Ο Χίτλερ, ο Κεμάλ και ο Ερντογάν

Κυκλοφόρησε στα ελληνικά το 2016 από τις Εκδόδεις Παπαδόπουλος (Αθήνα) και σε μετάφραση του Νίκου Ρούσσου, η μοναδική στο είδος της μελέτη του Stephan Ihrig, «Ατατούρκ και Ναζί: Δάσκαλος και μαθητής στη εφαρμογή του ολοκληρωτισμού» (“Ataturk in the Nazi Imagination”). Η μελέτη του Ihrig πρωτοεκδόθηκε το 2014 από το Harvard University Press και βασίζεται στη διδακτορική του διατριβή η οποία εκπονήθηκε στο Πανεπιστήμιο του Cambridge με θέμα τις αντιλήψεις των Ναζί για τη Νέα Τουρκία (1919-1945).

http://www.hup.harvard.edu/images/jackets/9780674368378.jpg

Πέραν του άμεσου ενδιαφέροντος του θέματος, μου κίνησε εξαρχής την περιέργεια και το γεγονός πως το βιβλίο δημοσιοποιήθηκε στο διαδίκτυο αμέσως με την έκδοσή του με τη μορφή PDF και όπου μπορεί να εντοπιστεί από τον κάθε ενδιαφερόμενο.

PDF]ATATÜRK IN THE NAZI IMAGINATION

Κάτι τέτοιο δεν συνηθίζεται για ακαδημαϊκά έργα και από αναγνωρισμένους εκδοτικούς οίκους. Το προφανές συμπέρασμα ήταν πως είτε εκ μέρους του συγγραφέα, του εκδοτικού οίκου, ή και των δυο, υπήρχε σκοπιμότητα για εύκολη και χωρίς κόστος πρόσβαση στη μελέτη σε παγκόσμιο επίπεδο από όσο το δυνατό περισσότερους αναγνώστες. Επί πλέον πρέπει να υπήρξε και κάποιος χορηγός που κάλυψε τα διαφυγόντα κέρδη.
Εκτός από τα κίνητρα συγγραφέα/εκδοτικού οίκου, η κύρια συμβολή του έργου είναι ότι ανατρέπει την κυρίαρχη αντίληψη πως εμπνευστής του Χίτλερ και του Ναζισμού υπήρξε ο Μουσολίνι της φασιστικής Ιταλίας. Δεν ήταν. Κατά παραδοχή του ίδιου του Χίτλερ, εμπνευστής και των δυο -Μουσολίνι και Χίτλερ- υπήρξε ο τούρκος ηγέτης Κεμάλ Μουσταφά!
Ο θαυμασμός του Χίτλερ για την Τουρκία του Κεμάλ αλλά και των Γερμανών γενικότερα για τους Οθωμανούς και την Οθωμανική αυτοκρατορία - το Οσμανλικό Χαλιφάτο για να είμαστε ακριβής- υπήρξε απεριόριστη και η τεκμηρίωση του γεγονότος αυτού από γερμανικές, τουρκικές (ο Ihrig κατέχει και τις δυο γλώσσες) και άλλες πηγές από τον συγγραφέα είναι εντυπωσιακή. Μια από αυτές που περιγράφεται, αφορά σε επίσκεψη τουρκικής αντιπροσωπείας για να συγχαρεί τον Ναζί δικτάτορα για τα 50στα του γενέθλια. Ιδού πως περιγραφή το σκηνικό της επίσκεψης ο συγγραφέας: «Παραδείγματος χάρη, το 1938, την ημέρα των γενεθλίων του, σε συνάντηση με αντιπροσωπεία Τούρκων πολιτικών και δημοσιογράφων επαναβεβαίωσε τον πρωταρχικό και ουσιώδη ρόλο που είχε παίξει ο Ατατούρκ για τον ίδιο, και με αυτό τον τρόπο επισήμανε ποια ήταν η ουσία των περισσότερων ακροδεξιών και ναζιστικών ερμηνειών του Ατατούρκ στη Γερμανία του Μεσοπολέμου: ”Ο Ατατούρκ ήταν ο πρώτος που έδειξε ότι είναι δυνατή η κινητοποίηση και αναγέννηση των πόρων που μια χώρα έχει απολέσει. Από αυτή την άποψη ο Ατατούρκ ήταν δάσκαλος. Ο Μουσολίνι ήταν ο πρώτος μαθητής του και εγώ ο δεύτερος», (σελ.189).

Ο Κεμάλ ως το «φωτεινό άστρο» του Χίτλερ

Για τον Χίτλερ ο Κεμάλ και το κίνημά του ήταν «ένα φωτεινό άστρο» προς μίμηση για την αναγέννηση της Γερμανίας και την απελευθέρωσή της από τις δουλείες του πρώτου παγκόσμιου πολέμου. Ο ίδιος και οι ομοϊδεάτες του έκαναν ευθεία αναφορά στην ανατροπή της Συνθήκης των Σεβρών από τον Κεμάλ και των μεθόδων που χρησιμοποιήθηκαν,  ως το «άστρο» που τους καθοδήγησε για την ανατροπή της Συνθήκης των Βερσαλλιών. Είναι δε ιστορικά εξαιρετικά ενδιαφέρον πως ο Χίτλερ και η συνομοταξία του μιλούσαν με θαυμασμό για τις γενοκτονικές πρακτικές των Οθωμανών/Τούρκων κατά των χριστιανικών πληθυσμών της Μικράς Ασίας και την ανάγκη να τις μιμηθούν - να προσφύγουν στις «τουρκικές μέθοδους» ήταν μια κοινη τοποθέτηση-  για να ξεφορτωθούν και οι Γερμανοί μια και καλά τα δικά τους μειονοτικά «παράσιτα/ζιζάνια», αρχίζοντας από τους γερμανοεβραίους. Η δε λέξη «παράσιτα» για την περιγραφή των γερμανοεβραίων,  πρωτοχρησιμοποιήθηκε από τους Τούρκους για την περιγραφή των χριστιανών της Μικράς Ασίας.
Εδώ το ιστορικά ενδιαφέρον για εμάς  δεν είναι μόνο η κοινή ορολογία και γλώσσα που χρησιμοποιούν Γερμανοί και Τούρκοι για την ανάγκη των οργανωμένων σφαγών των μειονοτικών μέσα στις επικράτειές  τους και την αμεσότατη σχέση ανάμεσα στις γενοκτονικές τους  πολιτικές. Για τους δικούς μας θαυμαστές του Κεμαλισμού αλλά και ταυτόχρονα - τα δυο πάνε μαζί -  αρνητές της γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας από τόν  Κεμάλ, τους Νεοτούρκους και τους  Οθωμανούς, το έργο του Ihrig αποτελεί μια ακόμη επιστημονική απόδειξη του ανέφικτου των ισχυρισμών τους για την συγκεκριμένη εθνοκάθαρση που συντελέστηκε όχι μόνο κατά των αυτόχθονων Αρμενίων αλλά και κατά των αυτόχθονων Ελλήνων και των λοιπών μη ισλαμικών λαών της Μικράς Ασίας.
Για τους αναγνώστες, εδώ είναι χρήσιμη και αναφορά στον πρόλογο  τη ελληνικής μετάφρασης του πονήματος του Ihrig που γίνεται από τον γνωστό ιστορικό Βλάση Αγτζίδη. Ο πρόλογος του έλληνα ιστορικού προσθέτει, για τον έλληνα αναγνώστη αλλά και για τον μελετητή, σημαντικές λεπτομέρειες ως προς την ιστορική διάσταση στην ιδεολογική  σχέση ανάμεσα στον ναζισμό και τον κεμαλισμό, συμπληρώνοντας έτσι τη μελέτη του Ihrig. Υπογραμμίζει δε ο Αγτζίδης πως στη συγκεκριμένη περίπτωση η σχέση των δυο έχουν τη διάσταση δανείου και αντιδανείου. Αντιγράφουν μεν οι Ναζί τους Τούρκους αλλά και  οι Τούρκοι τον εκφυλισμένο γερμανικό ρομαντισμό του 19ου αιώνα. Σημειώνει ο Αγτζίδης: «Στην πραγματικότητα οι ακραίες απόψεις των Νεοτούρκων είχαν επηρεαστεί καθοριστικά από το πνεύμα του γερμανικού ρομαντισμού. Οπότε η επιρροή του Ατατούρκ επί του γερμανικού εθνικοσοσιαλισμού μπορεί να θεωρηθεί ως αντιδάνειο». Και σε ένα άλλο σημείο του Προλόγου συνεχίζει: «Πρωτόλεια εκδοχή της ναζιστικής κοσμοθεωρίας υπήρξε η άποψη του Ziya Gokalp, ιδεολογικού πατέρα του τουρκικού εθνικισμού, ο οποίος καλούσε για τον τερματισμό της ‘ψευδαίσθησης περί ισότητας μουσουλμάνων και χριστιανών‘. Ο ίδιος περιέγραψε στο περιοδικό Yeni Hayat το 1911 τον νέο άνθρωπο της νεοτουρκικής Νέας Τάξης: ‘Οι Τούρκοι ήταν οι ’υπεράνθρωποι’ που είχε φανταστεί ο Γερμανός φιλόσοφος Nietzsche... Από την τουρκότητα θα γεννηθεί η νέα ζωή...».
Εδώ σημειώνω και εγώ πως ο γερμανικός   κεμαλικός ολοκληρωτισμός υιοθέτησε την εκφυλισμένη ερμηνεία του κοινωνικού δαρβινισμού του ύστερου 19ου αιώνα που αποτέλεσε το βασικό δομικό υλικό και «θεμελείωσε» την επιστημονική, τάχατες,  θεώρηση του ρατσισμού. Ο κοινωνικός δαρβινισμός κυριάρχησε και στις δυο πλευρές του Ατλαντικού. Στην Αμερική έκανε κυριολεκτικά άλματα «εκλογικεύοντας» την υπεροχή των λευκών έναντι των μαύρων.
Στην περίπτωση των Κεμαλιστών ο κοινωνικός δαρβινισμός υιοθετήθηκε σε τέτοιο γελοίο βαθμό ώστε με την καθοδήγηση του Κεμάλ είχαμε και τη περιβόητη «Θεωρία  του Ήλιου», (“Sun Theory of History”). Κατά τη Κεμαλική αυτή θεώρηση,  ο πρώτος άνθρωπος που πάτησε το πόδι του στη γή ήταν... Τούρκος. Και η πρώτη ανθρώπινη κραυγή/λέξη που ακούστηκε ποτέ στον κόσμο ήταν ένα παρατεταμένο «Αααααααα...». Ήταν η πρώτη κραυγή του πρώτου ανθρώπου- του Τούρκου- όταν με θαυμασμό πρωτοαντίκρυσε...τον Ήλιο!
Τι το κοινό έχουν οι ολοκληρωτικές και  ρατσιστικές αντιλήψεις του Ερντογάν με το δίδυμο Χίτλερ- Κεμάλ; Σχεδόν τα πάντα. Καταρχάς να θυμίσω πως πρόσφατα ο Ερντογάν δήλωσε δημόσια πως έχει τον Χίτλερ και τη «διακυβέρνησή» του ως το «ιδεώδες» μοντέλο που επιδιώκει και για τη  δική του «αναγεννημένη Νέα Τουρκία».
Και μπορεί φαινομενικά ο Ερντογάν να θεωρείται εχθρός του Κεμαλισμού,  ως κοσμικού τάχατες μοντέλου διακυβέρνησης. Αλλά στην πράξη υιοθετεί  όλες τις «μεθόδους» του κεμαλικού ολοκληρωτισμού επενδύοντ'aς τις όμως με τον μανδύα του ισλαμισμού. Ας μη ξεχνάμε τις προαναφερθείσες απόψεις του Ziya Gokalp αλλά και την πιο πρόσφατη θεώρηση της χούντας του Εβρέν για μια «νέα» ιδεολογία, αυτή της «τουρκοΐσλαμικής  σύνθεσης» ως συμπλήρωμα του κεμαλισμού. Και όχι τυχαία και μέχρι την κυριαρχία του Ερντογάν, η χούντα του Εβρέν κατασκεύασε περισσότερα τζαμιά στην Τουρκία, παρά όσο καινούργια χτίστηκαν από το 1923.
Τέλος είχαμε πολύ πρόσφατα και την κυριολεκτικά ναζιστική συμπεριφορά του Εργτογάν με το εξάχρονο κοριτσάκι ντυμένο με στρατιωτική στολή  που κάλεσε  στη σκηνή και το εξεθίαζε να μαρτυρήσει «υπέρ πίστεως» για να τιμηθεί ως μάρτυρας. Σχεδόν αμέσως τα διεθνή ΜΜΕ εντόπισαν μια αντίστοιχη σκηνή με τον Χίτλερ  να εκθειάζει  ένα αγοράκι με ναζιστική στολή.
Και στις δυο περιπτώσεις έχουμε την αδιαφορία του παλιού και  του καινούργιου Φύρερ, στη ιερότητα της ζωής και της αθωότητας. Για τον ισλαμοφασισμό το «ιερό και όσιο» παραμένει η θυσία υπέρ του ολοκληρωτισμού που στη περίπτωση του Ερντογάν είναι ένα κράμα ισλαμισμού και εθνοφασισμού.
Υ.Γ. Στα ναζιστικά έντυπα ο Κεμάλ αναφέρεται συνεχώς ως «Γαζή» δηλαδή ως «πολεμιστής της πίστης»,  ή αλλιώς ως ιεροπολεμιστής/τζιχαντιστής. Στο έργο του Bernard Lewis «Η Πολιτική Γλώσσα του Ισλάμ» (Εκδόσεις Παπαζήση, 2011) διαβάζουμε πως μεταπολεμικά η χρήση του όρου έπεσε σε «ανενεργεία». Αλλά αναβίωσε για πρώτη φορά με την τουρκική εισβολή («ράζια»), στην Κύπρο το 1974 για να χαρακτηρίσει τους Τούρκους στρατιώτες. Το 1974, δηλαδή, είχαμε τζιχάντ στην Κύπρο όπως διαπιστώνεται και από τα επίσημα συνθήματα αλλά και κυρίως από τις σφαγές αμάχων, αιχμαλώτων και των σφετερισμό των περιουσιών τους ως λάφυρα ιερού πολέμου. Όσο πιο γρήγορα  γίνει κατανοητό πως το 1974 είχαμε ιερό πόλεμο κατά των απίστων Ελλήνων, τόσο πιο καλά θα αντιληφθούμε τις επιδιώξεις του Ερντογάν και των ενεργούμενών του στην Κύπρο.