Ο άνθρωπος που θέλει να σώσει τις κλασικές σπουδές από την... λευκότητα!

Ένα άρθρο της Ρέιτσελ Πόουζερ στο NEW YORK TIMES MAGAZINE

Στον κόσμο των κλασικών φιλόλογων, η αντιπαράθεση μεταξύ του Νταν-Ελ Παδίγια Περάλτα και της Μέρι Φράνσις Ουίλιαμς έγινε γνωστή απλώς ως «το επεισόδιο». Η αναμέτρηση έλαβε χώρα σε ένα συνέδριο της Εταιρείας Κλασικών Σπουδών τον Ιανουάριο του 2019 –το είδος της ακαδημαϊκής συγκέντρωσης στην οποία συνήθως δεν συμβαίνει τίποτα που θα μπορούσε να φανεί επίμαχο ή έστω απλώς ενδιαφέρον σε όσους δεν ανήκουν στον κλάδο. Αλλά εκείνη τη χρονιά, το συνέδριο περιελάμβανε ένα πάνελ για «Το μέλλον των κλασικών», το οποίο -και οι συμμετέχοντες το αναγνωρίζουν ομόφωνα- πόρρω απείχε από το να είναι ασφαλές. Εκτός από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ανθρωπιστικές σπουδές ως σύνολο (τάξεις και μαθήματα υπό εξαφάνιση λόγω αποεπένδυσης, φθίνουσα αίγλη, και φοιτητικό χρέος), οι κλασικές σπουδές βίωσαν επιπλέον και μια κρίση ταυτότητας. Για καιρό σεβαστές ως το θεμέλιο του «Δυτικού πολιτισμού», τώρα ο κλάδος προσπαθούσε να ξεφορτωθεί την φήμη ότι πρόκειται για ένα ελίτ θέμα που το δίδασκαν και το μελετούσαν σχεδόν αποκλειστικά λευκοί άνδρες, φήμη που ο ίδιος ο χώρος είχε επιβάλλει στον εαυτό του. Πρόσφατα, αυτή η προσπάθεια έγινε επιτακτικής σημασίας: η κλασσική αρχαιότητα είχε εγκολπωθεί από την ακροδεξιά, τα μέλη της οποίας θεωρούν τους αρχαίους Έλληνες και τους Ρωμαίους ως τους δημιουργούς της λεγόμενης λευκής κουλτούρας. Διαδηλωτές στην Charlottesville της Βιρτζίνια, κρατούσαν σημαίες με σύμβολο του ρωμαϊκού κράτους, ονλάιν αντιδραστικοί υιοθετούν ψευδώνυμα από την κλασική αρχαιότητα, και το Στόρμφροντ, ένα σάιτ υπέρ της «λευκής υπεροχής» ανέβασε φωτογραφία του Παρθενώνα με ταγκλάιν «Κάθε μήνας είναι μήνας λευκής ιστορίας». [i]

Ο Παδίγια, ένας εξέχων ιστορικός (με αντικείμενο την κλασική Ρώμη) που διδάσκει στο Πρίνστον και γεννήθηκε στη Δομινικανή Δημοκρατία, ήταν ένας από τους ομιλητές του πάνελ την ημέρα του «επεισοδίου». Εδώ και αρκετά χρόνια, ο Παδίγια μιλά ανοιχτά για τις βλάβες που προκάλεσαν όσοι ασχολούνται με τους κλασικούς εδώ και δύο χιλιετίες από την αρχαιότητα: τις αρχαιοελληνορωμαϊκές δικαιολογήσεις της δουλείας, της φυλετικής επιστήμης, της αποικιοκρατίας, του ναζισμού και άλλων φασισμών του 20ου αιώνα. Οι κλασικές σπουδές ήταν ένας γνωστικός κλάδος γύρω από τον οποίο αναπτύχθηκε το σύγχρονο δυτικό πανεπιστήμιο, και ο Παδίγια πιστεύει ότι ο κλάδος αυτός έχει σπείρει ρατσισμό στο σύνολο της ανώτερης εκπαίδευσης. Το περασμένο καλοκαίρι, μετά την απόφαση του Πρίνστον να αφαιρέσει το όνομα του Woodrow Wilson από τη Σχολή Δημοσίων και Διεθνών Σχέσεων, ο Παδίγια έγραψε μαζί με άλλους μια ανοιχτή επιστολή που πίεζε το πανεπιστήμιο να κάνει περισσότερα. «Καλούμε το πανεπιστήμιο να ενισχύσει τη δέσμευσή του προς τους Μαύρους», έλεγε η επιστολή, «και να γίνει, για πρώτη φορά στην ιστορία του, ένα αντιρατσιστικό ίδρυμα». Εξετάζοντας τη ζημιά που έγινε από ανθρώπους που διεκδικούν την ελληνορωμαϊκή παράδοση, ο Παδίγια ισχυρίζεται ότι δεν μπορεί κανείς παρά να συμπεράνει ότι οι κλασικές σπουδές έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην επινόηση της «λευκότητας» και της συνεχούς κυριαρχίας της.

Τα τελευταία χρόνια, κλασικοί φιλόλογοι με απόψεις σαν του Παδίγια ενώθηκαν για να διαλύσουν τους επιβλαβείς μύθους γύρω από την αρχαιότητα. Σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης και σε άρθρα περιοδικών και αναρτήσεις σε μπλογκς, έχουν διευκρινίσει ότι σε αντίθεση με την ακροδεξιά προπαγάνδα, οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι δεν θεωρούσαν τους εαυτούς τους «λευκούς», και τα μαρμάρινα γλυπτά τους, των οποίων η ωχρή σάρκα έγινε φετίχ τον 18ο αιώνα, στην αρχαιότητα ήταν συνήθως επιχρωματισμένα. Έχουν επισημάνει ότι στην Αθήνα του 5ου αιώνα π. Χ., την διάσημη ως γενέτειρα της δημοκρατίας, η συμμετοχή στην πολιτική περιοριζόταν στους άρρενες πολίτες, ότι χιλιάδες υποδουλωμένων ανθρώπων δούλεψαν και πέθαναν σε ορυχεία αργύρου νότια της πόλης, και ότι τα ήθη υπαγόρευαν πως γυναίκες της ανώτερης τάξης δεν θα μπορούσαν να βγουν εκτός σπιτιού, παρά μόνο καλυμμένες με πέπλο και συνοδευόμενες από άρρενα συγγενή. Έδειξαν ότι η έννοια του δυτικού πολιτισμού προέκυψε ως ευφημισμός για τον «λευκό πολιτισμό» στα γραπτά ανθρώπων όπως του Λόθροπ Στόνταρντ, μέλους της ΚουΚλουξΚλαν και ευγονιστή. Μερικοί κλασικοί φιλόλογοι έφτασαν μάλιστα στην ιδέα ότι η επιστήμη τους αποτελεί μέρος του ικριώματος που στήνει «η λευκή υπεροχή” – μια τραυματική διαδικασία που μου την περιέγραψαν σαν ένα «αντίστροφο red-pilling” – αλλά αρχίζουν επίσης να βλέπουν τη θέση τους ως μια ευκαιρία. Και επειδή οι κλασικές σπουδές έπαιξαν ρόλο στην κατασκευή της λευκότητας, πιστεύουν ότι ίσως ο κλάδος μπορεί να παίξει ένα ρόλο στην διάλυσή της.

Το πρωί του «επεισοδίου», ο Παδίγια ξεχώριζε -όπως πάντα- ανάμεσα στους συναδέλφους του. Φορώντας ένα λευκό κολαριστό πουκάμισο, κάθισε κάπου μπροστά στην μεγάλη αίθουσα συνεδριάσεων του San Diego Marriott, όπου οι περισσότεροι παρευρισκόμενοι φορούσαν απαλούς τόνους του γκρι. Μέσα σε 10 λεπτά, ο Παδίγια παρουσίασε αναλυτικά ένα κατηγορητήριο για τον κλάδο του. «Αν κάποιος είχε τη πρόθεση να σχεδιάσει έναν κλάδο σπουδών του οποίου τα θεσμικά όργανα και τα πρωτόκολλα προστασίας θα στόχευαν ρητά στο να αποκηρύσσουν την νομιμότητα έγχρωμων μελετητών», είπε, «δεν θα μπορούσε το κάνει καλύτερα από ό, τι το έκαναν οι κλασικές σπουδές». Η άποψη του Παδίγια για τη συνενοχή των κλασικών σπουδών στη συστηματική αδικία είναι ασυμβίβαστη, ακόμη και με τα μέτρα ορισμένων εκ των συμμάχων του. Ο Παδίγια έχει καταδικάσει τον κλάδο ως «τόσο βαμπίρ όσο και κανίβαλο» – μια επικίνδυνη δύναμη που έχει χρησιμοποιηθεί για να δολοφονεί, να υποδουλώνει, και να υποτάσσει. «Έχει καταγραφεί στα πρακτικά, να λέει πως δεν είναι σίγουρος ότι ο κλάδος αξίζει κάποιο μέλλον», μου είπε ο Denis Feeney, λατινιστής στο Πρίνστον. Ο Παδίγια πιστεύει ότι κλασικές σπουδές και λευκή υπεροχή διαπλέκονται τόσο μεταξύ τους, ώστε να είναι αδιαχώριστες. «Όχι μόνο δεν είναι εξωτερικό στοιχείο στη μελέτη της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας», έγραψε, «αλλά και, μετά από πιο λεπτομερή εξέταση, η παραγωγή της λευκότητας εμφανίζεται παρούσα στο ίδιο το μεδούλι των κλασικών».

Όταν ο Παδίγια τελείωσε την ομιλία του, το κοινό κλήθηκε να κάνει ερωτήσεις. Η Ουίλιαμς, μια ανεξάρτητη μελετήτρια από την Καλιφόρνια, ήταν από τους πρώτους που μίλησαν. Σηκώθηκε από το κάθισμά της στην μπροστινή σειρά και ρύθμισε το μικρόφωνο που είχε τοποθετηθεί στο κέντρο του δωματίου. «Μάλλον θα σας προσβάλω όλους», ξεκίνησε. Αντί να αποδεχθεί με τεμενάδες την κριτική, η Ουίλιαμς είπε πως «ίσως πρέπει να αρχίσουμε να υπερασπιζόμαστε τον χώρο μας». Επέμενε ότι είναι επιτακτική ανάγκη να υπερασπιστούμε τις κλασικές σπουδές ως τα πολιτικά, λογοτεχνικά και φιλοσοφικά θεμέλια του ευρωπαϊκού και αμερικανικού πολιτισμού: «Είναι ο δυτικός πολιτισμός. Έχει σημασία γιατί είναι η Δύση». Δεν ήταν η ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα που μας έδωσε τις έννοιες της ελευθερίας, της ισότητας και της δημοκρατίας;

Ένας από το πάνελ προσπάθησε να την διακόψει, αλλά η Ουίλιαμς συνέχισε απτόητη, η φωνή της έγινε σκληρή και κοφτή καθώς το ρεύμα στην αίθουσα κινήθηκε εναντίον της. «Πιστεύω στην αξία. Δεν κοιτάζω το χρώμα του συγγραφέα». Έστρεψε τον δείκτη της προς την κατεύθυνση του Παδίγια. «Ίσως να πήρες την δουλειά σου επειδή είσαι μαύρος» είπε η Ουίλιαμς, «αλλά θα προτιμούσα να πιστεύω ότι πήρες τη δουλειά σου χάρη στην αξία σου».

Αναταραχή στο πλήθος, αρκετοί σηκώθηκαν κι άρχισαν να περιφέρονται γύρω από την Ουίλιαμς και το μικρόφωνο, κατά πως φαίνονταν αβέβαιοι για το εάν ή πώς να παρέμβουν. Ο Παδίγια χαμογελούσε- είχε την έκφραση κάποιου που, όπως μου είπε αργότερα, περίμενε κάτι τέτοιο. Επιτέλους, η Ουίλιαμς παραχώρησε το μικρόφωνο και ο Παδίγια μπόρεσε να μιλήσει. «Να τι έχω να πω για το όραμα των κλασικών που περιγράψατε», είπε. «Δεν θέλω να έχω καμία σχέση με αυτό. Ελπίζω πως αυτό που περιγράψατε πεθαίνει, και ότι πεθαίνει όσο γίνεται πιο γρήγορα».[............................]

ΣΥΝΕΧΙΣΤΕ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ