Μια συζήτηση εφ’ όλης της ύλης, όσων πετύχαμε και όσων χάσαμε με τον οικονομολόγο Κώστα Μελά
Θετικά στοιχεία, εμμονές και ανοικτά ζητήματα
Τη συνέντευξη πήρε ο Παύλος Κλαυδιανός
Πηγή: Η Εποχή (http://epohi.gr), 31/5/2016
Ποια είναι η γενική εκτίμησή σου για τη συμφωνία;
Νομίζω, ότι υπάρχουν θετικά στοιχεία και το πρώτο είναι αυτό καθεαυτό το κλείσιμο της αξιολόγησης. Το ποσό το οποίο θα εκταμιευθεί θα καλύπτει τις δανειακές υποχρεώσεις της χώρας μέχρι και το τέλος του 2016, ίσως και τον Γενάρη του 2017, δίνοντας έτσι μια σχετική άνεση στην κυβέρνηση να μην αγωνιά για το πώς θα ανταποκριθεί σε αυτές. Το δεύτερο, είναι ότι θα αρχίσει να αξιοποιείται το φθηνό χρήμα, από τη μεριά της ΕΚΤ, το οποίο θα υποκαταστήσει τον υψηλότοκο δανεισμό, που σήμερα επιβαρύνει το τραπεζικό σύστημα. Σ’ αυτή τη φάση, να το υπογραμμίσουμε, το τραπεζικό σύστημα, κυρίως, θα ωφεληθεί. Από εκεί και πέρα το πώς αυτό θα λειτουργήσει για την πραγματική οικονομία θα το δούμε στην πορεία.
Δηλαδή, εννοείς, το κατά πόσο θα τροφοδοτήσει με ρευστότητα την οικονομία;
Βεβαίως. Είμαι πολύ επιφυλακτικός διότι οι τράπεζές μας βρίσκονται ακόμη σε φάση απομόχλευσης, έχουν να καλύψουν δικά τους κενά. Επίσης, επειδή η οικονομία δεν έχει αρχίσει να αναπτύσσεται, τα πιστοληπτικά κριτήρια που έχει θέσει η ΕΚΤ για να δανείζονται οι επιχειρήσεις είναι υψηλά, κάτι το οποίο λειτουργεί αποτρεπτικά για την αύξηση των χορηγήσεων του τραπεζικού συστήματος προς την πραγματική οικονομία. Το τρίτο, το οποίο πρέπει να αντιμετωπίσουμε θετικά, είναι ότι πιθανότατα μετά την αποπληρωμή των ομολόγων στην ΕΚΤ, τον Ιούλιο, η Ελλάδα θα μπει στην ποσοτική χαλάρωση. Δεν είναι τόσο σημαντικό για την παροχή ρευστότητας, στη σημερινή συγκυρία, το ότι θα εισρεύσουν 2 – 3 δισ. ευρώ –πάλι μέσω τραπεζικού συστήματος, το οποίο είναι το κλειδί, όχι η κοινωνία ή η κυβέρνηση– το θέμα είναι, όμως, ότι δημιουργείται η δυνατότητα να αποφανθούν θετικά οι χρηματοπιστωτικές αγορές για την κατάσταση της ελληνικής οικονομίας και, για πούμε αυτό που πραγματικά μπορεί να συμβεί και όχι να προβαίνουμε σε αόριστες ρήσεις γενικά για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στην ελληνική οικονομία, ορισμένες, λίγες, μεγάλες επιχειρήσεις να μπορέσουν να χρηματοδοτηθούν από το εξωτερικό μέσω έκδοσης εταιρικών ομολόγων. Αυτό, κατά την άποψή μου, είναι που μπορεί να κερδίσει η ελληνική οικονομία. Από την άλλη μεριά, θα έχουμε το τραπεζικό σύστημα το οποίο θα λάβει περισσότερη ρευστότητα, που ίσως μετά το τέλος του 2016, όταν θα αρχίσει να μεγεθύνεται το ΑΕΠ, πιθανότατα να αρχίσει να την διοχετεύει προς την πραγματική οικονομία.
Άρση της αβεβαιότητας
Η κυβέρνηση αξιολογεί θετικά, στην απόφαση του Eurogroup, το ότι αυτή είναι συνολική και ότι αίρει την αβεβαιότητα. Ποια η δική σου εκτίμηση;
Πράγματι, τέθηκε στο τραπέζι και αναγνωρίστηκε σχεδόν απ’ όλους ότι το χρέος χρειάζεται μια αναδιάρθρωση. Για πρώτη φορά παραδέχθηκαν όλοι ότι δεν είναι βιώσιμο. Το θέμα που τίθεται τώρα είναι πότε θα αρχίσει αυτή η αναδιάρθρωση. Δυστυχώς, δεν καταφέραμε ή δεν κατάφερε το ΔΝΤ, διότι εμείς δεν είμαστε άμεσα στη διαπραγμάτευση, να πείσει τους Γερμανούς ότι από τώρα χρειάζεται μια συγκεκριμένη οδός όπως πρόβλεπε η πρόταση που είχε καταθέσει το ΔΝΤ την προηγούμενη του Eurogroup, στην οποία περιλαμβανόταν συγκεκριμένο πλαίσιο με συγκεκριμένα νούμερα. Οι Γερμανοί, για πολύ συγκεκριμένους λόγους και όχι μόνο διότι έχουν εκλογές, δεν εμπιστεύονται όχι την ελληνική κυβέρνηση αλλά την Ελλάδα ως χώρα. Σκέπτονται επίσης με έναν τρόπο που είναι, οικονομικά, παράδοξος. Δηλαδή, σκέπτονται ότι «η Ελλάδα πρέπει να προχωρήσει και να ολοκληρώσει το πρόγραμμα και όταν θα είμαστε σίγουροι ότι η Ελλάδα θα βγει στις αγορές να καλύψει τυχόν χρηματοδοτικές ανάγκες που θα υπάρξουν, εμείς τότε θα προχωρήσουμε σε μια διευθέτηση του χρέους που θα ελαφρύνει τις δανειακές υποχρεώσεις της χώρας, υποβοηθώντας περαιτέρω τη σταθεροποίηση της εικόνας που οι χρηματοπιστωτικές αγορές έχουν για την Ελλάδα». Τι θα γίνει όμως 2018; Ποια κυβέρνηση θα είναι στη Γερμανία, τι θα επικρατεί στην Ευρώπη, τι θα γίνει με το προσφυγικό, το Brexit κ.ά.; Ο χρόνος είναι πυκνός άρα το 2018 μακρινό, δημιουργείται αβεβαιότητα. Είναι αρνητικό, λοιπόν, που δεν υπήρξε μια συγκεκριμένη πολιτική διατύπωση. Ας περιμένουμε, όμως, να δούμε τι θα γίνει, διότι συμφωνήθηκαν δυο πράγματα σημαντικά. Το ένα, είναι ότι ενώ, σύμφωνα με το πρόγραμμα για την εξυπηρέτηση του ελληνικού χρέους η Ελλάδα, από το 2018, το 2019, 2020 και τα επόμενα δέκα χρόνια, έπρεπε να παράγει 3,5% του ΑΕΠ πρωτογενές πλεόνασμα αυτό τώρα με την απόφαση αφέθηκε κενό. Σημαίνει ότι τότε θα συζητήσουμε για τα πλεονάσματα, τους όρους της αναδιάρθρωσης του χρέους από το 2019 και μετά. Το δεύτερο θετικό είναι ότι δέχθηκαν, προς το τέλος αυτού του χρόνου, να κατατεθεί εκ νέου μια τεχνική πρόταση με σενάρια διευθέτησης του ελληνικού χρέους και με βάση αυτά να ξανασυζητηθεί, συγκεκριμένα και με αριθμούς, η αναδιάρθρωση του χρέους και πάνω σ’ αυτά να αποφασίσουν αν θα γίνει η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους. Το θέμα είναι ότι εμείς πρέπει να περιμένουμε το τέλος του προγράμματος, το 2018, για να ξανατεθεί συνολικά το ζήτημα του χρέους και όπως είπαμε πριν, ο χρόνος είναι πυκνός και δεν είμαστε σίγουροι τι θα επικρατεί τότε στην Ευρώπη.
Το κενό αυτό τέθηκε και στη συνέντευξη Τύπου, των τεσσάρων, μετά τη λήξη του Eurogroup. Ήταν ο Τόμσεν που, απαντώντας, στράφηκε προς τον πρόεδρο του ESM, λέγοντάς του ότι περιμένει τις ποσοτικοποιήσεις του.
Ακριβώς. Δεν νομίζω, όμως, ότι θα έχουμε κάτι συνταρακτικό πριν από τη λήξη του προγράμματος, το 2018. Εκτίμησή μου είναι, το ΔΝΤ δεν θα συμμετάσχει, πλέον, με χρήματα στην ελληνική περίπτωση. Θα μείνει ως τεχνικός σύμβουλος και οι Ευρωπαίοι θα βρουν τρόπους να αποπληρώσουν το μικρό δάνειο το 2019, 2020, γύρω στα 6 δισ. Μπορεί, π.χ., να παρθούν αυτά τα χρήματα από τα υπόλοιπα των 25 δισ. της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών, διότι ως γνωστόν χρησιμοποιήθηκαν μόνο 5,5 δισ.
Βραχυπρόθεσμα κέρδη
Βραχυπρόθεσμα, τι κέρδισε η ελληνική πλευρά;
Βραχυπρόθεσμα, για το 2017 και 2018, πέτυχε τη μείωση των επιτοκίων για τα δάνεια που είχε πάρει για τα PSI το 2012 για την εξαγορά των ομολόγων του ελληνικού δημοσίου, κάπου 10 δισ. που δανειστήκαμε και αγοράσαμε 30 δισ. ομόλογα. Το επιτόκιό τους θα μειωθεί και αποφέρει ένα κέρδος, νομίζω 150 – 200 εκ. ευρώ τον χρόνο για το 2017 και 2018. Εκείνο, όμως, που πρέπει να υπογραμμίσουμε είναι ότι αποδεικνύεται, για άλλη μια φορά, ότι οι Ευρωπαίοι δεν θέλουν με κανένα τρόπο να υποβοηθήσουν, ενώ θα μπορούσαν, τη μεγέθυνση της ελληνικής οικονομίας το οποίο είναι το κλειδί για την καλύτερη αναδιάρθρωση του χρέους για την πιο εύκολη αποπληρωμή του από την ελληνική πλευρά. Για παράδειγμα, αυτά τα 8 δισ. που είναι τα κέρδη της ΕΚΤ και των Κεντρικών Τραπεζών, τα λεγόμενα AΝFA, τα οποία θα μπορούσαν να δοθούν έστω τμηματικά, έστω σε στοχευμένες δράσεις και επενδύσεις, με την επιτήρησή τους κτλ, για να υποβοηθηθεί η δυναμικότερη μεγέθυνση του ΑΕΠ, δεν το έκαναν. Τα άφησαν για το 2017 προς το 2018 με την προϋπόθεση μάλιστα ότι θα προχωρήσουμε το πρόγραμμα. Και εδώ φαίνεται, νομίζω, το πώς αντιλαμβάνονται αυτό το ζήτημα οι Γερμανοί για μια χώρα που έχει χάσει το 25% του ΑΕΠ και συγχρόνως αποκαλύπτεται η έλλειψη εμπιστοσύνης προς την ελληνική οικονομία. Είναι συνταρακτικό, αλλά είναι έτσι. Ο Σόιμπλε έκανε νομίζω την Πέμπτη μια δήλωση ότι πιθανόν να προκύψουν προβλήματα το 2018. «Δεν το εύχομαι αλλά μπορεί» είπε, να χρειασθούν νέα μέτρα. Αυτά τα 8 δισ. τα κρατούν για να μπορέσουν να παρέμβουν σε περίπτωση που υπάρχει κενό, ώστε να μην εξαναγκασθούν σε νέο δανεισμό. Οι Γερμανοί και όσοι συμφωνούν μ’ αυτό, έχουν βάλει ανώτατο όριο δανεισμού, δεν θέλουν να δώσουν άλλα χρήματα. Αυτό, όπως και το ότι επέβαλαν στην ελληνική κυβέρνηση την είσπραξη 5,4 δισ. ως το 2018, ενώ βρίσκεται σε λιτότητα έξι χρόνια αντίκειται σε όποια προσέγγιση για τη μεγέθυνση, είναι απαράδεκτο. Ακόμη και το ΔΝΤ είπε ότι στην Ελλάδα δεν χρειάζεται άλλη λιτότητα.
Άλλα μέτρα για τα βραχυπρόθεσμα χρέη;
Θα γίνει μια ομαλοποίηση των πληρωμών των τόκων. Δηλαδή, δεν θα υπάρξουν πληρωμές τόκων, διαδοχικές, η αποπληρωμή τους θα γίνει σε μακρότερα χρονικά διαστήματα. Επίσης, συμφωνήθηκε σταθεροποίηση των επιτοκίων μέχρι το 2018. Δηλαδή, τα επιτόκια με τα οποία δανειζόμαστε σήμερα, και είναι κυμαινόμενα, δια μέσου αξιοποίησης χρηματοπιστωτικών εργαλείων θα παραμένουν στο ίδιο επίπεδο. Επίσης, συμφωνήθηκε ότι οι ανάγκες για την εξυπηρέτηση του χρέους –συνολικά των χρεολυσίων και των τόκων– θα είναι κάτω από το 15% του ΑΕΠ, συμπεριλαμβανομένων και των εντόκων γραμματίων. Αργότερα, μετά το 2030, όταν θα έχει μεγεθυνθεί και η ελληνική οικονομία, θα γίνει 20%. Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Όλα αυτά, βέβαια, είναι υπό την αίρεση της ριζικής αναδιάρθρωσης του χρέους το 2018. Ας υποθέσουμε ότι το ΑΕΠ είναι 200 δισ., άρα η εξυπηρέτηση είναι 30 δισ. Απ’ αυτά, αν αφαιρέσουμε τα έντοκα που είναι 14,8 δισ., μένουν 15 δισ. για ομόλογα και τόκους. Αν οι τόκοι είναι περίπου 6 δισ. τότε θα μένουν 9 δισ. για χρεολύσιο, όχι σημαντικό ως ποσό, εφόσον χρειάζεσαι να αναχρηματοδοτείς σε ένα χρόνο 9 δισ. μόνο. Είναι σημαντικό, λοιπόν, το όριο του 15%, αλλά αν ήταν μικρότερο θα είχαμε άλλο περιθώριο για ανάπτυξη. Τόσα περίπου είναι το 2016 και το 2017, αλλά από το 2022 και μετά αρχίζουν να μεγαλώνουν τρομακτικά.
Δίνεις μεγάλο βάρος στην ανάπτυξη, μιλώντας για το χρέος.
Ασφαλώς. Το μεγάλο πρόβλημα, είναι ότι οι δανειστές μας συνεχίζουν να έχουν λανθασμένη αντίληψη για τη μεγέθυνση της οικονομίας. Και εδώ μπαίνουμε σε ένα κομμάτι το οποίο, πραγματικά, θα δυσκολέψει την ελληνική κυβέρνηση πρώτον, διότι υπάρχει μία αβεβαιότητα για το κατά πόσο θα μπορούν να πιάσουν τα έσοδα που προϋπολογίζονται. Και δεύτερο αβέβαιο σημείο είναι ότι όλα τα στηρίζουμε στις επενδύσεις. Αν δει κανείς το πρόγραμμα της Κομισιόν το 2017 επενδύσεις, προϋποθέτει ρυθμό μεγέθυνσης 7% σε σχέση με το 2016. Καθώς οι ακαθάριστες επενδύσεις είναι 20 δισ. ευρώ, οι νέες επενδύσεις θα είναι γύρω στο 1,6 – 1,7 δισ. Κι αυτό εμπεριέχει μια αβεβαιότητα. Αν σκεφθούμε, επιπλέον, ότι έχουμε ένα τραπεζικό σύστημα που δεν ασκεί τις λειτουργίες του, δηλαδή παροχή ρευστότητας, τα πράγματα δυσκολεύουν. Επομένως, η κυβέρνηση, πάση θυσία, με όλους τους τρόπους πρέπει να σκεφθεί τι εργαλεία, τι μέσα έχει στη διάθεσή της, ό,τι μπορεί για να μπορέσει πράγματι να ωθήσει την άνοδο του ΑΕΠ.
Μοτο:
Έχει αναγνωρισθεί ότι δεν μπορεί, τουλάχιστον όταν θα λήξει η περίοδος χάριτος, από το 2022 έως το 2030 να αποπληρωθεί από την Ελλάδα το χρέος. Άρα, θα υπάρξει αναδιάρθρωση, θα λειτουργήσει δηλαδή αυτός ο «κόφτης», το όριο του 15% που αναφέρει η συμφωνία.
Επί τάπητος το πρόβλημα του ελληνικού χρέους
Να δούμε και τα μακροπρόθεσμα μέτρα, τα οποία μπορεί να μην είναι συγκεκριμένα αλλά, ωστόσο, για πρώτη φορά μπαίνουν στο χαρτί της συμφωνίας. Μιλά ευθέως, π.χ., για «προληπτικό μηχανισμό για το χρέος που θα τεθεί σε εφαρμογή μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος και θα διασφαλίζει τη βιωσιμότητα του χρέους σε μακροχρόνιο ορίζοντα ακόμη και στην περίπτωση που υπάρξει το χειρότερο σενάριο». Είναι ένας «κόφτης», θα λέγαμε, υπονοεί το όριο του 15%.
Ακριβώς, εδώ είναι το 15%. Είναι μια σημαντική ρύθμιση αυτό, έκτακτης ανάγκης, για το χρέος, όπου θα αποφασίζονται μέτρα για την περαιτέρω αναδιαμόρφωση του EFSF και αναβολή των πληρωμών τόκων. Δηλαδή, εάν ξεπερνούν το 15% του ΑΕΠ θα παίρνονται μέτρα, το αναφέρει ρητά. Επί της ουσίας, αυτά που προβλέπει η απόφαση για το μακροπρόθεσμο είναι ότι το 2018 θα μπει επί τάπητος, πλέον, το πρόβλημα του ελληνικού χρέους. Έχει αναγνωρισθεί ότι δεν μπορεί, τουλάχιστον όταν θα λήξει η περίοδος χάριτος, από το 2022 έως το 2030 να αποπληρωθεί από την Ελλάδα το χρέος, δεν υπάρχει καμιά περίπτωση. Άρα, θα υπάρξει αναδιάρθρωση, θα λειτουργήσει δηλαδή αυτός ο «κόφτης», το όριο του 15% που αναφέρει η συμφωνία.
Να δούμε λίγο και τα πρωτογενή πλεονάσματα. Για μετά το 2018 η απόφαση δεν αναφέρει αυτό το πολύ βαρύ που περιλαμβάνεται στη συμφωνία του Ιουλίου, πέρυσι, ότι πρέπει τα πλεονάσματα να είναι 4,5% του ΑΕΠ. Τι μπορεί να δηλώνει; Το ΔΝΤ έχει μιλήσει για 1,5% ως εφικτό…
Συμπεραίνω ότι οι Γερμανοί επέμεναν να μην αλλάξει τίποτε ως το 2018 και πράγματι θα μείνουμε στο 3,5% το 2018. Για το 2019 και μετά όντως δεν αναφέρεται και είναι μια υποχώρηση της Γερμανίας εδώ έτσι ώστε να μπορέσει να συμμετάσχει στη συζήτηση το ΔΝΤ. Επομένως, τα πρωτογενή πλεονάσματα θα υπολογισθούν με βάση την αναδιάρθρωση του χρέους. Δηλαδή, το χρέος να αναδιαρθρωθεί με ένα τέτοιο τρόπο που τα πρωτογενή πλεονάσματα να μην είναι 3,5% αλλά να είναι 2% ή 1,5%. Ξεκινάμε, δηλαδή, από το ερώτημα πόσα πρωτογενή πλεονάσματα μπορεί να βγάλει μια χώρα σαν την Ελλάδα; Το ποσοστό αυτό θα συνυπολογισθεί στην αναδιάρθρωση του χρέους, αλλά θα συμπεριληφθούν και οι άλλες μεταβλητές που το προσδιορίζουν όπως είναι το επιτόκιο, η περίοδος αποπληρωμής που μπορεί να πάει πίσω και η περίοδος χάριτος. Όλα αυτά θα βασισθούν πάνω στα πρωτογενή πλεονάσματα που θα εκτιμηθούν ότι μπορεί να παράγει η ελληνική οικονομία από το 2018 και μετά.
Για το 2018, κατά τη γνώμη σου, θα ξανάρθει για συζήτηση το πλεόνασμα του 3,5%;
Αυτό είναι ένα μεγάλο στοίχημα. Διότι, τα 5,4 δισ. που πάρθηκαν τώρα είναι αυτά που πρέπει επιτευχθούν για να να φθάσεις στο 3,5% του ΑΕΠ πλεόνασμα, τότε. Είναι ένα μεγάλο στοίχημα και θα εξαρτηθεί από τη μεγέθυνση της οικονομίας. Γι’ αυτό γίνεται και συζήτηση. Νομίζω, ότι κι αυτό είναι ένα ανοικτό ζήτημα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου