Ζ. ΣΑΡΑΜΑΓΚΟΥ : ΕΠΙΚΑΙΡΟΣ ΟΣΟ ΠΟΤΕ

(...) ας ιδιωτικοποιηθούν τα πάντα, ας ιδιωτικοποιηθεί η θάλασσα κι ο ουρανός, ας ιδιωτικοποιηθεί το νερό κι ο αέρας, ας ιδιωτικοποιηθεί η δικαιοσύνη και ο νόμος, ας ιδιωτικοποιηθεί το σύννεφο που περνάει, ας ιδιωτικοποιηθεί το όνειρο, ειδικά αν γίνεται μέρα και με τα μάτια ανοιχτά. Και τελικά, για να ολοκληρωθούν οι ιδιωτικοποιήσεις, ας ιδιωτικοποιηθούν και τα κράτη, παραδίδοντας για κάποιο χρονικό διάστημα την εκμετάλλευσή τους σε ιδιωτικές εταιρείες, που θα λειτουργούν σε καθεστώς διεθνούς ανταγωνισμού. Εκεί βρίσκεται η σωτηρία τού κόσμου...

Και τώρα, ας ιδιωτικοποιηθεί επίσης και η πουτάνα που τους γέννησε όλους.


[Ζοζέ Σαραμάγκου, "Τετράδια του Λαντσαρότε - Ημερολόγιο ΙΙΙ, 1993-1995" - Μετάφραση από τα πορτογαλικά: Cogito ergo sum]

Ζοζέ Σαραμάγκου - Βικιπαίδεια

.:BiblioNet : Saramago, José, 1922-2010

***********

 

Οι κερδοσκόποι της ανεργίας

 

 

Ευχαριστώ, Μανκέλ». Αυτές ήταν οι τελευταίες λέξεις που δημοσίευσε στο μπλογκ του ο Ζοζέ Σαραμάγκου τον Ιούνιο του 2010, λίγο πριν πεθάνει, εκφράζοντας την ευγνωμοσύνη του στον σουηδό ομότεχνό του Χένινγκ Μανκέλ, ο οποίος είχε μόλις λάβει μέρος σε ανθρωπιστική αποστολή στην Παλαιστίνη αγνοώντας τον αποκλεισμό που είχε επιβάλει το Ισραήλ.

Οσο περνά ο καιρός τόσο οι ουρές των ανέργων πληθαίνουν, τόσο μακραίνουν. Ο πορτογάλος νομπελίστας είχε επίσης κληθεί να συμμετάσχει στον Στολίσκο της Ειρήνης, αλλά η κατάσταση της υγείας του είχε πια επιδεινωθεί. Ολο το προηγούμενο διάστημα, ωστόσο, συνέχιζε να εμπλουτίζει συστηματικά το μπλογκ του, σχολιάζοντας πρόσωπα και πράγματα της όλο και πιο παράλογης πραγματικότητας γύρω του, κι από αυτή τη σοδειά προέκυψε ένα ακόμη «Τετράδιο», μεστό, σπινθηροβόλο και καυστικό. Αποφασισμένος ώς το τέλος να αφυπνίζει τις συνειδήσεις των εφησυχασμένων, ο Σαραμάγκου αναρωτιέται για το τι απέμεινε πια από την έννοια της δημοκρατίας, επιτίθεται με ανανεωμένη φόρα σ' «αυτό το πράγμα, τον Μπερλουσκόνι», υποκλίνεται στον Κάφκα, τον Πεσόα, όπως και στον Φουέντες, τον Γκαλεάνο, τον Σάμπατο και τον Μαχμούντ Νταρβίς, επανέρχεται στο ζήτημα της θρησκείας προσδοκώντας έναν «οικουμενικό θεό» που δεν θα στέλνει στο θάνατο άγουρα, φανατισμένα αγόρια, τάσσεται πάντα με το πλευρό των θυμάτων, και όπως μας καλεί να δούμε τον κόσμο μ' άλλα μάτια, μας επισημαίνει και την αναπόφευκτη θλίψη του Σαρλό. Ιδού μερικά χαρακτηριστικά αποσπάσματα του «Τελευταίου Τετραδίου», μία βδομάδα πριν από την ελληνική του έκδοση (Καστανιώτης) σε μετάφραση της Αθηνάς Ψυλλιά.
«ΤΙ ΚΑΝΟΥΜΕ εμείς, που παρακολουθούμε, αδύναμοι, τη συνθλιπτική προέλαση των μεγάλων οικονομικών και χρηματοπιστωτικών ηγεμόνων, ξετρελαμένων για να κατακτήσουν όλο και περισσότερο χρήμα, όλο και περισσότερη εξουσία, με όλα τα μέσα, νόμιμα ή παράνομα, που έχουν στο χέρι τους, καθαρά ή βρόμικα, ομαλά ή εγκληματικά;
Μπορούμε να αφήσουμε την έξοδο από την κρίση στα χέρια των ειδημόνων; Δεν είναι αυτοί οι ίδιοι, οι τραπεζίτες, οι πολιτικοί ανώτατου επιπέδου παγκοσμίως, οι διευθυντές των μεγάλων πολυεθνικών, οι κερδοσκόποι, με τη συνενοχή των μέσων μαζικής ενημέρωσης, οι οποίοι, με την υπεροχή αυτού που θεωρεί τον εαυτό του κάτοχο της απόλυτης σοφίας, μας πρόσταζαν να σωπάσουμε όταν τα τελευταία τριάντα χρόνια δειλά διαμαρτυρόμασταν, λέγοντας πως δεν ξέρουμε τίποτα, και γι' αυτό μας γελοιοποιούσαν; Ηταν η εποχή της απόλυτης μονοκρατορίας της Αγοράς, αυτής της με θράσος αυτομεταρρυθμιζόμενης και αυτορυθμιζόμενης οντότητας που έχει επιφορτιστεί με το αμετάκλητο πεπρωμένο να προετοιμάζει και να υπερασπίζεται παντοτινά και αιώνια την προσωπική και συλλογική μας ευτυχία, παρ' όλο που η πραγματικότητα αναλαμβάνει να τη διαψεύδει ανά πάσα ώρα που περνά (...).
Ποιος θα λύσει το πρόβλημα των ανέργων, εκατομμυρίων θυμάτων της επονομαζόμενης κρίσης, που εξαιτίας της φιλαργυρίας, της κακοήθειας ή της ηλιθιότητας των δυνατών θα συνεχίσουν να είναι άνεργοι, κακοζώντας προσωρινά με άθλια κρατικά επιδόματα, ενώ τα μεγάλα στελέχη και οι διευθυντές επιχειρήσεων που οδηγήθηκαν σε πτώχευση απολαμβάνουν ποσά εκατομμυρίων καλυμμένοι από θωρακισμένα συμβόλαια;
Αυτό που συμβαίνει είναι από κάθε άποψη ένα έγκλημα εναντίον της ανθρωπότητας και υπ' αυτή την προοπτική πρέπει να αναλυθεί στα δημόσια φόρα και στις συνειδήσεις. Δεν είναι υπερβολή. Εγκλήματα εναντίον της ανθρωπότητας δεν είναι μόνο οι γενοκτονίες, οι εθνοκτονίες, τα στρατόπεδα θανάτου, τα βασανιστήρια, οι επιλεκτικές δολοφονίες, οι λιμοί που προκαλούνται εσκεμμένα, οι μαζικές επιμολύνσεις, οι εξευτελισμοί ως μέθοδος καταστολής της ταυτότητας των θυμάτων. Εγκλημα εναντίον της ανθρωπότητας είναι επίσης αυτό που οι χρηματοπιστωτικές και οικονομικές εξουσίες, με την ενεργή ή σιωπηλή συνενοχή των κυβερνήσεων, εν ψυχρώ διέπραξαν εναντίον εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο, που απειλούνται να χάσουν ό,τι τους έχει απομείνει, το σπίτι και τις οικονομίες τους, αφού έχουν χάσει τη μοναδική και πολύ συχνά ισχνή πηγή εισοδήματος, δηλαδή τη δουλειά τους (...).
Λέγοντας "Οχι στην ανεργία" ανακόπτουμε την αργή αλλά αμείλικτη γενοκτονία στην οποία το σύστημα καταδικάζει εκατομμύρια ανθρώπους. Ξέρουμε πως μπορούμε να βγούμε απ' αυτή την κρίση, ξέρουμε πως δεν ζητάμε το φεγγάρι. Και ξέρουμε πως έχουμε φωνή για να τη χρησιμοποιήσουμε. Μπροστά στην υπεροψία του συστήματος, επικαλούμαστε το δικαίωμά μας στην κριτική και στη διαμαρτυρία. Εκείνοι δεν τα ξέρουν όλα. Επεσαν έξω. Μας εξαπάτησαν. Δεν δεχόμαστε να είμαστε τα θύματά τους».
ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΕΠΙΔΕΙΞΙΜΑΝΩΝ
«ΒΑΖΟΝΤΑΣ σε λειτουργία το ισχύον παγκόσμιο θέαμα που συγκεντρώνει και ταυτόχρονα διαχέει την προσοχή του κόσμου, δεν είχαμε προβλέψει, φαίνεται, πως θα γεννούσαμε μια κοινωνία επιδειξιομανών. Ο διαχωρισμός μεταξύ ηθοποιού και κοινού τελείωσε, ο θεατής πηγαίνει για να δει και ν' ακούσει, αλλά επίσης για να τον δουν και να τον ακούσουν. Η δύναμη της τηλεόρασης, για παράδειγμα, τρέφει σε μεγάλο βαθμό αυτή την ανθυγιεινή συμβίωση, ειδικά στα επονομαζόμενα reality shows, όπου ο προσκεκλημένος, που πληρώνεται γι' αυτό, κάποιες φορές μάλιστα βασιλικά, αποκαλύπτει τις αθλιότητες της ζωής του, τις προδοσίες και τις κακίες, τις αρχειότητες, τις δικές του και των άλλων, και, αν είναι αναγκαίο για το θέαμα, της οικογένειάς του και των οικείων του. Χωρίς διακριτικότητα, χωρίς συστολή, χωρίς αιδώ και χωρίς σεμνότητα. Θα βρεθεί κάποιος που θα πει πως είναι καλύτερα έτσι, πως πρέπει να εγκαταλείψουμε τη λεξικολογική σκουριά, ν' ανοίξουμε τις πόρτες κι ας μυρίζει άσχημα το σπίτι, μερικοί, ας μην έχουμε αμφιβολία, θα φτάσουν μάλιστα στο ακραίο σημείο να δηλώσουν πως πρόκειται για φαινόμενο ευεργετικό για τη δημοκρατία. Να λέγονται όλα, με τον όρο το βασικό να μένει κρυμμένο. Χωρίς ντροπή».
Η ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ
«ΚΙ ΑΛΛΕΣ ΦΟΡΕΣ αναρωτήθηκα πού πάει η αριστερά, αλλά σήμερα έχω την απάντηση: κάπου εδώ τριγύρω, ταπεινωμένη, να μετρά τις μίζερες ψήφους που περισυνέλεξε και αναζητώντας εξήγηση γιατί είναι τόσο λίγες. Αυτή που υπήρξε στο παρελθόν μεγάλη ελπίδα της ανθρωπότητας, ικανή να κινητοποιεί τη βούληση με μια απλή έκκληση σε ό,τι καλύτερο χαρακτηρίζει το ανθρώπινο είδος (...) ξέπεσε σε μια απλή προσομοίωση, όπου έννοιες άλλων εποχών χρησιμοποιούνται για να δικαιολογήσουν πράξεις που οι ίδιες αυτές οι έννοιες είχαν πολεμήσει. Ολισθαίνοντας προοδευτικά προς το κέντρο, κίνηση που ανακηρύχθηκε από αυτούς που την προωθούν ως επίδειξη τακτικής ιδιοφυΐας και ασύγκριτης επικαιρότητας, η αριστερά μοιάζει να μην έχει αντιληφθεί πως πλησίαζε τη δεξιά. Αν παρ' όλα αυτά, είναι ακόμα σε θέση να διδαχτεί, δέχτηκε μόλις ένα μάθημα βλέποντας τη δεξιά να περνά μπροστά σε όλη την Ευρώπη, και πρέπει ν' αναρωτηθεί για τις βαθύτερες αιτίες της αδιάφορης απομάκρυνσής της από τις φυσικές πηγές της επιρροής της, στους φτωχούς, όσους είναι σε ανάγκη, αλλά και τους ονειροπόλους, σε ό,τι έχει απομείνει από τις προτάσεις της. Δεν είναι δυνατό να ψηφίσει κανείς αριστερά όταν η αριστερά δεν υπάρχει».
ΕΝΑΣ ΤΡΑΓΙΚΟΣ, Ο ΤΣΑΠΛΙΝ
«ΤΩΡΑ τελευταία, είδα στην τηλεόραση μερικές παλιές ταινίες του Τσάρλι Τσάπλιν (...) Δεν χαμογέλασα ούτε μία φορά. Εκπληκτος με τον εαυτό μου τον ίδιο, σαν να είχα παραβεί σοβαρό όρκο, βάλθηκα ν' ανακαλέσω, όσο μου ήταν δυνατόν ογδόντα χρόνια μετά, τα γέλια και τα χάχανα που πρέπει να μου είχε προκαλέσει ο Σαρλό στους δύο λαϊκούς κινηματογράφους της Λισαβόνας, όπου σύχναζα όταν ήμουν έξι ή επτά χρόνων (...) Εφτασα στο απρόσμενο συμπέρασμα πως ο Τσάπλιν, εντέλει, δεν είναι κωμικός αλλά τραγικός. Παρατηρήστε πόσο θλιβερά, πόσο μελαγχολικά είναι όλα στις ταινίες του (...). Το χαμόγελό του δεν είναι ένα ευτυχισμένο χαμόγελο, αντίθετα, είναι τόσο ανησυχαστικό που θα ταίριαζε θαυμάσια στο στόμα ενός δράκουλα. Είναι μια γκριμάτσα στον άκαμπτο τετραγωνισμό των χειλιών. Ξέρω πως, εκ προοιμίου, ελάχιστοι θα συμφωνήσουν μαζί μου. Είναι γιατί, άπαξ και αποφασίστηκε πως ο Τσάπλιν είναι κωμικός ηθοποιός, κανείς δεν τον κοιτάζει στο πρόσωπο (...) Ο Τσάπλιν θα έκανε όλες του τις ταινίες να κλαίνε αν μπορούσε».
ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ: Η ΝΕΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑ
«ΠΑΛΙΑ η νοοτροπία διαμορφωνόταν σε μια μεγάλη επιφάνεια που ονομαζόταν καθεδρικός ναός. Τώρα διαμορφώνεται σε μια άλλη μεγάλη επιφάνεια που ονομάζεται εμπορικό κέντρο. Το εμπορικό κέντρο δεν είναι απλώς η νέα εκκλησία, ο νέος καθεδρικός, είναι επίσης το νέο πανεπιστήμιο. Το εμπορικό κέντρο καταλαμβάνει σημαντικό χώρο στη διαμόρφωση της ανθρώπινης νοοτροπίας. Πάει η πλατεία, ο κήπος ή ο δρόμος ως δημόσιος χώρος και χώρος ανταλλαγής. Το εμπορικό κέντρο είναι ο μοναδικός ασφαλής χώρος και αυτός που δημιουργεί τη νέα νοοτροπία. Μια νέα νοοτροπία που τρέμει να μην εξοριστεί από τον παράδεισο της κατανάλωσης και κατ' επέκταση από τον καθεδρικό των ψώνιων. Και τώρα τι έχουμε; Την κρίση. Μήπως θα επιστρέψουμε στην πλατεία ή στο πανεπιστήμιο; Στη φιλοσοφία;»
  ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ (spapa@enet.gr)/2011
  enet.gr