Η ΕΛΛΑΔΑ ΦΤΩΧΟΤΕΡΗ

Πέθανε η κριτικός λογοτεχνίας Μάρη Θεοδοσοπούλου!

Κρημνιώτη Πόλυ

Η Αυγή: 04 Σεπτεμβρίου 2016 

Η Μάρη Θεοδοσοπούλου δεν μιλούσε ποτέ για την ίδια, δεν μιλούσε για τα κείμενά της, μιλούσε μέσα από τα κείμενά της. Τέτοιας κοπής άνθρωπος ήταν

Μια σπουδαία κριτικός λογοτεχνίας, σημαίνουσα φωνή με ουσιαστική συμβολή στο πνευματικό τοπίο της χώρας, η Μάρη Θεοδοσοπούλου, πέθανε στις 9 Αυγούστου, στις διακοπές της. Το θλιβερο μαντάτο έφτασε μόλις την Παρασκευή στην «Εποχή» στην οποία κρατούσε τη στήλη της κριτικής λογοτεχνίας «Ex-libris», από τον σύντροφό της Κωστή Λιόντη, μαζί με τελευταίο της κείμενο. Ξαφνικός και αδόκητος θάνατος μιας σημαντικής γυναίκας στην οποία η λογοτεχνική κοινότητα, η φιλολογική έρευνα, οι αναγνώστες της οφείλουμε πολλά.

Η Μάρη Θεοδοσοπούλου δεν μιλούσε ποτέ για την ίδια, δεν μιλούσε για τα κείμενά της, μιλούσε μέσα από τα κείμενά της. Τέτοιας κοπής άνθρωπος ήταν. Μια λόγια σε μια άλογη, άτσαλη και δίχως πνευματικότητα εποχή. Μέσα από τα κείμενά της σκιαγράφησε ακόμα και τις πιο αφανείς πτυχές της σύγχρονης λογοτεχνίας μας, ασχολήθηκε με πεδία ανεξερεύνητα αλλά και με φωνές αφανείς. Με πάθος, σεβασμό και γνώση στοιχειοθετούσε κάθε της λέξη κάθε της σκέψη. Κι ας μη γινόταν αρεστή σε πολλούς, δεν παρεξέκλινε του ηθικού κανόνα, της δεοντολογίας και του αξιακού της κώδικα, στοιχείων ζητούμενων στην εποχή μας. Μόνη και όρθια έφυγε από τη ζωή. Μοναχική ήταν πάντα, όμως ευγενής και αγωνιζόμενη για όσα με σεβασμό, γνώση και πάθος ασχολήθηκε.

«H Mάρη Θεοδοσοπούλου, η ψυχή της στήλης Ex-libris» πάνω από δυόμισι δεκαετίες, δε δήλωσε παρούσα. Αυτή τη φορά δεν ήταν από κάποια ασυνεννοησία ή ασυμφωνία. Φαίνεται πως τις εξάντλησε τις επτά ψυχές της αθόρυβα. Οι αναγνώστες της στήλης της στην «Εποχή» ξέρουν πως ζούσε μέσα από τα γραπτά της και όχι από αυτά. Κι εκεί θα συνεχίσει να ζει« σημειώνει η »Εποχή« στην πρώτη της σελίδα. Συνδεδεμένη με την εφημερίδα από τα πρώτα της κείμενα μέχρι το τέλος, συνεργάστηκε επίσης με το περιοδικό »Αντί«, αλλά και τις εφημερίδες »Το Βήμα« και »Ελευθεροτυπία". Εξέδωσε τα βιβλία Εποχικά (1999) και Μετ' έρωτος και στοργής (2001).
«Τι κρί­μα, πα­ρό­μοια βι­βλία να μην φτά­νουν »στον α­να­γνώ­στη, τον πα­ρα­παίο­ντα στο εκ­δο­τι­κό μας πέ­λα­γος« σημείωνε η Μάρη Θεοδοσοπούλου για το βιβλίο »Υποκείμενα« του Ηλία Χ. Παπαδημητρακόπουλου, στο τελευταίο της κείμενο που αναρτήθηκε στο ομώνυμο με τη στήλη της στην »Εποχή" ιστολόγιο που διατηρούσε και ανάρτησε στις 2 Ιουνίου 2016

EX LIBRIS

maritheodo.blogspot.com/.

«Ο κριτικός πρέπει, κατ' αρχάς, να διαβάζει το βιβλίο, που σημαίνει όχι να το διατρέχει, αλλά να το μελετά» σημείωνε η Μάρη Θεοδοσοπούλου για τον «Δεκάλογο του κριτικού» στην έρευνα της Χρύσας Σπουροπούλου (Ελευθεροτυπία, «Βιβλιοθήκη» 28.5.2001), και συνέχιζε καταθέτοντας τη σκέψη της για το ρόλο του κρίνοντος. «Πρέπει, επίσης, να έχει γενικότερη εποπτεία του πεδίου αναφοράς του βιβλίου, που σημαίνει να διαθέτει τις απαιτούμενες ιστορικές, τεχνικές ή άλλες γνώσεις, ώστε να μπορεί να εκφέρει γνώμη για τις μυθοπλαστικές επινοήσεις. Από εκεί και πέρα, η κριτική πρέπει να δίνει μια όσο το δυνατόν πληρέστερη εικόνα του βιβλίου. Να προσδιορίζει το είδος και τη λογοτεχνική παράδοση στην οποία ανήκει. Να σκιαγραφεί το θέμα, να συνοψίζει την υπόθεση και να παρουσιάζει τους χαρακτήρες. Κυρίως, πρέπει να αντιμετωπίζει υπό ίσους όρους μορφή και περιεχόμενο, καθώς συνιστούν το αδιαίρετο όλον του μυθιστορήματος. Ενα πρωταρχικό μη αφορά τα ιδιόλεκτα των λογοτεχνικών θεωριών, που, εκτός από κουραστικά, καταλήγουν και ακατάληπτα. Ένα δεύτερο μη έχει να κάνει με τον συγγραφέα του βιβλίου. Ο κριτικός πρέπει να μην τον λαμβάνει καθόλου υπόψη, καθώς και τους λοιπούς συντελεστές της έκδοσης. Πρέπει, ωστόσο, να γνωρίζει ολόκληρο το έργο του και να είναι σε θέση να το τοποθετήσει στο ευρύτερο λογοτεχνικό πεδίο. Κατά τα άλλα, σε μια κριτική πρέπει να γίνεται οικονομία σε επαίνους, όπως και στο αντίθετό τους, τις απορριπτικές κρίσεις. Καλό είναι, γενικότερα, να αποφεύγονται οι απόλυτες αποφάνσεις, είτε θετικές είτε αρνητικές. Πόσω μάλλον οι μονολεκτικές αξιολογήσεις, τύπου βαθμολόγησης κινηματογραφικών ταινιών. Επίσης, να μην κρίνει ένα μυθιστόρημα ή και γενικότερα ένα βιβλίο, που πρόκειται να απορρίψει εξ ολοκλήρου. Τέλος, ο κριτικός να μη λησμονεί ότι και οι κρίνοντες κρίνονται, αφού, έτσι κι αλλιώς, είναι αναγκασμένος να παραβαίνει την ευαγγελική ρήση: «Μη κρίνετε, ίνα μη κριθήτε»».
«Η Μάρη ήταν η μόνη από τους κριτικούς των τελευταίων χρόνων που είχε τόσο εκτεταμένη γνώση γύρω από τη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία και του 19ου αιώνα και του 20ου. Με την απουσία της επανερχόμαστε την καθιερωμένη από χρόνια συμβατική κριτική η οποία δεν στοχεύει στο βιβλίο αυτό καθ΄αυτό αλλά στις προσδοκίες προσώπων. Η Μάρη ήταν από τους τελευταίους καθαρόαιμους κριτικούς λογοτεχνίας που διαθέταμε» μας λέει ο κριτικός της λογοτεχνίας Δημήτρης Δασκαλόπουλος.

 ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

* Μια μεγάλη απώλεια | Βιβλίο | Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ - Kathimerini.gr

 

.:BiblioNet : Θεοδοσοπούλου, Μάρη

_________________________

 

 Ο μεταφραστής, δοκιμιογράφος και εκδότης του περιοδικού Νέο Πλανόδιον, Κώστας Κουτσουρέλης, έγραψε στη σελίδα του στο Facebook για τη Μάρη Θεοδοσοπούλου, πληροφορηθείς τον θάνατό της:

Προσωπικά με είχε περιλάβει δυο τουλάχιστον φορές, μ' εκείνη την οξεία, αν και λοξή ειρωνεία της. Όταν πρωτοβγήκε το δοκίμιό μου για τον Καβάφη (το κύριο μέρος του,στο αφιέρωμα της Νέας Εστίας τον 2003), είχε επικρίνει το θράσος του 35χρονου τότε που νόμιζε ότι τα ξέρει όλα. Δέκα χρόνια αργότερα, όταν κυκλοφόρησε πια το βιβλίο, για μια στιγμή, μου "εφάν' εις τούτο [πιο] ευμενής". Αναγνώριζε πλέον ότι το γραφτό μου «θέ­τει ου­σιώ­δη θέ­μα­τα προς συ­ζή­τη­ση ε­πί του κα­βα­φι­κού με­γέ­θους, τα ο­ποία δεν α­ντι­με­τω­πί­ζο­νται πρό­χει­ρα ή α­πο­φθεγ­μα­τι­κά.»

Παραθέτω τη φράση, όχι γιατί με αφορά, αλλά γιατί είναι το ύφος της par excellence. Ο ανυποψίαστος ας προσέξει τη δίκοπη φράση «δεν αντιμετωπίζονται πρόχειρα». Στο βιβλίο μου επιτυγχάνεται αυτό; Ή μήπως o λόγος εδώ είναι γενικός, ευχετικός: "δεν θα 'πρεπε να αντιμετωπίζονται έτσι";... Πολλές φορές αναρωτήθηκα, σε συμπέρασμα τελικό δεν έφτασα ποτέ.
Ο Δημοσθένης Κούρτοβικ είχε πει γι' αυτήν ότι τα κριτικά της κείμενα υπονοούν περισσότερα απ' όσα δηλώνουν. Και είναι αλήθεια: ο ασκημένος μόνο αναγνώστης της έπιανε πίσω από την πυκνή διατύπωση τους υπαινιγμούς. Μέσο εκφραστικό δικό της ήταν πάντα η συγκρατημένη απόφανση, το understatement, οι επιφυλάξεις. Οπαδός από ταμπεραμέντο της ευθυγλωσσίας, ενίοτε και της κραυγαλέας, άργησα να καταλάβω ότι το συγκράτημα αυτό, στα κατάλληλα χέρια, μπορεί να κρύβει μέσα του το ίδιο πάθος, τον ίδιο έρωτα για τη λογοτεχνία όσο και οι αμεσότερες φωνές, που εγώ προτιμούσα. Τα δικά της χέρια ήταν τέτοια.
Στην περιώνυμη εφημερίδα, όπου είχε για ένα διάστημα μόνιμη στήλη, δεν ρίζωσε. Οι φήμες επιμένουν ότι μεγαλοεκδότης, που είχε δει συγγραφέα του να κακοπαθαίνει από την πέννα της, απείλησε τον υπεύθυνο του ενθέτου εκεί, ότι θα του κόψει μαχαίρι τις διαφημίσεις. Και προκειμένου να περισωθούν οι διαφημίσεις, κόπηκε εκείνη... Από μια πλευρά, ευτυχώς. Στην μικρή και απόκεντρη "Εποχή", όπου κρατούσε για χρόνια τη σελίδα του βιβλίου, είχε τουλάχιστον το ελεύθερο να ασχοληθεί με βιβλία και θέματα που την ενδιέφεραν περισσότερο, που την αφορούσαν προσωπικά.
Μου είχαν πει ότι υπήρξε μαθηματικός πολυτάλαντη. Ότι στα νιάτα της ήταν συνεργάτις του μεγάλου Πριγκόζιν στο Βέλγιο και ότι είχε εμπρός της καριέρα λαμπρή που την εγκατέλειψε για να επιστρέψει στα πάτρια και τη γλώσσα. Μεταδίδω την πληροφορία με κάθε επιφύλαξη. Η μνήμη παίζει συχνά περίεργα παιχνίδια. Ἀλλωστε ουδέποτε τη συνάντησα για να 'χω την ευκαιρία να την επαληθεύσω. Παρ' όλα αυτά, για κάποιο λόγο, η ιστορία αυτή μου μοιάζει να ανταποκρίνεται στον χαρακτήρα του ανθρώπου που υπήρξε.
Βιβλία δικά της βγήκαν ελάχιστα. Τα "Εποχικά", για την νεώτερη πεζογραφία μας, κι ένα μικρό, για τον αγαπημένο της Παπαδιαμάντη. Τα καλύτερά της, αυτά της τελευταίας 15ετίας, παραμένουν εκδοτικώς αφανή, θησαυρισμένα μόνο στο ιστολόγιό της. Τώρα μαθαίνω, εδώ στο fb από τον Χ. Γιαννακόπουλο, ότι δεν πρόκειται να ακολουθήσουν άλλα. Και ότι η Μάρη Θεοδοσοπούλου, ήδη από τις 9 του Αυγούστου, είναι νεκρή.