Το Τσιτάχ, η Τεχνητή Νοημοσύνη και το Σχολείο: Καλά Ξεμπερδέματα
Δημήτρης Λένης*Στις αρχές Σεπτέμβρη στη ΔΕΘ, μια μέρα πριν τις κεντρικές εξαγγελίες του, ο αγαπημένος μας Μωυσής, αφού είχε μια τηλεδιάσκεψη με τον εκλαμπρότατο Σαμ Άλτμαν, CEO της OpenAI, ανακοίνωσε την πιλοτική συνεργασία της κυβέρνησης με την OpenAI EDU, το εκπαιδευτικό τμήμα της εταιρείας. Το μνημόνιο συνεργασίας «OpenAI for Greece» το υπέγραψαν η υπουργός Παιδείας κλπ Σοφία Ζαχαράκη, το Ίδρυμα Ωνάση, που είναι και ο αφιλοκερδής σπόνσορ, άρα θα πληρώσει τον λογαριασμό, και η OpenAI EDU, θυγατρική της OpenAI, της εταιρίας που βγάζει το ChatGPT.
Το κόστος της συνεργασίας δεν το γνωρίζουμε, αλλά δεν θα εκπλαγούμε αν όντως είναι φτηνό. Η εταιρεία ακολουθεί, όπως και όλες οι εταιρείες τεχνολογίας τα τελευταία 20 περίπου χρόνια, το business plan του ναρκέμπορα: οι πρώτες δόσεις είναι δωρεάν· ο εθισμός θα οδηγήσει σε μια κάπως «ευέλικτη» τιμολόγηση στο άμεσο μέλλον. Πάντως, ανεξάρτητα από το αν το «ναρκωτικό» της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ) είναι καλό ή τζούφιο (οπότε δεν θα οδηγήσει και σε εξάρτηση), η συμφωνία έχει μεγάλη σημασία επειδή αφορά εκπαιδευτικές στρατηγικές, δηλαδή παιδιά. (Παρένθεση: θα ήταν λάθος να αποκαλέσουμε «ναρκωτικό» την ΤΝ, αφού τα ναρκωτικά έχουν και καλές χρήσεις, πχ στην ιατρική.)
Το μνημόνιο αφορά την πιλοτική χρήση ΤΝ σε 20 Λύκεια σε όλη τη χώρα σε συνεργασία με τον αυτοπαρουσιαζόμενο ως μη κερδοσκοπικό οργανισμό «The Tipping Point in Education». Πολύ λίγα πράγματα σχετικά με πραγματική ΤΝ θα βρείτε στην ιστοσελίδα του οργανισμού πάντως, κάτι που δείχνει πως η ΤΝ είναι σε μεγάλο βαθμό ένα όπλο μάρκετινγκ. Πρώτα κοτσάρουμε παντού από μια ΤΝ να βρίσκεται και μετά περιμένουμε τα ψάρια να τσιμπήσουν. Το σάιτ είναι σε γενικές γραμμές στα ελληνικά, αλλά θα βρείτε και αρκετές επικεφαλίδες που για την ώρα είναι ακόμα αμετάφραστες, όπως «GenAI Empowered Educators» κλπ.
Αντιγράφουμε εδώ τη αρχική ιδέα του σάιτ: «Αντί για 2-3 ανθρώπους-πρότυπα, [οι μαθητές], πριν πάρουν συνειδητοποιημένα αποφάσεις ζωής, σε ένα ακαδημαϊκό έτος, ‘συναντούν’ 50-100 επαγγελματίες με τους οποίους δεν θα μπορούσαν να μιλήσουν διαφορετικά». Ο μαθητής δηλαδή, θα επιλέγει στον υπολογιστή τα ενδιαφέροντά του, θα επιλέγει και κάποιους «μέντορες» (υποθέτουμε ότι θα είναι κάπως δύσκολο να διαλέξει και τους 100 προσφερόμενους μέντορες) και θα «απολαμβάνει την επικοινωνία» μαζί τους. Δεν αναφέρεται ρητά στο σάιτ, αλλά υποθέτουμε ότι οι μέντορες είναι τεχνητές νοημοσύνες με τις οποίες θα «απολαμβάνει την επικοινωνία» ο μαθητής, κάτι που ακούγεται όχι απολαυστικό αλλά πολύ βαρετό και πολύ χαζό. Το πρόγραμμα φαίνεται από τις δράσεις του να απευθύνεται κυρίως σε Επαγγελματικά Λύκεια και σκοπεύει στη σύνδεσή τους με την «ελληνική βιομηχανία», δηλαδή διάφορες παραγωγικές μονάδες ανά την επικράτεια.
Για τους καθηγητές υπάρχει ένα εξίσου ανώδυνο σάιτ. Σε αυτό υπάρχει περιγραφή μιας προηγούμενης δράσης του οργανισμού, με τίτλο «Παραγωγική Τεχνητή Νοημοσύνη & Δεξιότητες Εκπαιδευτικών», που σκοπό είχε την εξοικείωση με την ΤΝ για τη χρήση της στην τάξη. Εδώ λοιπόν, η μια και μοναδική αναγνώστρια του «Κ» που τυγχάνει καθηγήτρια, θα νιώσει, σύμφωνα με την κάπως αμφίσημη διατύπωση, «υψηλή ικανοποίηση και ενίσχυση αυτοπεποίθησης» αφού θα «ενισχύσει τις δεξιότητες» της. Δημιουργία προγραμμάτων, ύλη, διαγωνίσματα και άλλα τέτοια καλούδια δόθηκαν σε όσους συμμετείχαν μέσα από μια «βιβλιοθήκη προτροπών (Prompts)».
Επομένως, αν έχετε συμμετάσχει στο πρόγραμμα, αρκεί να αντιγράψετε το σωστό prompt, να πατήσετε enter και αμέσως έχετε λχ έτοιμη διαγωνισματάρα ιστορίας για αύριο στην Β΄ Λυκείου. Α, μα αυτό δεν χρειάζεται να είσαι ιστορικός για να το κάνεις, μπορεί να το κάνει ακόμα κι μια φυσικός ή μαθηματικός! Και αντιστρόφως, ο ιστορικός εύκολα θα ετοιμάσει έτσι για την πλάκα του ένα υπέροχο διαγώνισμα μαθηματικών -κι ας μην καταλαβαίνει γρι! Γουάου, υπέροχο. Εδώ που τα λέμε, τι τους χρειαζόμαστε τους ιστορικούς και τους φυσικούς, βάζουμε το prompt και τελειώσαμε! Βέβαια, χωρίς αυτούς, ποιος θα ελέγχει αν το διαγώνισμα είναι σωστό, ότι τα θέματα δεν είναι άλλα αντ’ άλλων ή εντελώς λάθος, αν το διαγώνισμα είναι κατάλληλο για το επίπεδο των παιδιών, αν καλύπτει την ύλη κοκ. Αλλά δεν βαριέσαι, η τεχνολογία νά ’ναι καλά και το τι θα καταλάβουν τα παιδιά θα το δούμε μετά.
Το πρότζεκτ αυτό είναι επίσης μια μέθοδος αυτοβελτίωσης και αυτομόρφωσης για καθηγητές. Με ελάχιστες αλλαγές, ενδεχομένως αύριο-μεθαύριο να συνδεθεί με ή να αντικαταστήσει την αξιολόγηση. Και αυτό το σάιτ είναι πρόχειρα μεταφρασμένο και έχει την αίσθηση αμερικάνικης ευαγγελικής εκκλησίας. Η μαρτυρία «Ένιωσα μια ανακούφιση γιατί το είχα πάρει από φόβο το ΑΙ στην εκπαίδευση» μιας «καθηγήτριας σε σχολείο της Αττικής» δεν είναι πολύ μακριά από το «Ένοιωσα μια ανακούφιση όταν με άγγιξε ο Ιησούς και με πήρε από τα χέρια του Σατανά», αλλά ας μην λεπτολογούμε τόσο. Δείτε με τα μάτια σας, αλλά προσοχή: για να χρησιμοποιήσουμε την οργουελική γλώσσα των αγγλοσαξονικών επιχειρήσεων, για τις οποίες κάθε αγορασμένη υπηρεσία είναι προνόμιο το οποίο οφείλεις να απολαμβάνεις με κάθε σου ίνα, «απολαύστε την επικοινωνία» με προσοχή.
Τίποτε άλλο δεν έλειπε από το σχολείο, μόνο η ΤΝ
Ο καπιταλισμός έφερε μια πρωτοφανή τεχνολογική επανάσταση με έναν καταιγισμό αυτοματισμών που εισάγονται διαρκώς στην παραγωγή και στην καθημερινή μας ζωή. Ο λόγος για αυτήν την τρελή κούρσα είναι η ανάγκη να αντικατασταθεί η εργασία από μηχανές, αυξάνοντας την παραγωγικότητα. Κάθε μηχάνημα που μπαίνει στο εργοστάσιο, αναπαράγει τις κινήσεις του εργάτη στο πολλαπλάσιο, κάνοντας πολύ πιο γρήγορα και αποτελεσματικά τη δουλειά πολλών εργατών. Ο εργοστασιάρχης και την παραγωγή του αυξάνει (άρα μπορεί να μειώσει τις τιμές και να ανταγωνιστεί καλύτερα τους αντιπάλους του) και να απολύσει τους περισσευούμενους εργάτες.
Αυτοί βέβαια θα βγουν στην ανεργία, αλλά αυτού του τύπου η «τεχνολογική ανεργία», θα σας πει ο κυρίαρχος λόγος, είναι παροδική. Η αύξηση της γενικής παραγωγικότητας λόγω μηχανών σημαίνει ότι γρήγορα νέες δουλειές θα ανοίξουν, λιγότερο χειρονακτικές, πιο εύκολες και πιο καλοπληρωμένες. Το επίπεδο ζωής των εργαζομένων σήμερα είναι πολύ καλύτερο από το αντίστοιχο τον 19ο αιώνα -και πολύ περισσότεροι εργαζόμενοι σήμερα κάνουν δουλειά γραφείου που δεν είναι το ίδιο απαιτητική με το μαρτύριο του εργοστασίου. Τα παραπάνω είναι εν μέρει αλήθεια μεν, αλλά ο κυρίαρχος λόγος δεν θα σας πει ούτε για τους ντελιβεράδες, ούτε για την εκτεταμένη μερική απασχόληση σε «σκατοδουλειές» (shit jobs), ούτε για τις εκτεταμένες ζώνες αποβιομηχάνισης και φτώχειας στον αναπτυγμένο κόσμο: όσοι ζουν εκεί φταίνε οι ίδιοι για τη δυστυχία τους, αφού δεν φρόντισαν να γίνουν ας πούμε διακοσμητές, life coachers ή ινφλουένσερ και να πιάσουν την καλή. Ευκαιρίες, όπως και λεφτά, υπάρχουν.
Μάλιστα βρισκόμαστε σήμερα σε μια εποχή φρενιτιώδους επιτάχυνσης της εισαγωγής τεχνολογιών. Νέες τεχνολογίες εδώ, νέες μέθοδοι εκεί, νέες θεραπείες για ασθένειες, ηλεκτρικά αυτοκίνητα, διάστημα, εμπόριο μέσω διαδικτύου, drones, τεχνητή νοημοσύνη -πρόοδος, πρόοδος παντού, σταμάτα καπιταλισμέ, θες να μας τρελάνεις;!
Η γνωστή μοναδική μας αναγνώστρια, η οποία αποδεικνύεται εδώ και πνεύμα αντιλογίας, θα απαντήσει σοβαρή· εδώ και 30 χρόνια, δύο και μόνο δύο μεγάλες καινοτομίες είχαμε όλες κι όλες, το ίντερνετ και τα κινητά, μόνο αυτές άλλαξαν τις ζωές μας. Συγκρίνετε τις αρχές του 20ου αιώνα, όταν υπήρξε ένας καταιγισμός πραγματικής καινοτομίας: ηλεκτρισμός, αυτοκίνητο, τηλέφωνο, ραδιόφωνο, αεροπλάνο, κινηματογράφος και άπειρα άλλα ακόμα. Για ποια «καινοτομία» μιλάτε; Πρόκειται για μια κούφια εταιρική έκφραση, κάτι σαν το «σκέφτομαι έξω από το κουτί» ή το «απολαύστε υπεύθυνα», έκφραση που την χρησιμοποιούν ιδεοληπτικά αυτοί που μπορούν να σκεφτούν μόνο μέσα στο κουτί, οι νεοφιλελεύθεροι που κυβερνούν έναν κόσμο στον οποίο ο νεοφιλελευθερισμός καταρρέει.
Αχά! Θα απαντήσουμε. Και τι έχεις να πεις, αγαπητή πλην όμως ξινή μας αναγνώστρια, για την Τεχνητή Νοημοσύνη; Που έχει ήδη σαρώσει, που δισεκατομμύρια τη χρησιμοποιούν και που η εφαρμογή της θα αλλάξει το πρόσωπο του πλανήτη;
Η αναγνώστρια θα κουνήσει απογοητευμένη το κεφάλι της και θα σας πει ότι αυτά είναι κατά βάση τα ίδια επιχειρήματα που λένε εδώ και τριακόσια χρόνια οι οπαδοί κάθε φούσκας από αυτές που εμφανίζονται συχνά πυκνά στον καπιταλισμό. Είτε μιλάμε για τις τουλίπες στο Άμστερνταμ του 17ου αιώνα ή για το χρηματιστήριο το 1929 ή για το bitcoin, οι «αληθινοί πιστοί» (τα κορόιδα) κάθε τέτοιας νέας τρέλας, σκορπάνε τα λεφτά τους για χάρη λίγων καπάτσων απατεώνων.
Η ΤΝ (δηλαδή τα Μεγάλα Γλωσσικά Μοντέλα, LLMs) είναι μια τέτοια φούσκα: τρία χρόνια μετά την καταιγιστική εισαγωγή της έχουν περάσει και όμως, πολύ λίγοι πελάτες πληρώνουν για αυτήν. Κι εσείς που διαβάζετε αυτές τις γραμμές τζαμπέ τη χρησιμοποιείτε. Θα πληρώνατε για αυτήν; Όλες οι εταιρίες «μπαίνουν μέσα» αυτή τη στιγμή, είναι ακόμα στη φάση του δωρεάν εμπορεύματος -είναι ένα εμπόρευμα που κοστίζει πάρα πολύ. Λοιπόν, αν η ΤΝ ήταν πραγματικά χρήσιμη τεχνολογία που καλύπτει κάποιες κοινωνικές ανάγκες, θα ήταν όπως τα έξυπνα τηλέφωνα. Τρία χρόνια μετά το πρώτο smartphone, όχι μόνο η Apple αλλά και δεκάδες άλλες εταιρείες έβγαζαν ήδη δισεκατομμύρια, επειδή το εμπόρευμά τους πουλούσε στην αγορά. Οι μεγάλες εταιρείες ΤΝ εξακολουθούν όλες να μην έχουν καμία απολύτως κερδοφορία, μπαίνουν μέσα. Όλες. Οι μόνοι που πληρώνουν είναι κορόιδα σαν την κυβέρνησή μας που θέλει να εκπαιδεύσει τα παιδιά μας με αυτήν.
Όπως πάντα υπερβολική η μοναδική μας αναγνώστρια…
ΤΝ στην εκπαίδευση -μια πολύ χαζή ιδέα
Είπαμε ότι ο λόγος για την εισαγωγή αυτοματισμών είναι η μείωση του προσωπικού. Η ΤΝ είναι ένας αυτοματισμός της παραγωγής που αφορά πνευματική και όχι χειρωνακτική εργασία όπως οι πιο παραδοσιακές τεχνολογίες. Ακόμα και τα τόσο φουτουριστικά εργοστασιακά ρομπότ, που εκατομμύρια έχουν εγκατασταθεί στα εργοστάσια του πλανήτη, χειρονακτική εργασία αντικαθιστούν. Ο λόγος που υπάρχει τόσο έντονος (και κατά τη γνώμη μας άστοχος κι εσφαλμένος) ενθουσιασμός για την ΤΝ, είναι ότι ισχυρίζεται ότι μπορεί να αντικαταστήσει πνευματική εργασία σε μεγάλη κλίμακα: υπάλληλοι γραφείου, καθηγητές, νομικοί, επιστήμονες ακόμα και γιατροί είναι ανάμεσα στις οικονομίες σε εργατική δύναμη που η ΤΝ υπόσχεται ότι μπορεί να κάνει.[..................................]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου