Εκδόσεις / Επτά μελετήματα για τον Θεόδωρο Τερζόπουλο
Αφιέρωμα στον μεγάλο σκηνοθέτη από το Φεστιβάλ «Στη σκιά των βράχων»
μέσα από την έκδοση ενός τόμου με τίτλο «Σκότος, εμόν φάος»
Μιχαέλα ΑντωνίουΑπό τη αρχή της ίδρυσής του το Φεστιβάλ «Στη σκιά των βράχων» πραγματοποιεί αφιερώματα σε διακεκριμένες προσωπικότητες του Πολιτισμού που με διάφορους τρόπους έχουν συνδεθεί με το Θέατρο Βράχων (Μ. Βολανάκης, Γ. Μιχαηλίδης, Α. Λεντάκης, Δ. Νικολαΐδης κ.ά.). Φέτος, για πρώτη φορά, με πρωτοβουλία της καλλιτεχνικής διευθύντριας του Φεστιβάλ Τασίας Σαρρίδου, πραγματοποιείται η έκδοση ενός αφιερωματικού τόμου στον Θεόδωρο Τερζόπουλο με αφορμή τα σαράντα χρόνια από την ίδρυση του Θεάτρου Άττις. Ένα όνειρο που υλοποιήθηκε με την αμέριστη αρωγή του Κώστα Σαμάντη, προέδρου του Διαδημοτικού Δικτύου των Δήμων Βύρωνα και Δάφνης-Υμηττού, και κυρίως με τη χρηματοδότηση της Περιφέρειας Αττικής.
Το Θέατρο Άττις του Θεόδωρου Τερζόπουλου ιδρύθηκε το 1985. Οι «Βάκχες», η πρώτη παράσταση του θιάσου, η οποία και θα σφραγίσει τη λειτουργία του, παρουσιάζεται τον επόμενο χρόνο. Την ίδια εκείνη χρονιά γεννιέται και το Θέατρων Βράχων, ο θεατρικός χώρος που φιλοξένησε φέτος το αφιέρωμα για την εργασία του Τερζόπουλου στην αρχαία τραγωδία και τη συμβολή του στο παγκόσμιο θέατρο. Ο τόμος «Σκότος, εμόν φάος» αποτελεί μέρος αυτού του αφιερώματος, το οποίο περιλαμβάνει επίσης μια πρωτότυπη φωτογραφική σύνθεση στον χώρο του Φεστιβάλ και μια εκδήλωση προς τιμή του σπουδαίου σκηνοθέτη. Αφορμή στάθηκαν το ανέβασμα της «Ορέστειας» από το Εθνικό Θέατρο αλλά και η συμπλήρωση σαράντα χρόνων από την ίδρυση του θιάσου του Άττις. Ο τόμος εστιάζει στην εργασία του Τερζόπουλου στην αρχαία τραγωδία και περιέχει πλούσιο έγχρωμο φωτογραφικό υλικό που αναδεικνύει την πολυδιάστατη σκηνοθετική δημιουργία του και τις εμβριθείς αναγνώσεις των σπουδαίων κειμένων της αρχαίας τραγωδίας.
Αποτελείται από επτά μελετήματα· τα έξι γράφτηκαν ειδικά για το βιβλίο αυτό, ενώ το έβδομο μεταφράζεται για πρώτη φορά στην ελληνική γλώσσα. Σε αυτές τις σελίδες, κορυφαίοι μελετητές του έργου του Τερζόπουλου διερευνούν τις παραμέτρους που συνθέτουν τις παραστάσεις του, αναδεικνύουν την απαράμιλλη αισθητική τους, εμβαθύνουν στη μέθοδο διδασκαλίας των ηθοποιών του και καταθέτουν κατασταλαγμένες σκέψεις, καθώς έχουν ενσκήψει με φροντίδα και προσοχή στο θέατρό του. Η Ελένη Βαροπούλου εξετάζει τη λειτουργία του θραύσματος (fragment) στις παραστάσεις του Τερζόπουλου και παραθέτει τους τρόπους με τους οποίους τα θραύσματα καταφέρνουν να συνθέσουν «τοπία σωμάτων». Η Erika Fischer-Lichte και ο Freddy Decreus εστιάζουν στην αδιαμφισβήτητη επιρροή που έχει ασκήσει ο Διόνυσος στο θέατρο του Τερζόπουλου. Ο Γιώργος Σαμπατακάκης καταδεικνύει την αδιάλειπτη σχέση του Θεάτρου Άττις και του Τερζόπουλου με τον Διόνυσο, αλλά κυρίως επισημαίνει τη θέση του να ανατρέπει και να προσδιορίζει εκ νέου ό,τι ευρέως αποδεκτό. Η Πηνελόπη Χατζηδημητρίου ερευνά τη λειτουργία της αναπνοής ως οικοσοφική και πολιτική ενέργεια στο θέατρο του Τερζόπουλου. Η Μαρία Σικιτάνο, με αφορμή την «Ορέστεια», ασχολείται με τη θέση του Χορού και αναπτύσσει τη μεταμορφωτική διαδρομή που τον μετατρέπει τον Χορό από «όχλο» σε «πλήθος» και από «πλήθος» σε «λαό». Τέλος, ο Σάββας Πατσαλίδης προτάσσει τους τρόπους με τους οποίους το θέατρο του Τερζόπουλου απελευθερώνει τον θεατή. Η εισαγωγή, η επιμέλεια και η μετάφραση των κειμένων του τόμου ανήκουν στη Μιχαέλα Αντωνίου.
Η έκδοση είναι του Φεστιβάλ «Στη σκιά των βράχων» των Δήμων Βύρωνα και Δάφνης-Υμηττού σε συνεργασία με τον εκδοτικό οίκο Καρδαμίτσα και χρηματοδοτήθηκε από την Περιφέρεια Αττικής.
* Η Μιχαέλα Αντωνίου είναι επιμελήτρια έκδοσης, ΕΔΙΠ Τμήματος Θεατρικών Σπουδών ΕΚΠΑ, διδάκτωρ Goldsmiths University of London, σκηνοθέτης, συγγραφέας
Η Απουσία*
Ο σκηνοθέτης Τερζόπουλος επενδύει, μέσω των ηθοποιών του, στην τελετουργική διάσταση. Ανασύρει μέσα από τη συλλογική μνήμη τις ιερές αφετηρίες του θεάτρου, τον τελετουργικό χαρακτήρα του και επιχειρεί να τον αναγεννήσει. Η ανάκληση αυτή σηματοδοτεί μια ηγεμονία του σωματικού και την πρωτοκαθεδρία του τελεστικού παράγοντα. Ο Τερζόπουλος επικαλείται ακόμη και ρητά τον Διόνυσο, θεό της έκστασης, από τον οποίο εκπορεύεται τόσο η αποκατάσταση του Μύθου όσο και εκείνη των ακέραιων, απόλυτων εμπειριών. Γιατί στα μάτια του, ο Διόνυσος, που παραμένει ο μέγας απών, είναι το σύμβολο της μυθικής και αδιάσπαστης ουσίας η οποία θα άξιζε να επιστρέψει. Στο σύστημα σκέψης του Τερζόπουλου υπάρχει λοιπόν μια Απουσία, αυτή του αυθεντικού διονυσιακού πυρήνα μέσα στο δρώμενο. Και το παράδοξο είναι ότι αυτή ακριβώς η Απουσία κινητοποιεί, εμπνέει την οργανική υπόσταση του ηθοποιού. Επειδή τελικά είναι αυτή που περικλείει εντός της και μιαν εν δυνάμει παρουσία, καθώς το αίτημα για επιστροφή του Διόνυσου έρχεται από τα βάθη του χρόνου και της ύπαρξης με την επιτακτικότητα της ανάγκης. Πάντα το θέατρο του Τερζόπουλου, στις παραστάσεις αρχαίας τραγωδίας, αναζητούσε τις πραγματικές κινητήριες δυνάμεις που θα άνοιγαν δρόμο στον ηθοποιό προς την υπέρβαση και προς μιαν αυθεντική έκφραση του τραγικού. […] Το Θέατρο Άττις, αυτή η ισχυρή και σφιχτοδεμένη ομάδα, υποδειγματική ως προς τη συνέπεια και την επιμονή της, καλλιέργησε στον ελληνικό θεατρικό περίγυρο μια κουλτούρα του σωματικού καθιερώνοντας ένα άλλο παράδειγμα, διαφορετικό από το ισχύον. Οι σωματικές επιδόσεις των ηθοποιών ήταν ο καρπός μιας εφαρμοσμένης έρευνας γύρω από το καθεστώς του σώματος σε διάφορους θεατρικούς πολιτισμούς, ευρωπαϊκούς, ασιατικούς, λατινοαμερικανικούς, και συγχρόνως το προϊόν μιας μαθητείας που πραγματοποιούσαν οι ηθοποιοί, πειραματιζόμενοι επί χρόνια, δίπλα σε έναν σκηνοθέτη-δάσκαλο.
* Απόσπασμα από το κείμενο της Ελένης Βαροπούλου στον τόμο «Σκότος, εμόν φάος», εκδόσεις Καρδαμίτσα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου