"Επιστολές προς μια νεαρή δασκάλα" (εξαιρετικά χρήσιμες και για υπουργούς Παιδείας)
Διαβάζοντας το βιβλίο του Τζόναθαν Κόζολ (Jonathan Kozol) , «Επιστολές προς μια νεαρή δασκάλα» (εκδόσεις Επίκεντρο, 2021) συνέβη αυτό που περιέγραφε ο Gianni Rodari σαν την πτώση μιας πέτρας στη λίμνη: όπως η πέτρα δημιουργεί ομόκεντρους κύκλους στο νερό, βυθίσεις και αναταράξεις, έτσι και μια λέξη προκαλεί στο μυαλό μια σειρά αλυσιδωτών αντιδράσεων, εμπλέκοντας σημασίες, εικόνες, αναλογίες και αναμνήσεις… Το βιβλίο του Κόζολ πυροδότησε σκέψεις και ανέσυρε εικόνες από σχολεία που έχω υπηρετήσει. Τα γράμματα προς τη Φραντσέσκα, τη νεαρή δασκάλα, είναι η ανατροφοδότηση που θα θέλαμε να έχουμε οι εκπαιδευτικοί που αγωνιζόμαστε στα δημόσια σχολεία. Είναι σαν το αγαπημένο χέρι ενός φίλου που ακουμπά στον ώμο σου για να σου δείξει πως στέκεται δίπλα σου όταν νιώθεις ότι όλα έχουν τελειώσει, πως ο αγώνας πάει χαμένος.
Ο Τζοναθαν Κόζολ αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παιδαγωγούς στην Αμερική. Αφιέρωσε τη ζωή του στην καταπολέμηση της κοινωνικής αδικίας, του ρατσισμού και της καταπίεσης στα σχολεία. Το πιο σημαντικό με τον Κόζολ είναι ότι μιλά από «πρώτο χέρι», μέσα από προσωπικά βιώματα και αμέτρητες εμπειρίες που απέκτησε δουλεύοντας σε δημόσια δημοτικά σχολεία και όχι από μια θέση μακριά από την καθημερινότητα και την τριβή μιας σχολικής τάξης. Τον συνέδεε βαθιά φιλία με τον εξίσου σπουδαίο παιδαγωγό Paulo Freire, θεμελιωτή του κινήματος του «Κριτικού Γραμματισμού».
Ο Κόζολ αποδοκιμάζει τον ελιτισμό, την κομπορρημοσύνη, τη γλώσσα του αριθμητικού Προκρούστη, των ποσοτικοποιημένων δεικτών επίδοσης που μετατρέπουν τα πρόσωπα σε νούμερα και τα παιδιά σε παραγωγικό εργατικό δυναμικό παραβλέποντας τις καθημερινές πρωτογενείς ανάγκες τους και τις ανισότητες που βιώνουν. Χαρακτηρίζει τη γλώσσα αυτή ως «βιομηχανία της ασυναρτησίας» και επισημαίνει τους «πανταχού παρόντες εμπειρογνώμονες» που κρατούν τα σκήπτρα της γνώσης και παραδίδουν μαθήματα χωρίς να έχουν ξοδέψει ούτε μια ώρα από τη ζωή τους μέσα σε ένα αληθινό σχολείο, μέσα σε μια πραγματική τάξη. Μιλά για τις εξετάσεις ποιοτικών δεικτών, τις αξιολογήσεις και τις υποβαθμίσεις των δημόσιων σχολείων με βάση τα αποτελέσματα των εξετάσεων.
Τη στιγμή που ένα τεχνοκρατικό σύστημα «ελαφρά τη καρδία» μιλά για τις «αποτυχίες» των δασκάλων χρησιμοποιώντας ρητορικές πανικού και συγκριτικά ποσοστά, οι «εκπαιδευτικοί των χαρακωμάτων», όπως τους χαρακτηρίζει, αρνούνται να βάλουν στο κρεβάτι του Προκρούστη τα σχολεία τους, επειδή γνωρίζουν την πραγματικότητα του κάθε σχολείου, την καθημερινότητα των στοιβαγμένων παιδιών σε τάξεις-σπιρτόκουτα, τις αντίξοες συνθήκες φοίτησης σε σχολεία «μη προνομιούχα», τις άνισες ευκαιρίες των παιδιών από υποβαθμισμένες περιοχές. Η άρνηση αυτή εκλαμβάνεται ως φόβος για την αξιολόγηση, γεγονός που αποδεικνύει περίτρανα την έλλειψη σεβασμού προς τις/τους εκπαιδευτικούς, αφού κανείς «αρμόδιος ειδικός» δεν κατανοεί πως οι εκπαιδευτικοί δεν εναντιώνονται σε διαδικασίες που θα είχαν πραγματικά διαγνωστικό χαρακτήρα εντοπισμού των προβλημάτων με σκοπό την επίλυση αυτών.
Και υπογραμμίζει: «Η παιδική ηλικία δεν υπάρχει για να εξυπηρετεί την εθνική οικονομία. Οσοι πιστεύουν πως οι εξετάσεις ποιοτικών δεικτών και οι μέθοδοι διδασκαλίας που βασίζονται στη θεωρία του Skinner και την ψυχολογία των ποντικών είναι αποτελεσματικό μέσο για αποκατάσταση ίσων ευκαιριών έχουν αποτύχει. Η μοιραία κατάληξη αυτών των στρατηγικών θα είναι μια σαρωτική μετάλλαξη της ίδιας της φύσης του επαγγέλματος, όπου ο ρόλος των εκπαιδευτικών θα γίνει μια θέση εργασίας σε “μια επιχείρηση” και οι μαθητές/μαθήτριες δε θα είναι πια “τα παιδιά που διδάσκουμε” αλλά οι “πελάτες“ και οι “αγοραστές” μας».
Καθώς οι δείκτες ποιότητας και οι ποσοτικοποιήσεις αφορούν ολοένα και περισσότερο το δημόσιο σχολείο στην Ελλάδα και απειλούν με υποβάθμιση σχολεία που δεν «πληρούν τις προϋποθέσεις», ας αναλογιστούμε πόσα από τα προαναφερθέντα αφορούν τη δική μας πραγματικότητα κι ας αναρωτηθούμε πόσα σχολεία παλεύουν για μια στοιχειώδη κτιριακή υποδομή και για στοιχειώδη τεχνολογικό εξοπλισμό, πόσοι άνθρωποι κάνουν μάθημα σε σάπια κοντέινερ, σε μισογκρεμισμένα κτίρια, σε αίθουσες που τον χειμώνα γίνονται «δεξαμενές» για βρόχινο νερό… Πόσα σχολεία λειτουργούν τη μισή χρονιά χωρίς εκπαιδευτικούς, πόσες εκπαιδευτικοί παλεύουν σε δυσπρόσιτες και παραμεθόριες περιοχές για το κάθε παιδί, πόσοι εκπαιδευτικοί περιμένουν κάθε χρόνο με τη βαλίτσα στο χέρι για να βρεθούν στο πιο απομακρυσμένο σχολείο, κρατώντας ζωντανή την ελπίδα πως μπορούν όλα τα παιδιά να έχουν ίσες ευκαιρίες και ίσα δικαιώματα στην εκπαίδευση… Με ποιον δείκτη αποδοτικότητας μετριέται η αγάπη, η χαρά ενός παιδιού, το χαμόγελο όταν καταφέρνει να γράψει την πρώτη του λέξη; Με ποιον δείκτη αποδοτικότητας μετριέται το καθημερινό μοίρασμα, η συναισθηματική κατάθεση, το «ευχαριστώ» των παιδιών που εκφράζεται με μία ζωγραφιά και μια αγκαλιά; Ποιος από όλους αυτούς τους δείκτες θα σκύψει πάνω στο πρόβλημα του κάθε παιδιού; Ποιος θα μετρήσει το άγχος και την απογοήτευση της σύγκρισης και της σχολικής αποτυχίας;
Κι αφού τα αναλογιστούμε όλα αυτά, ας βάλουμε στο ζύγι από τη μία την αποδοτικότητα και τους ποσοτικούς δείκτες κι από την άλλη τη χαρά, την αγάπη, το μοίρασμα, τη φροντίδα, την καθημερινή κατάθεση ψυχής μέσα στην τάξη…
Κλείνοντας, ας θυμηθούμε αυτό που έγραφε ο Αργύρης Χιόνης, πως μια παπαρούνα μπορεί να ανθίσει ακόμα και στην πιο γκρίζα σκυθρωπή πολιτεία, σε μια στέγη σπιτιού, σε ένα σύννεφο… Η ομορφιά μπορεί να ανθίσει παντού, αρκεί να στρέψουμε το βλέμμα να τη δούμε.
Σοφία Κουφού, δασκάλα, μέλος του Συνεργατικού Δικτύου Εκπαιδευτικών Ηλείας με την Παιδαγωγική Freinet
* Προσυπογράφουμε,
Η Συντακτική Επιτροπή
Βογανάτσης Δαμιανός, Δημοπούλου Φωτεινή, Μπαλτάς Μπάμπης, Παπαδόπουλος Χάρης, Σπήτα Βίκυ.
(Επικοινωνήστε μαζί μας και στείλτε μας τα κείμενά σας για δημοσίευση στο εξής μέιλ: periodikofreinet@gmail.com)
************************
ΟΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΙ ΤΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ
Οι εκδόσεις Επίκεντρο πραγματοποιούν διαδικτυακή παρουσίαση των βιβλίων που επιμελείται και προλογίζει ο Γιώργος Τσιάκαλος από τη σειρά «Παιδαγωγοί της Αλληλεγγύης»:
ΑΓΑΠΩΝΤΑΣ ΧΩΡΙΣ ΑΥΤΑΠΑΤΕΣ
Η ζωή και το έργο του Γιάνους Κόρτσακ
(της Edith Biewend)
ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΝΕΑΡΗ ΔΑΣΚΑΛΑ
(του Jonathan Kozol)
ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΤΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ
(του Paulo Freire)
Ομιλητές:
✅ Κώστας Θεριανός, Διδάκτωρ Επιστημών της Αγωγής Παν. Κρήτης, Συντονιστής Εκπαιδευτικού Έργου Κοινωνικών Επιστημών
✅ Πευκούλα Σταγιά, Διδακτόρισσα Παιδαγωγικής Α.Π.Θ., Διευθύντρια Δημοτικού Σχολείου Αγίας Τριάδας
✅ Γιώργος Τσιάκαλος, Ομότιμος Καθηγητής Παιδαγωγικής Α.Π.Θ., Επιμελητής της σειράς Παιδαγωγοί της Αλληλεγγύης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου