gerontakos: Με αφορμή ένα τραγούδι του Αργύρη Μπακιρτζή, μνημονεύουμε τον Τζούλιο Καΐμη

Τρίτη, Απριλίου 20, 2021

Με αφορμή ένα τραγούδι του Αργύρη Μπακιρτζή, μνημονεύουμε τον Τζούλιο Καΐμη

Τζούλιο Καΐμη,

Εβραϊκής καταγωγής διανοούμενος από την Κέρκυρα

Πηγή: corfu-museum.gr

«Κάτι μου λέει ότι πέρα από την Κέρκυρα δεν υπάρχει βλάστηση και ζωή»

Ο Τζούλιο Καΐμη ή Καΐμης (επίσης Ιούλιος Καΐμης ή Χαΐμης, ιταλικά`Giulio Caimi), ήταν Ρωμανιώτης[1] (ελληνόφωνος Εβραίος) ζωγράφος και διανοούμενος, συγγραφέας, κριτικός και μελετητής του ελληνικού λαϊκού πολιτισμού και της εβραϊκής παράδοσης. Υπήρξε ακόμη ιστορικός τέχνης, τεχνοκριτικός και μεταφραστής κυρίως ποιητικών κειμένων.To πως είναι δυνατόν να συγκεντρώνονται όλες αυτές οι ιδιότητες σε ένα πρόσωπο, δηλώνει την ικανότητα του αν και θεωρείται αποσιωπημένος Προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε το φαινόμενο αυτό μέσα από τις πιο κάτω γραμμές.

Γεννήθηκε στην πόλη της Κέρκυρας το 1897, από γονείς Ρωμανιώτες, σε ένα αρχοντικό σπίτι δίπλα από την εβραϊκή συναγωγή «Γκρέκα». Πατέρας του ήταν ο διαπρεπής εβραιολόγος και δάσκαλος Μωυσής Χαΐμης (1864-1929) και μητέρα του η Φανή Γιασουλά (†1951), Κερκυραία, απόγονος εμπορικής οικογένειας από τα Ιωάννινα. Ο Τζούλιο ήταν το μεγαλύτερο παιδί της οικογένειας, που είχε άλλα δυο, τον Αιμίλιο, και τη Ραχήλ.
Το οικογενειακό περιβάλλον του Καΐμη, από το οποίο επηρεάστηκε σημαντικά, ήταν άνετο από οικονομική άποψη και με πολλά πνευματικά ερεθίσματα. Ο πατέρας του Μωυσής Χαΐμης, όπου χρημάτισε στην Κέρκυρα πρόεδρος και σύμβουλος της Ισραηλιτικής Κοινότητας, είχε συναναστροφή με σπουδαίους ανθρώπoυς των γραμμάτων (όπως ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης, Λορέντζος Μαβίλης, Αλέξανδρος Πάλλης, Βλάσης Γαβριηλίδης, Ανδρέας Καρκαβίτσας και Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης). Εξέδιδε στην Κέρκυρα το μηνιαίο περιοδικό «Ο Ισραηλίτης Χρονογράφος» και αργότερα στη Αθήνα, έπειτα από την εγκατάσταση της οικογένειας στην πρωτεύουσα (το 1906),

[1] Εβραίοι ή Ισραηλίτες ονομάζονται τα μέλη του εβραϊκού λαού, επίσης γνωστού ως Ιουδαϊκό έθνος ή γιοι του Ισραήλ, μιας εθνικοθρησκευτικής ομάδας που κατάγεται από τους αρχαίους Ισραηλίτες και τα μέλη της οποίας ασκούν κατά παράδοση τον Ιουδαϊσμό. Η Βίβλος, η οποία γράφτηκε από Εβραίους, καταγράφει κατά κύριο λόγο την εθνική και θρησκευτική τους ιστορία. Ρωμανιώτες¨Οι ελληνόφωνοι «Γραικοί» Εβραίοι, οι οποίοι διατηρούσαν το βυζαντινό τυπικό, εγκαταστάθηκαν στην Κέρκυρα τον 12ο αι. μ.Χ. Λόγω της μακράς ενετικής κατοχής του νησιού (1386-1797) και της διεύρυνσης της ιταλόφωνης κοινότητας με την άφιξη των υπόλοιπων Εβραίων, επιβλήθηκε στην Κέρκυρα ως μητρική γλώσσα η ιταλική. Παρόλα αυτά, η Ελληνική Συναγωγή (η αρχαιότερη του νησιού) διακρίνετο, μέχρι και τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, από την Απουλιανή ή την Απουλιανή-Ισπανική. Ανεξάρτητα όμως από τις διαφορές που υπήρχαν ανάμεσα στις εβραϊκές κοινότητες, αλλά και ανάμεσα σε αυτές και τη χριστιανική κοινότητα, η παρουσία τους στην Κέρκυρα προίκισε το νησί με έναν θρησκευτικό και πολιτισμικό πλουραλισμό, βασικός υποστηρικτής του οποίου ήταν ο Μωυσής Χαΐμης.

το περιοδικό χαρακτηριστικό αυτών των δύο εντύπων είναι ότι τα θέματά τους δεν ήταν αποκλειστικά εβραϊκά–σιωνιστικά. Η Ισραηλιτική Επιθεώρησις φέρει ως υπότιτλο: «Μηνιαία Κοινωνική Φιλολογική Ειδησεολογική», ενώ οι συνεργάτες του περιοδικού δεν ήταν μόνο Εβραίοι, αλλά και χριστιανοί (ορθόδοξοι και καθολικοί). Και στα δύο, ο Μωυσής Χαΐμης πραγματευόταν συχνά θέματα που αφορούσαν στους διαχρονικούς δεσμούς του ελληνικού και του εβραϊκού στοιχείου, ένα ζήτημα που, όπως θα δούμε, απασχόλησε τον πρωτότοκο γιο του σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. Υπήρξε ένθερμος δημοτικιστής, από τους πρώτους στην Κέρκυρα. Μεταξύ πολλών άλλων, όπως πιο πάνω αναφέραμε, γνωρίστηκε και με τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη (1851-1911), μια παρουσία που θα επηρεάσει βαθιά τον μικρό τότε Τζούλιο. Την περίοδο εκείνη, από το 1909-1913, ο Μωυσής Χαΐμης δίδασκε ιταλικά στην Ανωτάτη Εμπορική Σχολή, ενώ παράλληλα συνεργαζόταν με πολλές ξένες εφημερίδες και περιοδικά ως πολιτικός ανταποκριτής –μεταξύ άλλων: La Tribuna και Epoca της Ρώμης, Il Secolo του Μιλάνου, L’ Ora του Παλέρμο, Il Piccolo και Il Piccolo della Sera της Τεργέστης, Les Archives Israélites και L’ Univers Israélite του Παρισιού, L’ Aurore της Κωνσταντινούπολης, The Jewish Chronicle του Λονδίνου και La Bourse Égyptienne του Καΐρου.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

[1]Ισραηλιτική Επιθεώρησις (1912-1916), Βασικό

[1] ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΠΟΥΛΟΥ ΤΟ ΖΩΓΡΑΦΙΚΟ ΚΑΙ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΤΖΟΥΛΙΟ ΚΑЇΜΗ (1897-1982) ∆Ι∆ΑΚΤΟΡΙΚΗ ∆ΙΑΤΡΙΒΗ

Στην Κορακιάνα. <Οι Δημοτικιστές> Από αριστερά όρθιοι* Κων.Θεοτόκης, Σ.Δεσύλλας,Λορ.Μαβιλης,Α.Κεφαλληνος .Καθιστοί από αριστερά * Μαρτζούκος, Η.Σταύρος, Ειρ.Δενδρινού, Αλεξ.Πάλλης, Μωυσής Χα΄ί΄μης.

Ως ακραιφνής δημοτικιστής συνεργαζόταν με το περιοδικό Ο Νουμάς, ενώ ενδέχεται να είχε εμπλοκή και στα Ευαγγελικά,[1] τα αιματηρά επεισόδια της Αθήνας (1901) με αφορμή την απόδοση των Ευαγγελίων στη δημοτική γλώσσα από τον Αλ. Πάλλη. Πολιτικά, ο Μωυσής Χαΐμης είχε συνταχθεί με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, ξεκόβοντας από τη συντηρητική παράδοση των ομοθρήσκων του αστών. Στο περιοδικό «Χρονικά» ο Σιακκή Ιωσήφ δημοσίευσε «Φιλολογικός καυγάς δύο Κερκυραίων Εβραίων ¨του Λ. Βελέλη και Μ. Χαΐμη».[2]

Πρώτος πνευματικός δάσκαλος του Τζούλιο Καΐμη υπήρξε ο πατέρας του, τον οποίο ο ίδιος θεωρούσε ως «αξεπέραστο» και «αλησμόνητο»: «Δάσκαλος στην υψηλή περιέργεια για τον κόσμο, δάσκαλος στον ίσιο δρόμο για πνευματικά και ψυχικά ζητήματα».
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
[1] «Ευαγγελικά», ή Ευαγγελιακά, έχουν καταγραφεί τα αιματηρά επεισόδια που έλαβαν χώρα στην Αθήνα στις 8 Νοεμβρίου του 1901 με αφορμή τη δημοσίευση από την εφημερίδα Ακρόπολις των Ευαγγελίων μεταφρασμένων (στην πραγματικότητα μεταγλωττισμένων ή, αλλιώς, παραφρασμένων, κατά την τρέχουσα τότε άποψη) στη δημοτική γλώσσα από τον Αλέξανδρο Πάλλη στις 9 Σεπτεμβρίου 1901.

[2] Κοίτα σημ. 2. Ο καυγάς αφορούσε τη χρήση της Δημοτικής γλώσσας

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Γίνεται έτσι κατανοητό γιατί φύλαγε τα περιοδικά που εξέδιδε ο πατέρας του στην Κέρκυρα και στην Αθήνα σαν «ιερά κειμήλια».[1]

Να σημειώσουμε ότι στην Κέρκυρα, στα τέλη του 19ου αι. και στις αρχές του 20ού, υπάρχει μια «παράδοση» ενασχόλησης με τη σανσκριτική φιλολογία. Ο Κων/νος Θεοτόκης, ο οποίος ανήκε στο ευρύτερο περιβάλλον της οικογένειας του Καΐμη, ξεκινάει να μεταφράζει από τα σανσκριτικά το 1896. Η πνευματική κληρονομιά του πατέρα του ανιχνεύεται βαθύτερα σε δύο σημεία: στην αναζήτηση των δεσμών του ελληνικού και του εβραϊκού στοιχείου και στον τρόπο που ο Καΐμης αντιλαμβάνεται τη δημοτική γλώσσα. Υπογραμμίζει ότι ο πατέρας του ήταν από τους πρώτους διανοουμένους δημοτικιστές στην Κέρκυρα. Μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον, ο νεαρός Τζούλιο δεν αργεί να εκδηλώσει το ενδιαφέρον του για την καλλιέργεια του πνεύματος.

Ο Τζούλιο Καΐμης δεν υπήρξε κοσμικός τύπος είτε ως καλλιτέχνης είτε ως λόγιος.

1] Κοίτα σημ. 2.

Εβραίος της Κέρκυρας με μητρική την Ιταλική, ενεργός στις Δελφικές Εορτές του Σικελιανού,

Ο Τζούλιο Καΐμης στους Δελφούς κατά την διάρκεια των Δελφικών Εορτών.

με δυναμικό παρών στο Άσυλο Τέχνης του Βέλμου, περιπλανώμενος στοχαστής στην Παλαιστίνη, μοναχικός μελετητής της τέχνης του Καραγκιόζη (όταν δεν υπήρχε βιβλιογραφία). Αδιάφορος για τα πρακτικά ζητήματα της ζωής, ένας μαιτρ της αυτοεγκατάλειψης που γυρνούσε με μια τσάντα έμβλημα, σκισμένη και στερεωμένη με πινέζες, που δεν και την οποία δεν αποχωριζότανε ποτέ , σχεδόν κουφός από νεαρή ηλικία, αντάλλαζε πίνακες για ένα πιάτο φαγητό. Ήταν μια μορφή του ’30 μέσα στη γενιά του ’30, δυσεξιχνίαστος και μυθολογικός, είναι μόνο κάποια από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του διανοούμενου Τζούλιο Καϊμη. Τη δεκαετία του 1920 ταξιδεύει στη Ρώμη και διαδέχεται τον πατέρα του στην εφημερίδα La Tribuna. Την ίδια εποχή μέσω του Αγγέλου Σικελιανού γνωρίζει τον Νίκο Καζαντζάκη, ενώ ξεκινά η μακρόχρονη φιλία του με τον Φώτη Κόντογλου. Ο πατέρας του τον παρατηρούσε πώς αυτά πού έκανε δεν ήταν της τάξεώς τους, ούτε της ηλικίας του κι εκείνος απαντούσε με την αναίδεια της σιγουριάς, της πίστης για κάτι πού τον ευχαριστούσε και το αναγνώριζε ως σπουδαίο.[1]

[1] Σπύρου Κουτρουλή * Ο νεοελληνιστής ΤΖΟΥΛΙΟ ΚΑΙΜΗ* http://koutroulis-spyros.blogspot.com/2010/02/blog-post_2387.html44

Πολύμορφος στις αναζητήσεις του ξεχώριζε ως προσωπικότητα.

O Καΐμης αγαπούσε με πάθος τις εικαστικές τέχνες, που είχε - άλλωστε – σπουδάσει στην Σχολή Καλών Τεχνών στο Πολυτεχνείο της Αθήνας. Φιλοτέχνησε πολλούς ζωγραφικούς πίνακες που χάριζε στους φίλους του και σπάνια πουλούσε. Ήταν εκτός από ζωγράφος, λαογράφος, συγγραφέας και μελετούσε μέχρι το τέλος της ζωής του την ελληνική αλλά και την εβραϊκή παράδοση. Μοναχικός τύπος και λιτός μετήλθε στον 20ό αιώνα αφήνοντας ένα ευρέος φάσματος έργο που αξιολογήθηκε ελάχιστα. Ασχολήθηκε ιδιαίτερα, επίσης, με τη Βίβλο, το Ταλμούδ και την Καμπάλα[1] στην προσπάθειά του να βρει κοινά σημεία, μεταξύ του ελληνισμού και του εβραϊσμού. Όπως ο ίδιος έγραφε: "Η ιουδαϊκή γραφή σώθηκε, παραδόξως, από τους Έλληνες και όχι από τους Εβραίους. Καθώς οι Έλληνες βρήκαν την Πεντάτευχο, αυτό που είχανε χάσει: τη γραφή - το συμβολισμό δηλαδή της σκέψης και των μορφών. Ενώ οι Εβραίοι, βλέποντας τους 'Ελληνες πανθεϊστές να λατρεύουν την Πεντάτευχο, άρχισαν να την ερμηνεύουν και αυτοί στην ελληνική γλώσσα, γι' αυτό και η εβραϊκή γραφή λησμονήθηκε".

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

[1] Καμπαλά, Καμπάλα ή Καββάλα (κυριολεκτικά «παραλαβή/παράδοση», μεταγραφή: Cabala, Qabbālâ) ονομάζεται η απόκρυφη παράδοση των Εβραίων. Διαδόθηκε και στο ευρύτερο κοινό από τον φιλόσοφο και ουμανιστή Τζοβάννι Πίκο ντελλά Μιράντολα τον 15ο αιώνα. Η Καμπάλα έχει ρίζες στην Τορά της Εβραϊκής Βίβλου και στο Ταλμούδ, και περιλαμβάνει στοιχεία προφορικών παραδόσεων πολλών αιώνων, μεταξύ των οποίων και γνωστικισμού, νεοπλατωνισμού και Χριστιανισμού.

Ο Τέρπος Πηλείδης έγραφε ( Ελεύθερος Κόσμος, 9.3.1980): "Τον είδα, τυχαία, στο δρόμο, χαμένον μέσα στο ανώνυμο πλήθος, να περιφέρει το μειλίχιο βλέμμα του, πάνω από την τύρβη του αθηναϊκού δρόμου, αυτόν τον παράξενο, τον αλλόκοσμο θα έλεγα, Ιούλιο Καΐμη... Ποιοί άραγε και πόσοι τον ξέρουν; Σε πόσους λέει κάτι το όνομά του; Και όμως, είναι από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις των γραμμάτων μας. Με απέραντες γνώσεις (ξέρει δώδεκα γλώσσες, συμπεριλαμβανομένης και της σανσκριτικής!).

Ο Τζούλιο Καΐμης και ο Καραγκιόζης

Η μεγάλη προσφορά του: Ο ελληνικός Καραγκιόζης.

Η πρώτη του επαφή με τον Καραγκιόζη ανάγεται στην παιδική του ηλικία, στην Κέρκυρα: «Θυμάμαι κάποιες κωμωδίες του Καραγκιόζη, που είδα να παίζονται, όταν ήμουν παιδί στο όμορφο νησί όπου γεννήθηκα, και οι οποίες μου άφησαν μια ανάμνηση γεμάτη γοητεία, φαντασία και χαρά».

Όλη η ζωή του Καΐμη αφιερώθηκε στη μελέτη και παρουσίαση του ελληνικού Καραγκιόζη δεδομένου ότι πάντα θεωρούσε ότι το θέατρο σκιών είναι συνέχεια της αρχαίας τραγικής παράδοσης με το σατιρικό και ηρωολατρικό χαρακτήρα που εκφράζει. Το πρώτο του σχετικό βιβλίο εκδόθηκε το 1935 γαλλικά, στην Αθήνα, με τίτλο "Karaghiozis ou la comédie grecque dans l' âme du thêatre des ombres". (Έκδοση «Hellinikes Technes". Η ίδια μελέτη εκδόθηκε το 1990, στα ελληνικά με μετάφραση των Κώστα Μέκκα - Τάκη Νήλια από τις εκδόσεις Γαβριηλί - δη). Ακολούθησε, το 1937, το μικρό σε έκταση βιβλίο του Η ιστορία και η τέχνη του Καραγκιόζη (Τυπογραφείο του «Κύκλου»). Για να γράψει αυτά τα βιβλία ο Καΐμης ξεκίνησε από το μηδέν δεδομένου ότι δεν υπήρχε βιβλιογραφία. Στο βιβλίο του παρουσιάζει επίσης 66 καραγκιοζοπαίχτες που έπαιξαν από το 1860 μέχρι το 1935. . Έτσι, με τη μέθοδο της συνέντευξης -ασυνήθιστης ίσως την εποχή εκείνη- αντλεί χρήσιμες πληροφορίες για τη ζωή τους, για τις ασχολίες τους, για την άποψη που είχαν γι' αυτό το παρεξηγημένο θέατρό τους. Αν και αγράμματοι οι περισσότεροι, μπόρεσαν με τον αυθορμητισμό τους, το ταλέντο τους και την ευαισθησία τους, να δημιουργήσουν ένα πραγματικό λαϊκό Ελληνικό θέατρο. Τα βιβλία του Καΐμη κοσμήθησαν με ξυλογραφίες και ζωγραφιές του Αθαν. Δεδούσαρου και του Ολλανδού Κλάους Φρισλάντερ. Ο Καΐμης, στη σύγχρονη εποχή, θεωρείται ο πρώτος που μελέτησε, μίλησε, ανέλυσε και παρουσίασε τον Καραγκιόζη, την ιστορία και τους ανθρώπους του, στα πλαίσια της λαϊκής παράδοσης. Η άποψή του ήταν ότι: "Από τότε που το ελληνικό κράτος ανασυστάθηκε, στα πρώτα μισά του περασμένου αιώνα, μια πλούσια άνθηση από τα ποικίλα στοιχεία, ειδύλλια, σάτιρες, βουκολικά τραγούδια κ.ά., έδωσαν τη γέννηση στο λαϊκό θέατρο. Και, πράγμα παράξενο, η παράδοση αυτή, που διατηρήθηκε στο πνεύμα και στην ψυχή του λαού, συγχωνεύτηκε και μορφοποιήθηκε σε μια θαυμαστή ενότητα, πάνω στη σκηνή του θεάτρου σκιών του Καραγκιόζη".

Το 1935 δημοσιεύτηκε από τις "Ελληνικές Τέχνες" η μελέτη του Καΐμη για τον Καραγκιόζη -γραμμένη στα γαλλικά ως συνήθιζε να γράφει η τότε ελίτ- η οποία αποτελεί το βασικότερο ερευνητικό του εγχείρημα. Ερευνά την καταγωγή του θεάτρου σκιών και την εξέλιξη του και συνομιλεί με τους δασκάλους αυτής της τέχνης. Ο Ηλίας Πετρόπουλος αναφέρει στο βιβλίο του "Υπόκοσμος και Καραγκιόζης" ότι ο Καΐμης ήταν ο μελετητής που έγραψε για τον Καραγκιόζη τα πιο όμορφα πράγματα. Η πίστη του Καΐμη για αυτήν του τη μελέτη, τον οδήγησε σε επιτόπια λαογραφική έρευνα, μέσω της οποίας συγκέντρωσε και επεξεργάστηκε πρωτογενές υλικό, περιπλανώμενος σε χωριά της

Αττικής και της Πελοποννήσου. Ήρθε σε επαφή με καραγκιοζοπαίχτες, κατέγραψε μαρτυρίες, συνέλεξε πληροφορίες για τη ζωή τους, κατανοώντας έτσι τον τρόπο που χρησιμοποιούν τη σάτιρα για να διακωμωδήσουν την πραγματικότητα της εποχής τους .Έτσι, ο Καΐμης μπορεί να θεωρηθεί ως ο πρώτος Έλληνας μελετητής που ασχολήθηκε συστηματικά με την ιστορία και την εξέλιξη του ελληνικού θεάτρου σκιών, συλλαμβάνοντας το ως ένα πολύπλευρο πολιτιστικό φαινόμενο, με διαστάσεις ιστορικές, κοινωνιολογικές και αισθητικές.[1] Αυτός ο άνθρωπος λοιπόν με το διδακτικό χιούμορ, που αγαπούσε τους ατέλειωτους περιπάτους και τις δαιδαλώδεις συζητήσεις περί τέχνης, προτείνει, στον άνθρωπο που λαμβάνει μεγάλα ερείσματα της τότε σύγχρονης ζωής , σαν παραμύθι, την οικουμενική δύναμη της λαϊκής τέχνης και την ηθική δομή του ωραίου.

Στην ελληνική σκηνή, ο Καραγκιόζης ενσαρκώνει τον ελληνικό λαό. Είναι το πλαστικό σύμβολο της καθολικής αντίθεσης, και το χαρακτήρα αυτόν τον διατηρεί πάντοτε και σε ηρωικά επεισόδια και σε κωμωδίες. Ο Καραγκιόζης δεν είναι μόνο ο αντίθετος τύπος απ’ τον συμπαίκτη του, όσον αφορά τον χαρακτήρα του. Είναι ακόμα σε διαρκή αντίθεση με τον ίδιο του τον εαυτό.

Το εικαστικό του έργο

Ο Καΐμης είχε σπουδάσει στη Σχολή Καλών Τεχνών και φιλοτέχνησε πολλούς ζωγραφικούς πίνακες που χάριζε στους φίλους του και σπάνια πουλούσε. Χρησιμοποιούσε, λόγω έλλειψης μέσων, ευτελή εικαστικά υλικά, ζωγράφιζε σε καφενεία, ταβέρνες. Τα λιγοστά του λάδια - ακουαρέλες, εβδομήντα έργα συνολικά, εκτέθηκαν, το 1995, στο εβραϊκό Μουσείο της Νέας Υόρκης. Κυκλοφόρησε τότε ένα λεύκωμα, που έκανε γνωστό τον ζωγράφο στο εξωτερικό ενώ - αντίθετα - στην Ελλάδα παραμένει σχεδόν άγνωστος! Σύμφωνα με τη διατύπωση του Τσαρούχη, ήταν «υπεράνω ψόγου ή επαίνου», θυμίζοντας αυτό που ο Καΐμης είχε πει για τον αγαπημένο του ήρωα, τον Καραγκιόζη: ότι είναι «πέρα από το καλό και το κακό». Τα τοπία που, ως επί το πλείστον, απεικονίζει ο Καΐμης είναι αυτά της Αττικής, της Κέρκυρας

[1]https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CE%B6%CE%BF%CF%8D%CE%BB%CE%B9%CE%BF_%CE%9A%CE%B1%CE%90%CE%BC%CE%B7