Ο αφανισμός των Cenci και
η αναβίωσή τους μέσα από την τέχνη
Το πορτρέτο της Beatrice Cenci που αποδίδεται στον Guido Reni (1575-1642). Λάδι σε καμβά, 64,5 x 49 εκ. Ρώμη, Palazzo Barberini.
Σ’ αυτό τον κόσμο, συνάδελφοι, η αμαρτία που πληρώνει τα ναύλα της μπορεί να ταξιδεύει ελεύθερα, και μάλιστα χωρίς διαβατήριο· ενώ την Αρετή, αν είναι άπορη, τη σταματούν σε όλα τα σύνορα.[1]
Αυτά διαβάζουμε στο κήρυγμα του πατρός Mapple λίγο πριν σαλπάρει το φαλαινοθηρικό πλοίο Pequod, στο έπος του Herman Melville Moby Dick. Συνειρμικά, σκέφτομαι τι θα έλεγε αν αυτή την παράγραφο τη διάβαζε δύο αιώνες νωρίτερα ο ευγενής μόνο στον τίτλο αλλά καμωμένος από κακία, διαφθορά και διαστροφή στην αναγεννησιακή Ρώμη, κόμης Francesco Cenci. Προφανώς, θα γέλαγε σαρδόνια στο κάστρο La Rocca, στην κοινότητα La Petrella Salto, 60 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Ρώμης, και, με την αγάπη του για το κακό, θα σκεφτόταν ή ενστικτωδώς θα διέπραττε την επόμενη έφοδο αμαρτίας που θα έδινε νόημα στη σκοτεινή ζωή του. Έχοντας βέβαια κατά νου ότι ο φλογερός του πλούτος και οι υψηλές του διασυνδέσεις θα του εξαγόραζαν, όπως πάντα, την ασυλία του.
Βρισκόμαστε στην ύστερη Αναγέννηση, στη Ρώμη του 16ου αιώνα – πρωτεύουσα του χριστιανισμού, με εμβληματικά έργα τέχνης και με την Καθολική Εκκλησία να βρίσκεται στο απόγειο της δόξας της, επιστρατεύοντας κυρίως την τέχνη προκειμένου να αντιμετωπίσει τον προτεσταντισμό της Βόρειας Ευρώπης. Υπάρχει βέβαια και η σκοτεινή Ρώμη, με τη μεγάλη φτώχεια, την εγκληματικότητα, τις επιδημίες και τις συνθήκες Μεσαίωνα. Σε αυτή την περίοδο, η αριστοκρατία συγκεντρώνει δύναμη και απολαμβάνει μεγάλη ασυλία, με εκατοντάδες καλλιτέχνες να συρρέουν απ’ όλη την Ιταλία και την Ευρώπη στην Αιώνια Πόλη και πλούσιους μαικήνες να στηρίζουν την τέχνη. Εκείνη την περίοδο, έλαβε χώρα μια αμφιλεγόμενη δίκη που συντάραξε όλη τη ρωμαϊκή κοινωνία και ολοκληρώθηκε με τον αφανισμό μιας από τις παλαιότερες, δυνατότερες και πλουσιότερες οικογένειες. Μιλάμε για τον αφανισμό της οικογένειας του Francesco Cenci μετά από μια σειρά εκτελέσεων, με αποκορύφωμα τον αποκεφαλισμό της νεαρότατης και πανέμορφης κόρης του, Beatrice Cenci.
H ιστορία έχει όλα τα χαρακτηριστικά τραγωδίας. Μιας τραγωδίας που διαδραματίστηκε στο σύμπλεγμα του Palazzo Cenci, στις άκρες του εβραϊκού γκέτο της Ρώμης, και εν συνεχεία στο οικογενειακό κάστρο La Rocca, με τραγικούς ήρωες τα τρία αγόρια του Francesco Cenci από την πρώτη του σύζυγο, τη δεύτερη σύζυγό του, Lucrezia Petroni, και, στο επίκεντρο, την κόρη του, Βeatrice Cenci (1577-1599).
"Ο Francesco Cenci μαλώνει την κόρη του Βεατρίκη". Πίνακας του Charles Robert Leslie.
Μέρος του συμπλέγματος του Palazzo Cenci στη Ρώμη, στις άκρες του εβραϊκού γκέτο.
La Rocca, τα ερείπια του οικογενειακού κάστρου των Cenci στο Petrella Salto, όπου ο Francesco Cenci κρατούσε φυλακισμένες και βασάνιζε τη σύζυγό του Lucrezia Petroni και την κόρη του Beatrice.
Σε αυτό το μέρος δολοφονήθηκε και ο ίδιος.
Η κακοποιητική συμπεριφορά του Francesco Cenci, ή, όπως θα λέγαμε σήμερα, η άγρια ενδοοικογενειακή βία όχι μόνο προς την κόρη του αλλά και προς όλα τα μέλη της οικογένειάς του και τους υπηρέτες του, καθώς και οι ανομίες του και τα εγκλήματα που εξαγόραζε με την περιουσία του, ήταν κοινό μυστικό στη Ρώμη, αλλά τίποτα και κανένας δεν είχε καταφέρει να σταματήσει τη διαιώνιση των τραγικών αυτών συμβάντων.
Οι επανειλημμένες εκκλήσεις της Βeatrice Cenci προς τις αρχές όχι μόνο παραμένουν άκαρπες, αλλά η γνωστοποίησή τους εξαγριώνει ακόμη περισσότερο τον πατέρα της, ο οποίος φυλακίζει την ίδια και τη μητριά της στο κάστρο La Rocca. Μετά από χρόνια συστηματικής σωματικής και σεξουαλικής κακοποίησης, η νεαρή Βeatrice συλλαμβάνει την ιδέα της δολοφονίας του πατέρα της – με συνομωσία όλης της οικογένειας και με τη βοήθεια δυο συνεργών, του Marzio και του «καστελάνου» (διοικητή μιας ευρύτερης περιοχής που εποπτευόταν από ένα κάστρο) Olimpio.
H δολοφονία του Francesco Cenci και η δίκη
Στις 15 Σεπτεμβρίου 1598, μητριά και κόρη έδωσαν με μεγάλη επιτηδειότητα όπιο στον Francesco Cenci, κάνοντάς τον να πέσει σε βαθύ ύπνο, για να τον δολοφονήσουν στη συνέχεια οι συνεργοί τους, Marzio και Olimpio, και να τον πετάξουν από το παράθυρο του πύργου του προκειμένου να φανεί ο θάνατός του ως ατύχημα. Σύντομα όμως το έγκλημα αποκαλύπτεται και συλλαμβάνεται όλη η οικογένεια. Ο κόσμος της Ρώμης, γνωρίζοντας τον χαρακτήρα του Francesco και τα προηγούμενα εγκλήματά του, καθώς και την άρνηση των αρχών να τον τιμωρήσουν παρά τις επανειλημμένες εκκλήσεις της κόρης του, θεωρεί δίκαιη τη δολοφονία και τάσσεται με τους δολοφόνους, και κυρίως με τη νεαρή Beatrice.
Μετά από μία δίκη-νομικό δράμα για την οποία ήταν πλήρως ενήμερος Πάπας Κλήμης Η΄ (Papa Clemente VIII, 24 Φεβρουαρίου 1536 - 3 Μαρτίου 1605),
ο οποίος είχε μελετήσει όλη τη δικογραφία, λήφθηκε η
απόφαση: θανατική καταδίκη όλων πλην του μικρότερου αδερφού Bernardo
λόγω του νεαρού της ηλικίας του. Μεγάλες προσπάθειες έγιναν από
καρδινάλιους και πρίγκιπες για να δοθεί χάρη στους κατηγορούμενους, με
ικεσίες προς τον Πάπα να επιτρέψει στα παιδιά και στη σύζυγο του
Francesco Cenci να παρουσιάσουν την υπεράσπισή τους:
και αυτοί, δώσανε στο γέρο πατέρα τους τον χρόνο να παρουσιάσει την δική του; ήταν η αγανακτισμένη απάντηση του πάπα.
Ο πάπας ωστόσο υπέκυψε και τους έδωσε μια αναστολή είκοσι πέντε ημερών. Στη Ρώμη, οι πρώτοι δικηγόροι άρχισαν αμέσως να γράφουν για την υπόθεση, εμφανιζόμενοι εν τέλει ενώπιον του πάπα. Μόλις ξεκίνησε να μιλάει ο πρώτος δικηγόρος, ο Nicolo De’ Angalis, αντιμετώπισε την οργή του πάπα, ο οποίος τον διέκοψε πριν εκείνος προλάβει να διαβάσει δυο γραμμές από την υπεράσπισή του:
ώστε στη Ρώμη υπάρχουν άνθρωποι που σκοτώνουν τον πατέρα τους και έπειτα δικηγόροι που υπερασπίζονται αυτούς τους ανθρώπους!
Πανάγιε πατέρα, παρενέβη ένας δικηγόρος ονόματι Farinacci:
δεν είμαστε εδώ για να υπερασπιστούμε το έγκλημα, αλλά για να αποδείξουμε, αν μπορούμε, πως ένας ή περισσότεροι από αυτούς τους δύστυχους είναι αθώοι του εγκλήματος.[2]
Η δίκη και η έκβασή της θεωρήθηκε από τον κόσμο μεγάλη δικαστική αδικία.
Eκτελέσεις, ή Spettacolo Edificante
Η εκτέλεση δι’ αποκεφαλισμού της κόρης και της συζύγου, αφού είχε προηγηθεί ο μαρτυρικός θάνατος του αδελφού Giacomo, έλαβε χώρα στις 11 Σεπτεμβρίου 1599 μπροστά από το Castel Sant’Angelo στη Ρώμη, παρουσία κόσμου που είχε έρθει για να παρακολουθήσει το «διδακτικό θέαμα» (spettacolo edificante), όπως το έλεγαν τότε. Αυτό που θα παρακολουθούσε όλη η Ρώμη ήταν στην πραγματικότητα ο αφανισμός μιας ολόκληρης γενιάς αριστοκρατών, μιας από τις παλαιότερες και δυνατότερες οικογένειες της Ιταλίας.
Ρώμη, Castel Sant‘Angelo, τόπος δημόσιων εκτελέσεων, όπου αποκεφαλίστηκαν
οι Lucrezia Petroni-Cenci και Beatrice Cenci.
Παρόλο που η ευγενική τους καταγωγή τούς έδινε το δικαίωμα για ιδιωτική εκτέλεση μακριά από τα μάτια του πλήθους, ο πάπας επέλεξε να τους θανατώσουν δημόσια για να στείλει ένα ηχηρό μήνυμα στην υπόλοιπη αριστοκρατία παραμονές των εορτασμών του Ιωβηλαίου του 1600, που θα έφερνε 500.000 προσκυνητές στην Αιώνια Πόλη.
Ο πάπας, που εκείνη την εποχή δεν ήταν μόνο πνευματικός ηγέτης [...................................]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου