Δύο χρόνια χωρίς τον μεγάλο δημιουργό

Δημήτρης Μυταράς (1934-2017) - Βικιπαίδεια

Κώστας Σιαφάκας : «Δημήτρης Μυταράς, ζωγράφος και δάσκαλος»

Με θεμέλιο και προϋπόθεση τις πάγιες αξίες της ζωγραφικής, που διδάχθηκε από τον Παπαλουκά και τον Μόραλη, ο Δημήτρης Μυταράς εμφανίστηκε δυναμικά στην εικαστική σκηνή της Νεοελληνικής τέχνης τη δεκαετία του ‘60. Η προβληματική της αλληλεπίδρασης του σχεδίου και του χρώματος, ως το κατεξοχήν πεδίο στοχασμού και δράσης ενός ζωγράφου, χαρακτήρισε από την αρχή της πορείας του το εικαστικό του εγχείρημα. Το έργο του, πολύπλευρη μελέτη των φυσικών μορφών και ταυτόχρονα ποιητική αναζήτηση και κατάθεση των πολλαπλών συνδηλώσεων του χρώματος, αποτέλεσε αφενός συνέχεια και εξέλιξη του ελληνοκεντρικού μοντερνισμού της γενιάς του ’30 και αφετέρου συνδετικό κρίκο με τις επερχόμενες επιταγές του μεταμοντερνισμού στις αρχές της δεκαετίας του ’70.

Κατά την περίοδο της δικτατορίας δεν δίστασε να στρατεύσει τη ζωγραφική του στην πολιτική προπαγάνδα δημιουργώντας έργα όπου το χρώμα δίνει τη θέση του στην ανησυχητική κυριαρχία του γκρίζου. Κοφτερά σχήματα συνθέτουν τις φιγούρες του και ξέθωρα χρώματα αχνοφαίνονται μέσα στην επικράτεια των ασπρόμαυρων αντιθέσεων. Αναπαράσταση της κοινωνικής μελαγχολίας, υπαινιγμός της απειλής, βιαστική και επείγουσα εικόνα, αισθητική του τυπογραφείου. Κοντολογίς, τέχνη που μιλά πολιτικά. Πρόκειται, θα λέγαμε, για μια εικαστική δημοσιογραφία, με την οποία ο ζωγράφος αντικαθιστά προσωρινά τις αμιγώς αισθητικές επιδιώξεις του.

Στη συνέχεια, επανερχόμενος στον χρωματικό πλούτο και τον φευγαλέο αισθησιασμό των γραμμών, ακολουθεί τον μακρύ δρόμο που ανοίγει καθημερινά η περιπέτεια της ζωγραφικής του. Ακαταπόνητος σχεδιαστής και λάτρης της ανθρώπινης, και δη της γυναικείας, μορφής, συνδέει το ύφος του με την τέχνη της προσωπογραφίας ανανεώνοντας ριζικά τη σημασία της. Τα πορτραίτα του Μυταρά εδρεύουν στους αντίποδες του ρεαλισμού που χαρακτήριζε την πλειονότητα των προσωπογραφιών της μεταπολεμικής ελληνικής ζωγραφικής. Τα πρόσωπα βρίσκονται σε κατάσταση εγρήγορσης και τα σώματα ίπτανται ακόμα κι όταν είναι καθισμένα. Νευρικά προφίλ και αναδιπλωμένα κορμιά συνομιλούν με τον εαυτό τους και με τα χρώματα. Η αλληγορία και η αφαίρεση, συνυπάρχουσες νοητικές και ποιητικές δυνάμεις στη ζωγραφική του Μυταρά, εκφράζονται μέσα από έναν συνεσταλμένο αλλά γνήσιο εξπρεσιονισμό. Οι άνθρωποι που αναπαριστά δεν ποζάρουν ούτε κοιτάζονται στον καθρέφτη της ματιάς του ζωγράφου. Είναι άγριοι και ταυτόχρονα ευγενείς, φυλακισμένοι στον πίνακα αλλά μοναδικοί φορείς της ελευθερίας του χρώματος.

Ο Δημήτρης Μυταράς υπήρξε επίσης εξέχων σκηνογράφος και ενδυματολόγος, έχοντας επιμεληθεί δεκάδες παραστάσεις του ελληνικού θεάτρου, εικονογράφος βιβλίων, τοιχογράφος δημόσιων και ιδιωτικών κτηρίων, συγγραφέας θεωρητικών κειμένων και ποιητής. Είναι προφανές ότι η καλλιτεχνική του δράση δεν περιορίστηκε στο εργαστήριο του ζωγράφου, όπως και η αγάπη του για την τέχνη δεν εκφράστηκε μόνο μέσα από την ιδιότητα του καλλιτέχνη. Ο Μυταράς ήταν ένας δάσκαλος της ζωγραφικής. Το 1969 άρχισε να διδάσκει στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας όπου εξελέγη καθηγητής το 1977 και διατέλεσε Πρύτανης από το 1982 έως το 1985. Επίσης, το 1978 ίδρυσε το εργαστήρι τέχνης Χαλκίδας, το οποίο λειτουργεί μέχρι σήμερα προσφέροντας σημαντικό διδακτικό και πολιτιστικό έργο. Ως καθηγητής περιφρούρησε σθεναρά τις διαχρονικές αρετές της τέχνης και της διδασκαλίας της. Ανοικτός σε καθετί νέο αλλά επιφυλακτικός με τις επιρροές του μεταμοντερνισμού, επέμενε στην επίμοχθη μύηση των σπουδαστών στην εικαστική γλώσσα και στον συνεχή διάλογο με τα υλικά. Πίστευε ότι το ταλέντο δεν διδάσκεται αλλά μια σχολή τέχνης οφείλει να του παρέχει όλες τις δυνατότητες για να καλλιεργηθεί. Εμείς οι μαθητές του τον θυμόμαστε να εμφανίζεται αθόρυβα ανάμεσα από τα καβαλέτα του εργαστηρίου έχοντας έτοιμη μια απλή αλλά σοφή φράση ικανή να διευρύνει αυτοστιγμεί την αντίληψή μας. Άλλοτε λιγομίλητος και φειδωλός στη θεωρία, δάσκαλος που τολμούσε να επεμβαίνει στα έργα των μαθητών του διδάσκοντας έμπρακτα σε μια εποχή εννοιοκρατίας και βερμπαλισμού και άλλοτε ακούραστος αναλυτής που οργάνωνε ομιλίες και ανοικτές συζητήσεις, ο Μυταράς μόρφωσε πολλές γενιές νεοφώτιστων δημιουργών συμβάλλοντας καθοριστικά στην καλλιτεχνική τους ωρίμανση.

Ο Δημήτρης Μυταράς έφυγε από την ζωή τυφλός –υπάρχει άραγε πιο τραγική μοίρα για έναν εικαστικό καλλιτέχνη, έναν ποιητή της όρασης;– αλλά, ως ζωγράφος και δάσκαλος, ήταν και θα παραμείνει μια διπλή πηγή φωτός για την Ελληνική τέχνη. Του είμαστε όλοι βαθιά ευγνώμονες.

[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. http://frear.gr, 04/03/2017]