Σε έναν κόσμο που συνεχώς μας ωθεί προς τον στείρο καταναλωτισμό και την αποξένωση από την ίδια μας τη “φύση”, τα ποτάμια μας θυμίζουν πως η ζωή μας, το αληθινό μας “αίμα”, βρίσκεται στις κοίτες και στις όχθες τους. Η ελευθερία του να αφήνεσαι στη ροή των πραγμάτων, η δύναμη του νερού ως διαρκής αλλαγή αλλά και ως “στάση” ηρεμίας, ο σεβασμός στα αχαρτογράφητα σημεία τους, η ένωση ετερόκλητων περιοχών και περασμάτων, όλα αυτά αποτυπώνονται εκεί. “Πρέπει να βγούμε στα ποτάμια”, πριν “πήξει το αίμα μέσα στην καρδιά μας”, “πρέπει να βγούμε μέσα από τα ποτάμια”, όπως έγραφε ο Μίλτος Σαχτούρης.
Αυτό που γίνεται σταδιακά πιο γνωστό, είναι πως ένας από τους πιο ελεύθερους ποταμούς στην Ευρώπη (εξαιρουμένης της Ρωσίας), βρίσκεται εντός των συνόρων μας! Όχι μεταφορικά, κυριολεκτικά. Τόσο ο Αώος, όσο και οι κύριοι παραπόταμοί του, όπως ο Βοϊδομάτης και ο Σαραντάπορος, παραμένουν ως τώρα “ελεύθερης ροής”, κάτι που δεν απαντάται στην υπόλοιπη Ευρώπη, με μια “ελευθερία” που είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη βιοποικιλότητα. Η “ελευθερία” αυτή θωρακίζεται περισσότερο το τελευταίο διάστημα, με τη διασφάλιση και επιτήρηση της σωστής ροής νερού, ώστε να αποφευχθούν ανεπανόρθωτες επιπτώσεις στη φύση της περιοχής. Ακόμη, ο Αώος αποτελεί ένα σημείο “ένωσης” και “επικοινωνίας” Ελλάδας και Αλβανίας, και η κοινή διαχείρισή του είναι μια υπέροχη ευκαιρία για τη συνεργασία των δύο λαών.
- Στόχος ανάδειξης των παραπάνω άλλωστε είναι το φετινό Transboundary River Forum, πληροφορίες για το οποίο μπορείτε να βρείτε εδώ
Το NEWS 24/7 ανιχνεύει το σήμερα και το αύριο ενός ποταμού που πρέπει να παραμείνει ελεύθερος, για το καλό όλων μας. Ξεκινάμε από την ιστορία του Αώου, καταγράφουμε τη βιοποικιλότητά του και καταλήγουμε στις προτάσεις συνεργασίας Ελλάδας και Αλβανίας, που κρίνεται παραπάνω από ουσιαστική.
Η “ακτινογραφία” του ποταμού
Με συνολικό μήκος 270 χλμ., ο Αώος κυλά σε μια διαδρομή απαράμιλλης φυσικής ομορφιάς από τις πηγές του στην Πίνδο, λίγο έξω από το Μέτσοβο, διασχίζοντας 70 χλμ από την πλευρά της Ελλάδας πριν περάσει στο Αλβανικό έδαφος, για να συνεχίσει το ταξίδι του, με την ονομασία Vjosa, μέχρι τις εκβολές του στην Αδριατική θάλασσα. Στην ελληνική πλευρά του Αώου, ζει η καφέ αρκούδα, ο λύκος, η βίδρα, στις βραχώδεις πλαγιές ζει το αγριόγιδο, ενώ σημαντικός αριθμός ζαρκαδιών και αγριογούρουνων διατρέφονται στα πυκνά δάση τριγύρω.
Η πλούσια βιοποικιλότητα που διασφαλίζει ο Αώος, εξαρτάται απόλυτα από την ελεύθερη ροή του.
Στα “σπλάχνα” του είναι επίσης χτισμένη η Μονή Στομίου ενώ χαρακτηριστικό “έμβλημά” του είναι το μεγάλο μονότοξο γεφύρι της Κόνιτσας. Λίγο μετά τον εύφορο κάμπο της Κόνιτσας, ο Αώος ενώνεται με τον Βοϊδομάτη και πριν περάσει τα σύνορα, στην περιοχή της Μολυβδοσκέπαστης, ανταμώνουν με τον Σαραντάπορο, ο οποίος έρχεται από την οροσειρά του Γράμμου. Τα υπόλοιπα 200 χλμ. του Αώου, διασχίζουν πλέον τη γειτονική Αλβανία, μέχρι την Αδριατική θάλασσα όπου εκβάλλει.
Πετρόχτιστα γεφύρια
Η στενή σχέση περιβάλλοντος και ανθρώπου μέσα στα χρόνια διαμόρφωσε την ιδιαίτερη ταυτότητα του τόπου. Και για να είμαστε ειλικρινείς, ο Αώος ακόμη και σήμερα επιβιώνει κατά βάση λόγω των ανθρώπων που αναπνέουν γύρω (και μέσα) από αυτόν.
Ιστορικά, στους τελευταίους χρόνους της οθωμανικής κυριαρχίας παρατηρήθηκε ένα πέρασμα της περιοχής από τη γεωργική και την κτηνοτροφική αυτάρκεια σε νέες παραγωγικές δραστηριότητες. Η οικονομική και η δημογραφική στενότητα “ανάγκασαν” τους κατοίκους να στραφούν στην οικοδομική τέχνη, “σφραγίζοντας” έτσι το βίο και τον πολιτισμό τους. Δείγμα της, αποτελούν το πλούσιο δίκτυο από χειροποίητους ορεινούς δρόμους, τα αψιδωτά γεφύρια, τα φιδίσια μονοπάτια και τα πέτρινα καλντερίμια.
Η θαυμαστή τους τεχνοτροπία, τους “ταξίδεψε” από τα όμορφα χωριά τους γύρω από τις όχθες του Σαραντάπορου σε όλη την ελληνική επικράτεια και στα Βαλκάνια, αλλά και μακρύτερα, στην Αίγυπτο, στο Σουδάν, στην Αιθιοπία, στην Περσία, στη Ρωσία, στη Γαλλία και στην Αμερική.
Δυστυχώς η μαστορική τέχνη άρχισε να παρακμάζει μετά το τέλος των Βαλκανικών πολέμων, όταν μπήκαν σύνορα ανάμεσα στις χώρες της Βαλκανικής. Ωστόσο, συνδέθηκε άρρηκτα με την Ήπειρο και τον ποταμό. Σαν να “τροφοδότησαν” το ένα το άλλο.
Συνολικά, μαζί με τους δύο κύριους παραποτάμους του στην Ελλάδα, Σαραντάπορο και Βοϊδομάτη, ο Αώος συγκροτεί ένα μοναδικό ποτάμιο οικοσύστημα υψηλής οικολογικής αξίας, τη λεκάνη απορροής του Αώου, με αναγνωρισμένο καθεστώς προστασίας σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο (Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου, Προστατευόμενο Τοπίο και Προστατευόμενος Φυσικός Σχηματισμός στην υπολεκάνη του Σαραντάπορου, 13 περιοχές του δικτύου Natura 2000, κ.ά.).
Στις πηγές του ποταμού βρίσκεται εγκατεστημένο από το 1987 το μεγάλο υδροηλεκτρικό φράγμα, ή αλλιώς η τεχνητή λίμνη των Πηγών Αώου που βρίσκεται μεταξύ δύο χαρακτηρισμένων προστατευόμενων εθνικών δρυμών, του Βίκου-Αώου και της Πίνδου.
Άλλες, μικρότερης κλίμακας παρεμβάσεις περιλαμβάνουν:
- Μικρά Υδροηλεκτρικά Έργα σε Σαραντάπορο, Αώο και Βοϊδομάτη που βρίσκονται σε διαφορετικά στάδια αδειοδότησης.
- Ορισμένες μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας που λειτουργούν κατά μήκος των παραποτάμων, οι οποίες μπορούν να ενσωματώσουν καλύτερες πρακτικές για να μειωθεί το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα.
Το MedINA παρακολουθεί συστηματικά από το 2023 τις εξελίξεις, αναλύοντας δεδομένα αδειοδότησης έργων από τη Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ) και άλλες δημόσιες πηγές, ώστε να αποφευχθεί η παράβαση της απόφασης του ΥΠΕΝ (ΥΠΕΝ/ΔΔ ΦΠΒ/61148/1574) με την περιοχή να χαρακτηρίζεται ως Προστατευόμενος Φυσικός Σχηματισμός και Προστατευόμενο Τοπίο. Η απόφαση αποκλείει την κατασκευή περαιτέρω φραγμάτων, καθώς και τη χωροθέτηση υδροηλεκτρικών έργων και σταθμών όλων των κατηγοριών (Ο χαρακτηρισμός ενός Εθνικού Πάρκου είναι μία διακριτή διαδικασία, η οποία προϋποθέτει την εκπόνηση Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών (ΕΠΜ). – Αυτήν την περίοδο εκκρεμεί η ολοκλήρωση των ειδικών περιβαλλοντικών μελετών για τις περιοχές Natura 2000 της Ελλάδας και για τα υφιστάμενα Εθνικά Πάρκα από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας).
Το MedINA προχώρησε ακόμη στην καταγραφή, αξιολόγηση και ψηφιακή χαρτογράφηση όλων των εμποδίων στην υπολεκάνη του Σαραντάπορου (πάνω από 200 μικρά τεχνικά έργα και ανθρωπογενείς φραγμοί), δημιουργώντας το πρώτο ολοκληρωμένο ευρετήριο σε εθνικό επίπεδο, ώστε να βελτιωθεί η κατάσταση.
Παρακάτω εξετάζουμε:
Ποιες είναι οι βασικές αλλαγές που υπέστη ο Αώος τον 20ό αιώνα λόγω του εκσυγχρονισμού; Υπάρχει επαρκής περιβαλλοντική εποπτεία; Πώς βλέπουν οι νέοι σήμερα τον Αώο και τη σημασία της διατήρησής του; Μπορεί ο Αώος να λειτουργήσει ως γέφυρα φιλίας και κοινής περιβαλλοντικής δράσης;
Ασφαλίζοντας το μέλλον του Αώου
Η πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε από τις οργανώσεις RiverWatch, EuroNatur και MedINA, στο πλαίσιο της διεθνούς πρωτοβουλίας Save the Blue Heart of Europe, τεκμηριώνει πως η έλλειψη οικολογικής παροχής στις πηγές του Αώου την περίοδο κατασκευής του υδροηλεκτρικού έργου του 1987, επηρέασε το ποτάμιο οικοσύστημα με τις επιπτώσεις αυτού να είναι εμφανείς έως και σήμερα. Την εποχή εκείνη δεν υπήρχε ακόμα ολοκληρωμένο περιβαλλοντικό πλαίσιο, ενώ πλέον όλα τα τεχνικά έργα καλούνται να ευθυγραμμιστούν με την ευρωπαϊκή νομοθεσία.[..........................................................................]ΣΥΝΕΧΙΣΤΕ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου