήταν αναμενόμενο έκανε αίσθηση και προκάλεσε σοβαρή και γόνιμη συζήτηση (και θα θυμηθούμε και μερικούς φίλους και φίλες που δεν σχολιάζουν πια…).[..........................................]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου