Το σκάνδαλο συγκάλυψης ενός ναζιστικού εγκλήματος

---

Άρθρο του Γιώργου Παππά στη Deutsche Welle για τη σφαγή του χωριού Λιγκιάδες Ιωαννίνων, στις 3 Οκτωβρίου 1943

 
Δεν είναι τόσο γνωστό όσο το Δίστομο, τα Καλάβρυτα, ή το Κομμένο, αλλά είναι ένα ακόμα έγκλημα στον κατάλογο της ναζιστικής θηριωδίας στην κατεχόμενη Ελλάδα. Η καταστροφή του χωριού Λιγκιάδες σε μία επιχείρηση αντιποίνων του γερμανικού στρατού μετά από απόπειρα Ελλήνων ανταρτών. Στις 3 Οκτωβρίου του 1943 οι Λιγκιάδες κοντά στα Γιάννενα παραδόθηκαν στις φλόγες, αφού προηγουμένως οι κάτοικοί του σκοτώθηκαν. 92 νεκροί, άμαχοι, παιδιά, γυναίκες, γέροι.
«Βρήκα πέντε επιζώντες αυτής της καταστροφής», λέει ο καθηγητής ιστορίας του δικαίου στο παν/μιο της Βρέμης, Christoph Schmink-Gustavus. Όταν πήγε πρώτη φορά στο χωριό, το 1990 πολλά σπίτια ήταν ακόμα ερειπωμένα, οι στέγες ήταν από λαμαρίνες. Ξαναπήγε πρόσφατα και διαπίστωσε ότι η κατάσταση είχε βελτιωθεί σημαντικά. «Οι επιζώντες μου είπαν θλιβερές ιστορίες. Αυτοί σώθηκαν γιατί κατάφεραν να κάνουν τους πεθαμένους ανάμεσα στους άλλους νεκρούς, και όταν αποσύρθηκαν οι Γερμανοί βγήκαν βουτηγμένοι στο αίμα των συγγενών τους και διασώθηκαν φεύγοντας στο βουνό και αναζητώντας καταφύγιο σε διπλανό χωριό πίσω από τη ράχη του Μιτσικελιού», λέει ο κ. Schmink-Gustavus.

Συγκλονιστικές μαρτυρίες επιζώντων


Τις μαρτυρίες αυτές συγκέντρωσε στον τρίτο τόμο της τριλογίας του «Μνήμες Κατοχής ΙΙΙ - οι Λιγκιάδες στις φλόγες» που κυκλοφορεί τον ερχόμενο Οκτώβριο από τις εκδόσεις «Ισνάφι» στα Γιάννενα. Έχουν προηγηθεί οι «Ασπράγγελοι» και «Η καταστροφή της εβραϊκής κοινότητας των Ιωαννίνων». Η καταστροφή στους Λιγκιάδες έμεινε χωρίς συνέπειες για τους υπεύθυνους. Πρόκειται για ένα σκάνδαλο συγκάλυψης για τον ιστορικό Schmink-Gustavus, ο οποίος συμπεριέλαβε στο βιβλίο του και υλικό ανακριτικής έρευνας της εισαγγελίας Μονάχου. Οι φάκελοι φυλάσσονται στο αρχείο της πόλης του Μονάχου. «Είναι μεγάλο το υλικό» εξηγεί ο Schmink Gustavus, «χιλιάδες σελίδες, που αρχειοθέτησαν τελικά, χωρίς να γίνει δίκη. Μεταξύ άλλων βρήκα μια κατάθεση ενός Γερμανού αξιωματικού που ήταν κατηγορούμενος σαν υπεύθυνος της πυρπόλησης χωριών στην Ήπειρο, και για το ολοκαύτωμα στην Παραμυθιά. Αυτός ο αξιωματικός ενώπιον του εισαγγελέα: ‘εγώ δεν είδα κανένα χωριό στις φλόγες όταν ήμουνα στην Ήπειρο. Και τελειώνει έτσι η υπόθεση!»
Η συγκάλυψη του εγκλήματος
Βέβαια δεν είναι το μόνο έγκλημα της ναζιστικής θηριωδίας που συγκαλύφθηκε. Το ίδιο έγινε και με τους υπεύθυνους του εκτοπισμού των Εβραίων από την Ελλάδα, που έστειλαν οι Γερμανοί στις 25 Μαρτίου του 1944 - εθνική γιορτή στην Ελλάδα - κατευθείαν στο Άουσβιτς. Μαζί και τους Εβραίους των Ιωαννίνων. Είναι το θέμα που πραγματεύεται στο δεύτερο τόμο της τριλογίας «Μνήμες Κατοχής». Ο καθηγητής Schmink-Gustavus ερεύνησε στο αρχείο της Βρέμης τα πρακτικά σχετικής προανακριτικής έρευνας. 35 τόμοι υλικό που συγκέντρωσε η εισαγγελία της Βρέμης από το 1964 μέχρι το1970. Η έρευνα έγινε διότι κατηγορούμενος ήταν και ένας γκεσταπίτης της Βρέμης ο Φρίντριχ Λίμεναν. Ο άλλος ήταν ο δρ. Βάλτερ Μπλούμε, επικεφαλής της ασφάλειας και της αστυνομίας στην Ελλάδα με έδρα την περιβόητη οδό Μέρλιν, ο κατ’ εξοχήν υπεύθυνος για τα εγκλήματα των Ες Ες και της Γκεστάπο στην κατοχική Ελλάδα. Η υπόθεση μπήκε στο αρχείο με το επιχείρημα ότι οι Λίνεμαν και Μπλούμε είναι απλά συνεργοί και το αδίκημα έχει παραγραφεί. «Οι υπεύθυνοι για τους εισαγγελείς στη Βρέμη το 70 ήταν μόνον Χίτλερ, Χίμλερ Καλτενμπρούνερ που είχαν πεθάνει πριν από δεκαετίες. Είναι αηδία να βλέπεις τέτοια επιχειρήματα για να μπει στο αρχείο η υπόθεση», διαπιστώνει ο Γερμανός ιστορικός.
Τα «ναζιστικά σταγονίδια»
Την ερμηνεία του σκανδάλου βρήκε στους προσωπικούς φακέλους των αρμόδιων εισαγγελέων διαπιστώνοντας ότι ήταν μέλη του ναζιστικού κόμματος από το 33, που άρχισαν τη σταδιοδρομία τους στα ειδικά δικαστήρια των ναζί στην Πολωνία, για να συνεχίσουν την καριέρα τους και στη μεταπολεμική Γερμανία συγκαλύπτοντας πλέον τους συνοδοιπόρους της ναζιστικής περιόδου. «Αυτό για μένα είναι σκάνδαλο. Αλλά αυτή είναι η πραγματικότητα και μάλλον χρειάζονταν μία άλλη γενιά νομικών, ιστορικών και ερευνητών για να ανοίξει αυτούς τους φακέλους. Διότι πριν από μένα κανένας δεν τους είχε δει», επισημαίνει ο κ. Schmink-Gustavus. Οι αποκαλύψεις που παρουσίασε στο γερμανικό κοινό τον περασμένο Ιούνιο προκάλεσαν αίσθηση και ποικίλες αντιδράσεις των εμπλεκομένων που ήλπιζαν ότι έκλεισε οριστικά αυτό το κεφάλαιο.
Οι μαρτυρίες του «κοσμάκη»
Ο ιστορικός Schmink-Gustavus επιμένει και μεθοδολογικά στην αξιοποίηση πρωτογενούς υλικού από μαρτυρίες εστιάζοντας μάλιστα στις μαρτυρίες θυμάτων, όχι των δραστών. «Βλέπω στα πρακτικά πόσο εύκολα λέγονται ψέματα», λέει ο ιστορικός. «Ένας αξιωματικός που δεν είδε χωριά στις φλόγες στην Ήπειρο και ήταν τότε εκεί είναι ψεύτης και εγκληματίας. Για αυτό και σκεφτόμουνα πάντα ότι η μαρτυρία του απλού κόσμου, του ‘κοσμάκη’ είναι πάντα πιο σπουδαίο από εκείνων που έχουν να κρύψουν κάτι, έχουν να κρύψουν τα εγκλήματά τους».
Είναι αυτά τα εγκλήματα στα οποία ρίχνει ακούραστα φως με την ιστορική του σκαπάνη ο καθηγητής Schmink-Gustavus. Τώρα και με τον τρίτο τόμο «Μνήμες Κατοχής» για το έγκλημα της ναζιστικής θηριωδίας στους Λιγκιάδες της Ηπείρου.
 

SCHMINCK-GUSTAVUS CHRISTOPH

 ΜΝΗΜΕΣ ΚΑΤΟΧΗΣ (ΤΡΙΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)

ΟΙ ΛΥΓΚΙΑΔΕΣ ΣΤΙΣ ΦΛΟΓΕΣ

Απέναντι από την πόλη των Ιωαννίνων, ριζωμένο στη κορυφή του Μιτσικελιού βρίσκεται το χωριό Λυγκιάδες. Έχει την τύχη να έχει θέα όλο το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και την "ατυχία" να φαίνεται από την πόλη και όλη τη γύρω περιοχή. Στις 3 Οκτωβρίου του 1943, ημέρα Κυριακή, και ενώ ακόμα δεν έχει χαράξει οι προβολείς και το πυροβολικό του γερμανικού στρατού κατοχής είναι στραμμένα στο χωριό. Έξι καμιόνια με Γερμανούς καταδρομείς ανηφορίζουν προς τα εκεί. Μετά από λίγες ώρες το χωριό θα έχει σβηστεί από το χάρτη. Και 82 κάτοικοι - κυρίως γυναικόπαιδα και ηλικιωμένοι - δε θα προλάβουν ούτε καν να ρωτήσουν σε τι έφταιξαν. Οι καπνοί θα σκεπάσουν τα Γιάννενα και η λήθη τη μνήμη. Ο Christoph Schminck-Gustavus θα μιλήσει με τους επιζώντες της σφαγής. Θα δώσει το λόγο στα θύματα. Αλλά και θα ψάξει στη Γερμανία τους θύτες. Θα προσπαθήσει να καταλάβει γιατί ποτέ δε λογοδότησαν για τα εγκλήματά τους. (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)

"Αρκετοί με ονόμασαν "ξυπόλυτο ιστορικό". Εγώ όμως αυτή την κριτική την εκλάμβανα ως κομπλιμέντο και καμάρωνα. Έπρεπε να βρω την αλήθεια μεταξύ των δύο εκδοχών. Έτσι, σκέφτηκα, πρέπει να ακούσεις τους ανθρώπους, να σου πουν πώς αυτοί έζησαν τα γεγονότα και να τα αντιπαραβάλεις με τα επίσημα έγγραφα. Ήταν μια αυστηρά προσωπική επιλογή. Αυτή η μέθοδος έρευνας, η λεγόμενη "oral history", τώρα έγινε μόδα. Σας είπα, είμαι νομικός και μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι και στα επίσημα αρχεία υπάρχουν πολλά ψέματα. Αν δούμε, για παράδειγμα, τα ημερολόγια των αλπινιστών στην Ήπειρο αντιλαμβανόμαστε ότι είναι γεμάτα ψέματα. Οι Λυγκιάδες, έγραφαν, καταστράφηκαν "επειδή υπήρξε αντίσταση του εχθρού" και άλλες τέτοιες τερατώδεις ανακρίβειες. Αυτά έγραφαν οι αξιωματικοί ενώ είχαν σκοτώσει γυναικόπαιδα και γέρους". (Κ. ΣΜΙΝΚ-ΓΚΟΥΣΤΑΒΟΥΣ, από συνέντευξή του στο ΓΡΗΓΟΡΗ ΜΠΕΚΟ, ΤΟ ΒΗΜΑ, 25/9/2011)

Περιεχόμενα

Πρόλογος
1. Νικόλαος Ρούσκας - ο πρώτος μάρτυρας
2. Ελένη Χολέβα - η δεύτερη μάρτυρας
3. Χρήστος Παππάς - ο τρίτος μάρτυρας
4. Χαρίλαος Λιούρης - ο τέταρτος μάρτυρας
5. Έρευνες στη Γερμανία
6. Παναγιώτης Μπαμπούσικας - ο πέμπτος μάρτυρας
7. Πάλι στα Γιάννενα
8. Η νύφη στα κόκκινα
9. Στους Μογγλιούς
10. Το μνημόσυνο
11. Αναστασία Φούκα - η τελευταία μάρτυρας
12. Έρευνες στα αρχεία
Επίλογος

Η ΣΦΑΓΗ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΛΥΓΚΙΑΔΕΣ 

Σ΄ΕΝΑ ΣΥΓΚΛΟΝΙΣΤΙΚΟ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ 

ΠΟΥ ΠΡΟΒΑΛΛΕΤΑΙ ΣΤΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

 

*The Balcony Memories of Occupation  ( Τρέιλερ στo facebook)

Οι προβολές της ταινίας  "Το Μπαλκόνι-Μνήμες Κατοχής" στο επίσημο πρόγραμμα του 20ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης.
Παρασκευή 9/3/2018 20:00 Αίθουσα Τζον Κασσαβέτης, Αποθήκη 1, Λιμάνι
Σάββατο 10/3/2018 20:00 Αίθουσα Χρήστος Τσακίρης, Δήμος Παύλου Μελά