ΜΟΡΦΕΣ: Sviatoslav Richter

Σβιατοσλάβ Ρίχτερ
Πιανίστας
(1915- 1 Αυγούστου 1997)

«Μοναδικός στο είδος του»: με αυτή την αρκούντως εύλογη φράση υποδέχθηκε ένας αμερικανός κριτικός το ντεμπούτο του Σβιατοσλάβ Ρίχτερ στις ΗΠΑ το 1960. Ενας από τους μεγαλύτερους, αναντίρρητα, πιανίστες του 20ού αιώνα, δεν δυσκολεύτηκε καθόλου να «υποτάξει» το διεθνές ακροατήριο από τα πρώτα του κιόλας βήματα έξω από το πάλαι ποτέ ανατολικό μπλοκ.
Από κοινού με τους συμπατριώτες του, τον βιολοντσελίστα Μστισλάβ Ροστροπόβιτς και τον βιολονίστα Νταβίντ Οϊστραχ, απετέλεσε την «επιθετική αρμάδα» της αμερικανοσοβιετικής πολιτιστικής ανταλλαγής που εγκαινιάστηκε τη δεκαετία του '70.

Ο Σβιατοσλάβ Ρίχτερ γεννήθηκε στις 20 Μαρτίου κοντά στο Κίεβο της Ουκρανίας από οικογένεια με γερμανικές ρίζες. Ο πατέρας του ήταν πιανίστας - αυτός άλλωστε υπήρξε και ο πρώτος του δάσκαλος - και η μητέρα του ερασιτέχνις μουσικός, από τις πρώτες θαυμάστριες του Ντεμπυσί και του Σκριάμπιν.
Στα παιδικά του χρόνια η οικογένεια μετακόμισε στην Οδησσό και έτσι ο Ρίχτερ συνέχισε τις σπουδές του στο ωδείο της πόλης. Στην εφηβεία του στράφηκε προσωρινά στη διεύθυνση ορχήστρας. Στα 19 του χρόνια ωστόσο έδωσε το πρώτο του ρεσιτάλ πιάνου.
Εκτιμώντας το εξαιρετικό ταλέντο του οι δάσκαλοί του τον ώθησαν να συνεχίσει τις σπουδές του στη Μόσχα, πράγμα το οποίο έκανε μελετώντας δίπλα στον περίφημο δάσκαλο της εποχής Χάινριχ Νόιχαους. Λίγα χρόνια αργότερα ο τελευταίος παραδεχόταν ότι στην πραγματικότητα δεν είχε τίποτε παραπάνω να διδάξει στον Ρίχτερ.
Σύντομα ολόκληρος ο κόσμος γινόταν κοινωνός της συγκίνησης που μετέδιδε η τέχνη του. Η εκπληκτική δεξιοτεχνία του και η δύναμη της έκφρασής του, σε συνδυασμό με ένα ρεπερτόριο που αγκάλιαζε όλα τα στυλ, από τον Μπαχ ως τον Σοστακόβιτς, του προσέδωσαν μια πραγματικά χαρισματική σκηνική παρουσία. Οταν έπαιζε, το κοινό κυριολεκτικά κρατούσε την αναπνοή του προσηλωμένο στον άνθρωπο που έκανε το θαύμα της μουσικής πραγματικότητα.

Ο Σβιατοσλάβ Ρίχτερ τιμήθηκε με τις υψηλότερες διακρίσεις τόσο στη γενέτειρά του Ρωσία όσο και σε ολόκληρη την Ευρώπη. Λίγα μόλις λεπτά μετά την ανακοίνωση του θανάτου του, τον Αύγουστο του 1997, τόσο η ρωσική όσο και η γαλλική τηλεόραση φιλοξένησαν μεγάλα αφιερώματα στον θρυλικό καλλιτέχνη. Η γαλλική πρωτεύουσα άλλωστε είχε σταθεί η δεύτερη πατρίδα του Ρίχτερ στα τελευταία χρόνια της ζωής του. Παρ' όλα αυτά, η φλόγα της επιστροφής στη γενέτειρά του έκαιγε πάντοτε άσβεστη. Η επίσκεψή του εκεί στις 5 Ιουλίου 1997 έμελλε να είναι και η τελευταία, αφού οι πόνοι που ένιωσε στο στήθος κατέληξαν στη μοιραία καρδιακή προσβολή. Ετάφη στο νεκροταφείο Novodevichy της Μόσχας, που στάθηκε η τελευταία κατοικία για πολλά μουσικά είδωλα της χώρας: τον Σκριάμπιν, τον Σοστακόβιτς και τον Προκόφιεφ.

Ο θρύλος του πιάνου μπορεί να έφυγε, το πλούσιο ηχογραφικό του έργο ωστόσο δίνει την ευκαιρία στις νεότερες γενιές να «ακουμπήσουν» τη μεγαλοφυΐα του.

ΙΜΑ ΤΟΥΛΙΑΤΟΥ ( ΤΟ ΒΗΜΑ, 14/7/2002)

*******************************
ΣΤΙΓΜΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΡΙΕΡΑ
ΤΟΥ ΣΒΙΑΤΟΣΛΑΒ ΡΙΧΤΕΡ
Ακούμε:

* Sergei Prokofiev - Piano Concerto No. 5

* Dimitri Shostakovich - Fugue in D flat

* Robert Schumann - Fantasiestücke

* Sergei Rachmaninoff - Etude Tableau Op. 33 No. 5

* Johannes Brahms - Piano Sonata No. 2

* Joseph Haydn - Piano Sonata in E flat

****