Laibach*: Ο καπιταλισμός δεν είναι παρά μια άλλη όψη του νομίσματος του κομουνισμού

• Θάνος Μαντζάνας , Κριτικός μουσικής, δημοσιογράφος, συγγραφέας

Πηγή: huffingtonpost.gr

---

Η συνέντευξη αυτή θα έπρεπε να έχει δημοσιευθεί αρκετές ημέρες πριν, η αιτία που δεν συνέβη αυτό είναι μια σειρά από...«βαλκανικά» φαινόμενα, όπως η κακή συνεννόηση και μια συγκεκριμένη, αρκετά εριστική νοοτροπία. Ίσως όμως και να μην μπορούσε ποτέ να είναι διαφορετικά όταν έχεις να κάνεις με ένα συγκρότημα που τα μέλη του γεννήθηκαν στην Σλοβενία όταν αυτή ήταν τμήμα της τότε Γιουγκοσλαβίας και σχημάτισαν το καταρχήν industrial συγκρότημα τους ως μέρος μιας ευρύτερης δημιουργικής κολεκτίβας το 1980, έτος του θανάτου του ιστορικού ηγέτη της Γιουγκοσλαβίας Τίτο. Έδειξαν αμέσως ότι οι προθέσεις τους ήταν διαφορετικές από όλων των άλλων συγκροτημάτων δίνοντας στην μπάντα το όνομα Laibach, δηλαδή την γερμανική ονομασία της πρωτεύουσας της Σλοβενίας Λουμπλιάνα, υιοθετώντας μια μεγάλη γκάμα ναζιστικών συμβόλων και συμπεριλαμβάνοντας στον πρώτο δίσκο τους ένα κομμάτι που το ανέφεραν ως «μουσική και στίχοι Τίτο» και όταν το άκουγε κανείς διαπίστωνε ότι ήταν ένας...λόγος του νεκρού δικτάτορα! Δεν είναι παράξενο λοιπόν ότι θεωρήθηκαν σχεδόν ανεπιθύμητοι από το τότε καθεστώς και βρέθηκαν στο στόχαστρο των γιουγκοσλαβικών αρχών.

Η κατάσταση άλλαξε άρδην με την κατάρρευση της Γιουγκοσλαβίας μαζί με όλα τα υπόλοιπα κομουνιστικά καθεστώτα και την ανακήρυξη της Σλοβενίας ως ανεξάρτητου κράτους οπότε στην αρχή είχαν σχεδόν το status εθνικών ηρώων. Στη συνέχεια όμως και αυτό άλλαξε όταν άρχισε να φλερτάρει μαζί τους – ή μήπως το αντίθετο; - η ακροδεξιά της χώρας τους και, με μία εντελώς αναπάντεχη τροπή, βρέθηκαν να είναι το μοναδικό δυτικό συγκρότημα που προσκλήθηκε ποτέ και έπαιξε στην Βόρεια Κορέα! Προκλητικοί εκ φύσεως και όχι για λόγους εντυπωσιασμού, βαθύτατα αντιφατικοί, αμφιλεγόμενοι και με αναρίθμητες αλλαγές στη σύνθεση τους (από τα ιδρυτικά μέλη έχει απομείνει μόνον ο τραγουδιστής και διαχρονικός ηγέτης τους Elk Eber) οι Laibach κοντεύουν να συμπληρώσουν τέσσερις δεκαετίες συνεχούς ύπαρξης. Με την ευκαιρία μίας περιοδείας για την προώθηση του τελευταίου δίσκου τους, της μουσικής που έγραψαν για μια θεατρική μεταφορά του εμβληματικού φιλοσοφικού βιβλίου του Φρειδερίκου Νίτσε «Τάδε Έφη Ζαρατούστρας», ήρθαν στην Αθήνα για μία ακόμα συναυλία τους στην Ελλάδα.

Αν και η εμφάνιση τους - που μπορεί να ήταν ευσυνείδητη και ευπρεπής αλλά κατέληξε σε μία απλή ανακύκλωση των μεγάλων στιγμών του παρελθόντος τους - έχει παρέλθει πλέον η συνέντευξη που παραχώρησαν τόσο καθυστερημένα για τους λόγους που ανέφερα στην αρχή, αξίζει να δημοσιευθεί. Γιατί, αν δεν έγινε κατανοητό από τα παραπάνω, οι Laibach είναι από εκείνους που βίωσαν από πρώτο χέρι όλες τις ραγδαίες και σαρωτικές εξελίξεις στην ταραχώδη χερσόνησο του Αίμου κατά την τελευταία τριακονταετία. Σε τέτοιο βαθμό μάλιστα ώστε, δεδομένων και των τουλάχιστον αιρετικών θέσεων τους, πολύ περισσότερο από συνέντευξη ενός μουσικού συγκροτήματος να είναι...πολιτικού περιεχομένου! 

Πριν από οτιδήποτε άλλο, μετά από τόσες πολλές αλλαγές στη σύνθεση σας οι Laibach είναι πραγματικά συγκρότημα ή έστω κολεκτίβα ή ένα concept που συνεχίζεται επί σχεδόν τέσσερις δεκαετίες και βασίζεται σε έναν συγκεκριμένο κύκλο ανθρώπων;
Φυσικά και είναι συγκρότημα όπως και οτιδήποτε άλλο τους θέλεις να είναι, είναι πάντα οι Laibach. Όπως ακριβώς η Ελλάδα είναι πάντα η Ελλάδα, ανεξάρτητα από το πόσες γενεές έχουν περάσει και πόσες αλλαγές έχουν συμβεί στον πολιτισμό, την κουλτούρα, το πολιτικό σύστημα και την διακυβέρνηση της στα χιλιάδες χρόνια κατά τα οποία υπάρχει.

Πόσο δύσκολο ήταν να είστε μια ηλεκτρονική rock μπάντα στην Σλοβενία στις αρχές της δεκαετίας του ’80;

Πολύ πιο εύκολο από όσο φαίνεται σήμερα! Παρά το καθεστώς υπήρχε διάχυτη στην κοινωνία μια ελευθεριακή, αναρχοκομουνιστική θα την λέγαμε, αίσθηση όπου τα πάντα ήταν δυνατά και επίσης αποδεκτά. Από την άλλη βέβαια δεν ήξερες ποτέ πότε η αστυνομία θα σου χτυπούσε την πόρτα...

Όταν ξεκινούσατε η Σλοβενία ήταν τμήμα της Γιουγκοσλαβίας, σήμερα μία ανεξάρτητη χώρα. Ήσασταν σχεδόν παρίες τότε και σχεδόν εθνικοί ήρωες τώρα. Πότε λοιπόν η Σλοβενία ήταν καλύτερη για εσάς, ως ανθρώπους και μουσικούς αλλά φυσικά και για οποιονδήποτε άλλο αλλά και πότε ήταν πιο κατάλληλη και δημιουργική εποχή για να είσαι ένα συγκρότημα όπως οι Laibach, τότε ή τώρα;

Αναμφίβολα ήταν πιο εύκολα τότε αν και κάθε τόσο αντιμετωπίζαμε διάφορες απαγορεύσεις αλλά ήταν άλλες εποχές και εμείς νεότεροι. Τώρα αντιμετωπίζουμε ένα πολύ χειρότερο και διάχυτο κακό από αυτό που ήταν ποτέ ο κομουνισμός. Όμως το κακό ήταν πάντα η καλύτερη έμπνευση για εμάς (γέλια) και έτσι ούτε τώρα είναι τελικά τόσο άσχημα.

Θεωρείτε τους εαυτούς σας αληθινούς μουσικούς ή «ηχοποιούς»; Είναι στην πραγματικότητα οι Laibach μουσικό συγκρότημα ή απλά δηλώνετε και εκφράζετε μια σειρά πραγμάτων στην πορεία του χρόνου και η μουσική είναι απλά το μέσο για αυτά, λειτουργώντας λίγο πολύ ως το soundtrack τους;
Και ποια είναι η διαφορά μουσικής και ήχου; Ο John Cage απέδειξε ότι δεν υπάρχει. Αλλά ναι, δεν θεωρούμε τους εαυτούς μας μόνο μουσικό συγκρότημα, η μουσική είναι η κύρια γλώσσα μας, αν το προτιμάς έτσι. Αλλά και οτιδήποτε άλλο χρησιμοποιούμε για να δημιουργήσουμε μια παράσταση είναι εξίσου σημαντικό και όλα μαζί συναποτελούν αυτό που θέλουμε να πούμε κάθε φορά.

Το να είναι η μουσική σας πρωτότυπη, πρωτοποριακή, ακόμα και avant garde ήταν ποτέ βασικό αίτημα για εσάς ή απλά χρησιμοποιείτε όποια μέσα έχετε στην διάθεση σας κάθε φορά;

Χρησιμοποιούμε όποια μέσα έχουμε στην διάθεση μας για να δημιουργήσουμε το καλύτερο που μπορούμε σε κάθε περίσταση και κατάσταση. Αν αυτό που προκύπτει είναι πρωτοποριακή μουσική είναι το καλύτερο που μπορούμε υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες.

Γιατί τόσες πολλές διασκευές, περισσότερες ίσως από οποιοδήποτε άλλο συγκρότημα τόσο επιτυχημένο όσο εσείς; Θεωρείτε ότι δεν έχετε αρκετά δικά σας τραγούδια;

Διόρθωση, δεν κάνουμε διασκευές αλλά επανερμηνείες και τις θεωρούμε δικά μας πλέον τραγούδια αφού τα έχουμε υιοθετήσει και προσαρμόσει στο ύφος μας.

To image και γενικότερα όλη αυτή η αμφιλεγόμενη σχέση σας με τον ναζισμό και τον ολοκληρωτισμό τελικά ήταν παρωδία τους, υποστήριξη τους ή ένας τρόπος να τους ανατρέψετε εκ των έσω διαμέσου της υπερβολής καθώς είστε στη πραγματικότητα εναντίον τους;

Πολύπλοκη ερώτηση και θα την απαντήσουμε ανάλογα. Δεν παρωδούμε τον ναζισμό, αυτό θα ήταν ανευθυνότητα, ούτε όμως και τον υποστηρίζουμε και δεν έχουμε τίποτα εναντίον της υπερβολής, αντίθετα μας αρέσει.

Τα Βαλκάνια γενικότερα και η Σλοβενία ειδικότερα είναι καλύτερα ή χειρότερα μετά την κατάρρευση της τότε ΕΣΣΔ και των υπολοίπων κομουνιστικών καθεστώτων που την ακολούθησε;

Η Σλοβενία και συνολικά η Γιουγκοσλαβία δεν ήταν τόσο συνδεμένη και ούτε εξαρτημένη από την ΕΣΣΔ και έτσι η κατάρρευση της δεύτερης δεν επηρέασε εκείνη της πρώτης. Η Γιουγκοσλαβία δημιουργήθηκε την εποχή του σουρεαλισμού και του υπερσοσιαλιστικού ρεαλισμού (γέλια). Έφτασε στο απόγειο της την εποχή του ρομαντισμού και άρχισε να διαλύεται σε εκείνη του μεταμοντερνισμού. Στην πραγματικότητα ήταν μία εκλεκτική ρετρο-φορματοποίηση και όχι η ομογενοποιημένη μοντερνιστική επιφάνεια που έδειχνε ότι είναι. Η κατάρρευση και στη συνέχεια ο πόλεμος στην Γιουγκοσλαβία ήταν η λογική κατάληξη του τέλους της ουτοπίας, η κατάρρευση της ΕΣΣΔ και η πτώση του Τείχους Του Βερολίνου απλά επιδείνωσαν και επιτάχυναν την κατάσταση. Είναι δύσκολο να πες αν όλες αυτές οι πρώην κομουνιστικές χώρες είναι καλύτερες ή χειρότερες τώρα γιατί ο καπιταλισμός δεν είναι παρά μία άλλη όψη του ιδίου νομίσματος αλλά σίγουρα είναι πολύ διαφορετικές.

Ποιο πιστεύετε ότι είναι το πιο επικίνδυνο και τοξικό θέμα που χωρίζει σήμερα τα Βαλκάνια και μπορεί να οδηγήσει σε ακόμα περισσότερη βία, πολέμους και δυστυχία στο μέλλον;

Κατά τη γνώμη μας και παρά την δομική δυναμική του καπιταλισμού αυτό που μπορεί να προκαλέσει τόσα δυσάρεστα είναι ο ναρκισσισμός των μικρών διαφορών. Λειτούργησε καταστρεπτικά στο παρελθόν και μπορεί να γίνει ακόμα χειρότερο στο μέλλον.

Γνωρίζετε την αντιπαράθεση Ελλάδας και FYROM και ποια είναι η θέση σας για αυτήν;

Δεν μπορούμε φυσικά να πάρουμε θέση αλλά αυτή είναι μια περίπτωση όπου ο ναρκισσισμός των μικρών διαφορών τον οποίο προαναφέραμε κάνει αισθητή την παρουσία του και μάλιστα σε όλο του το μεγαλείο! Η FYROM είχε το όνομα «Μακεδονία» σε όλη την διάρκεια της γιουγκοσλαβικής Ιστορίας χωρίς να υπάρξει το παραμικρό πρόβλημα ανάμεσα στις δύο γειτονικές χώρες και τώρα ξαφνικά έγινε ένα μείζον πρόβλημα που κανείς δεν μπορεί να επιλύσει; Πιστεύει στα αλήθεια η Ελλάδα ότι η FYROM την απειλεί και θέλει να επεκταθεί στην δική της εδαφική κυριαρχία; Δεν έχετε σοβαρότερα προβλήματα στη χώρα σας από το να μαλώνετε με τον γείτονα σας περί όνου σκιάς;

Ποιες είναι για εσάς οι κυριότερες διαφορές αλλά και ομοιότητες Ελλάδας και Σλοβενίας;

Είναι δύο πολύ διαφορετικές αλλά ταυτόχρονα και με πολλές ομοιότητες χώρες. Φυσικά η Σλοβενία έχει δεχθεί ασύγκριτα μεγαλύτερη επίδραση από την Ελλάδα από ότι το αντίστροφο και πολλοί ελληνικοί μύθοι διατηρούνται ακόμα ζωντανοί στη Σλοβενία.

Ποια είναι η γνώμη σας για την Ελλάδα, σας αρέσει, δεν σας αρέσει ή αδιαφορείτε για αυτήν;

Ποιος θα μπορούσε να αδιαφορεί για την Ελλάδα; Είναι τρομερά σημαντική χώρα συνολικά για την ευρωπαϊκή Ιστορία και ακόμα και σήμερα ολόκληρη η Ευρώπη επηρεάζεται από ό,τι συμβαίνει στην Ελλάδα.

Και πώς αισθάνεστε όταν παίζετε εδώ, το απολαμβάνετε στα αλήθεια ή είναι μία ακόμα καλοπληρωμένη συναυλία για εσάς;
Δεν λειτουργούμε με γνώμονα την απόλαυση, είναι καθήκον και ηθική υποχρέωση μας να παίζουμε κάθε τόσο στην Ελλάδα όπως και οπουδήποτε αλλού και φυσικά είναι πιο εύκολο να το κάνουμε αν η συναυλία είναι καλοπληρωμένη. Τότε ακόμα και η απόλαυση είναι δυνατή.

Τι σας κάνει να συνεχίζετε για τόσα χρόνια και τι έχετε να προσφέρετε στα σημερινά ακροατήρια που δεν μπορούν να τους το δώσουν νεότερα συγκροτήματα;

Κληθήκαμε να κάνουμε αυτό που κάνουμε. Κάποιοι είναι γιατροί, δάσκαλοι ή ιερείς, άλλοι εργάζονται σε εργοστάσια ή γραφεία και εμείς είμαστε οι μηχανικοί της ανθρώπινης ψυχής. Προσφέρουμε πολλά στο κοινό αλλά πρέπει να τα ανακαλύψει μόνο του και να πάρει ό,τι του δίνουμε.

Τι έχει αλλάξει σε εσάς σε σχέση με την τελευταία φορά που παίξατε εδώ και τι αναμένει το ακροατήριο από την συναυλία σας;

Πάρα πολλά έχουν αλλάξει στην Ελλάδα, την Ευρώπη και γενικά τον κόσμο και κατά συνέπεια και αναφορικά με εμάς σε σχέση με τότε, πάρα πολλά και ταυτόχρονα τίποτα, το τι σημαίνει αλλαγή είναι πάντα θέμα συζήτησης. Η παράσταση μας υπογραμμίζει αυτές τις αλλαγές, ειδικά σε όσους θα έρθουν σε αυτήν χωρίς συγκεκριμένες προσδοκίες. Αυτό δηλαδή που είναι το πιο έξυπνο πράγμα το οποίο μπορεί να κάνει κανείς όταν πρόκειται για τους Laibach!

Μετά τη συναυλία τους μπορώ να πω ότι δεν έχουν άδικο...
 _______________________________________________

*Laibach - Wikipedia

Laibach is a Slovenian avant-garde music group associated with the industrial, martial, and neo-classical genres. Formed in a small mining town of Trbovlje in 1980, Laibach represents the musical wing of the Neue Slowenische Kunst (NSK) collective, a group which Laibach helped found in 1984.[....]