Αλήθειες και μύθοι για τα Μη Κρατικά Πανεπιστήμια
Τι
ισχύει σε προηγμένες, στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση, χώρες για τα μη
Κρατικά Πανεπιστήμια και ποιες αναμένεται να είναι οι συνέπειες της
επικείμενης κυβερνητικής μεταρρύθμισης στα ελληνική δημόσια
Πανεπιστήμια. Πέντε Ελληνες
Πανεπιστημιακοί σχολιάζουν.
Τα Πανεπιστήμια στην Ελλάδα είναι υποχρεωτικώς δημόσια (ή κρατικά, επιλέξτε όποια από τις δύο λέξεις θέλετε) ελέω της σχετικής συνταγματικής επιταγής (άρθρο 16) για την οποία έχουν γραφτεί σελίδες επί σελίδων τα πολλά τελευταία χρόνια.
Το Σύνταγμα της χώρας δεν μπορεί να αλλάξει άμεσα γιατί οι διαδικασίες αλλαγής, όπως προβλέπονται, εκτείνονται σε περισσότερες από μία κοινοβουλευτικές περιόδους και καταλαμβάνουν αρκετό χώρο μέσα στο χρόνο, εξ' ορισμού δηλαδή δεν είναι μία εύκολη υπόθεση.
Παρ' όλα αυτά, η κυβέρνηση αναμένεται να φέρει τις επόμενες ημέρες, αρχικά προς διαβούλευση και εν συνεχεία προς ψήφιση σχέδιο νόμου που θα καθιερώνει τα μη κρατικά (ή ιδιωτικά, επιλέξτε και εδώ τον όρο που προτιμάτε) Πανεπιστήμια στην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα.
Το πως θα ξεπεραστεί ο σκόπελος του Συντάγματος μέχρι στιγμής δεν είναι γνωστό. Ετσι και αλλιώς ως προς το συγκεκριμένο ζήτημα οι απόψεις των ειδικών (Συνταγματολόγων) διίστανται ενώ το ίδιο το Υπουργείο έχει ζητήσει σχετική γνωμοδότηση ενός εκ των κορυφαίων Συνταγματολόγων της χώρας, του Φίλιππου Σπυρόπουλου.
Ακόμα όμως και ως προς την καθαρή ουσία, τα μη κρατικά Πανεπιστήμια, ξέρουμε λίγα σε ό,τι αφορά τον κυβερνητικό σχεδιασμό. Οι μέχρι στιγμής πληροφορίες που έχουμε συλλέξει βασίζονται σε επιλεκτικές διαρροές στον φιλοκυβερνητικό τύπο οι οποίες όμως δεν αποσαφηνίζουν κρίσιμες διαστάσεις του ζητήματος όπως είναι ο τρόπος εισαγωγής στα Πανεπιστήμια αυτά ή η συμμετοχή τους σε ερευνητικούς σκοπούς.
Ακόμα και έτσι όμως, κρίναμε σκόπιμο, να ανοίξουμε τη συζήτηση για τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια στη χώρα θέτοντας στους συνομιλητές μας σε Ελλάδα, Γαλλία, Γερμανία και ΗΠΑ δύο, κατά κύριο λόγο, προβληματισμούς:
Ποιο είναι το στάτους του Πανεπιστημίου στη χώρα που εργάζονται και στο τι είδους Πανεπιστημιακά ιδρύματα αναμένεται κατά τη γνώμη τους να ιδρυθούν στην Ελλάδα εφόσον το σχετικό κυβερνητικό νομοσχέδιο γίνει νόμος του κράτους τις επόμενες ημέρες.
Οι απαντήσεις φυσικά ποικίλλουν ανάλογα με τη χώρα στην οποία δραστηριοποιείται επαγγελματικά ο καθένας και με τις προσωπικές οπτικές του για το θέμα. Εχει όμως αξία να τις διαβάσετε και να τις αναλύσετε γιατί είναι το δίχως άλλο ιδιαίτερα αποκαλυπτικές και γκρεμίζουν μία σειρά από βολικούς μύθους που σχετίζονται με τα μη κρατικά Πανεπιστήμια στη χώρα και τον τρόπο με τον οποίο τα αντιμετωπίζουμε.
Γαλλία: Κρατικό μοντέλο
H Μαρίνα Καλαρά είναι διδάκτωρ Πανεπιστημίου Παρί 1 Σορβόννης και διδάσκουσα στο ίδιο πανεπιστήμιο και ο Χρίστος Ανδριανόπουλος διδάκτωρ ιστορίας στην Ανώτατη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών (EHESS).
Μάς εξηγούν ότι "η Γαλλία είναι η κατεξοχήν χώρα των δημόσιων Πανεπιστημίων. Επειδή υπάρχει μια ολόκληρη κουβέντα αναφορικά με τη διαφορά κρατικών/δημοσίων, μπορούμε να πούμε με ασφάλεια ότι στην περίπτωση της Γαλλίας μιλάμε για κρατικά ιδρύματα. Μάλιστα ο κρατικός χαρακτήρας του πανεπιστημιακού συστήματος της χώρας είναι, όπως θα δούμε, πολυεπίπεδος".
Και
προσθέτουν σχετικά: "Το ότι η συντριπτική πλειοψηφία των
πανεπιστημιακών ιδρυμάτων είναι κρατικά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν
υπάρχουν και κάποια μη κρατικά. Ωστόσο τη μορφή και την διοίκηση των μη
κρατικών, την έχει επιβάλλει το κράτος με τρόπους που το ελληνικό
σύστημα φαντάζει πολύ φιλελεύθερο μπροστά στο Γαλλικό. Ένα παράδειγμα
είναι η φημισμένη σχολή της Ανωτάτης Εμπορικής (HEC) της οποίας η μη
κρατική μορφή συνίσταται στο ότι διοικείται από το αντίστοιχο
επιμελητήριο. Ωστόσο αξίζει να αναφερθεί ότι αυτό το μοντέλο διοίκησης
της δεν θεωρείται πλέον επιτυχημένο. 
Το πανεπιστήμιο της Σορβόννης. / iStock
Το πανεπιστήμιο της Σορβόννης. / iStock
Υπάρχουν, επίσης, και λίγα ιδιωτικά καθολικά Πανεπιστήμια και ινστιτούτα. Τα ιδρύματα αυτά αποκτούν έναν αναγκαστικό χαρακτήρα κοινωφελής ένωσης και αυτό, κατ' απαίτηση της πολιτείας, διότι το κοσμικό γαλλικό κράτος δεν δικαιούνται να προσφέρει θρησκευτική εκπαίδευση. Τα μόνα πανεπιστήμια που χαρακτηρίζονται ως ιδιωτικά είναι, κατ' ευφημισμό πανεπιστήμια καθότι είναι δευτεροβάθμια ιδρύματα που προσφέρουν μόνον σπουδές (και φυσικά όχι ερευνητική δραστηριότητα) σαν bussiness school. Όπως είναι γνωστό οι bussines school και οι σχολές managment δεν αποτελούν πανεπιστημιακές σχολές".
Σχεδόν όλοι οι Γάλλοι πολιτικοί επαίρονται γιατί έχουν τελειώσει το κρατικό γαλλικό Πανεπιστήμιο.
Τα γαλλικά Πανεπιστήμια, παρά το γεγονός ότι είναι κατά κύριο λόγο κρατικά, έχουν δίδακτρα. Τι είδους δίδακτρα όμως; "Υπάρχουν δίδακτρα τα οποία όμως είναι πολύ χαμηλά. Για τα τρία πρώτα χρόνια των προπτυχιακών προγραμμάτων οι φοιτητές καταβάλλουν ένα ποσό της τάξης των 170 ευρώ το χρόνο. Στο μάστερ το ποσό αυτό ανεβαίνει στα 240 ευρώ και στο διδακτορικό φτάνει στα 380 ευρώ. Τα χρήματα αυτά δίνονται για να συντηρούνται οι βιβλιοθήκες και άλλες σημαντικές υπηρεσίες των Πανεπιστημίων. Κατά καιρούς έχουν γίνει προσπάθειες να αυξηθούν τα δίδακτρα που καταβάλλουν οι ξένοι φοιτητές αλλά μέχρι στιγμής πέφτουν στο κενό.
Και εδώ πρέπει να αναφερθούμε στον δεύτερο λόγο για τον οποίο το κάθε πανεπιστήμιο στη Γαλλία (ακόμα και τα μη κρατικά που αναφέραμε πιο πριν) είναι ουσιαστικά κρατικά. Κάθε σχολή τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στη Γαλλία, βρίσκεται υπό πλήρη κρατικό έλεγχο, (προσλήψεις, εξέλιξη, χρηματοδότηση, διοίκηση), καθώς και ένα αυστηρότατο πλαίσιο για τα ερευνητικά προγράμματα.
Σορβόννη/ iStock
Σορβόννη/ iStock
Κάθε βήμα ενός κρατικού ή μη κρατικού ιδρύματος ελέγχεται από το κράτος κατά τρόπο απόλυτο από το εθνικό ίδρυμα πανεπιστημίων (CNU). Το κράτος προφανώς χρηματοδοτεί εξίσου κρατικά και μη κρατικά. Αυτό συμβαίνει φυσικά και στο Παρί 1 της Σορβόννης όπου διδάσκει η Μαρίνα το οποίο προφανώς είναι ένα κρατικό Πανεπιστήμιο".
Είναι σαφές ότι η κουλτούρα στη Γαλλία σε ό,τι αφορά τα Πανεπιστήμια έχει πολλές ομοιότητες σε σχέση με την αντίστοιχη στην Ελλάδα. Με τη διαφορά ότι "σχεδόν όλοι οι Γάλλοι πολιτικοί επαίρονται γιατί έχουν τελειώσει το κρατικό γαλλικό Πανεπιστήμιο, το κύρος των οποίων στην κοινωνία και τη συλλογική συνείδηση παραμένει ιδιαίτερα ισχυρό.
Πρέπει να τονίσουμε ότι το δημόσιο πανεπιστήμιο δεν είναι ένα είδος πανεπιστημίου πλάι σε άλλα αλλά η μόνη πλατφόρμα στην οποία λαμβάνουν χώρα όλες οι ερευνητικές δραστηριότητες της χώρα. Είτε είναι σε σωστή κατεύθυνση είτε όχι.
Η "φιλελευθεροποίηση", ας το πούμε έτσι, των ιδρυμάτων γίνεται εντός του πλαισίου του κρατικού Πανεπιστημίου. Π.χ. οι μάνατζερ που έχουν εισαχθεί στα Πανεπιστήμια είναι ουσιαστικά εκπρόσωποι δημόσιων οργανισμών.
Δεν υπάρχει κάπου εκεί έξω ένας εύρωστος ιδιωτικός τομέας έτοιμος
να χρηματοδοτήσει γενναία τα δημόσια η μη πανεπιστήμια. Άλλωστε η
χρηματοδότηση των πανεπιστημίων από ιδιώτες είναι ελάχιστη και το
μεγαλύτερο της προέρχεται από τον κρατικό προϋπολογισμό και πόρους της
περιφέρειας".
Αρα;
Τι είδους Πανεπιστήμια αναμένεται να ιδρυθούν στην Ελλάδα αν και εφόσον ψηφιστεί ο σχετικός νόμος; "Ιδιωτικά Πανεπιστήμια έτσι όπως τα οραματίζονται στην Ελλάδα δεν υπάρχουν στην Ευρώπη. Η Ελλάδα είναι ένα κράτος το οποίο παραδόξως πασχίζει απομακρυνθεί από τον σκληρό πυρήνα της ευρωπαϊκής εκπαίδευσης και να πλησιάσει χώρες όπως η Τουρκία, ο Λίβανος και η Αίγυπτος οι οποίες διαθέτουν ένα ασταθές και μικτό σύστημα δημόσιων και ιδιωτικών Πανεπιστημίων.
Πρέπει να είναι σαφές ότι στις μεγάλες χώρες της Ευρώπης κανείς δεν μιλά για ιδιωτικά Πανεπιστήμια. Άλλωστε και τα ελαχιστότατα ιδιωτικά και μη κρατικά που υπάρχουν σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο εντάσσονται πλέον σε κρατικούς πόλους εκπαίδευσης και έρευνας. Είναι απίθανο ότι μια ευρωπαϊκή χώρα σήμερα ασχολείται με τη νομική υπόσταση των ιδρυμάτων και όχι με τα φλέγοντα ζητήματα που απασχολούν πανευρωπαϊκά όλα τα πανεπιστημιακά ιδρύματα όπως η κατεύθυνση της έρευνας, της οργάνωσης, της ελκυστικότητας, τη σχέση πανεπιστημίου και κοινωνίας, της καινοτομίας και της απορρόφησης κονδυλίων έρευνας.
Γερμανία: Συνεργασία δημόσιου-ιδιωτικού τομέα
Ο Μιχάλης Χαλιάσος είναι Καθηγητής στην Έδρα Μακροοικονομικών και Χρηματοοικονομικής του Πανεπιστημίου Γκαίτε Φραγκφούρτης, Σύμβουλος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και Αντιπρόεδρος της ΑΜΚΕ «Κόμβος: Δίκτυα του Παγκόσμιου Ελληνισμού».
Μας εξηγεί με σαφήνεια ότι "τα ιδιωτικά πανεπιστήμια στη Γερμανία χρηματοδοτούνται από δίδακτρα των φοιτητών και από χορηγίες από εταιρείες ή άλλους δωρητές. Τα δημόσια πανεπιστήμια λαμβάνουν χρηματοδότηση από το Δημόσιο, που κατά το 90% περίπου την καταβάλλουν οι πολιτείες της Γερμανίας. Δημόσια και ιδιωτικά πανεπιστήμια, που απονέμουν τίτλους σπουδών, υποχρεωτικά αξιολογούνται.
Για να μπορέσει ένα ιδιωτικό πανεπιστήμιο να απονέμει τίτλους σπουδών, πρέπει είτε να έχει αξιολογηθεί το ίδιο και το πρόγραμμα του (με περιοδική επαναξιολόγηση) είτε να συνεργάζεται με αναγνωρισμένο ξένο πανεπιστήμιο, το οποίο και απονέμει τον τίτλο".
Επίσης, μάς πληροφορεί ότι "οι απόφοιτοι των ιδιωτικών πανεπιστημίων έχουν τα ίδια δικαιώματα με αυτούς των δημοσίων. Τα καλά ιδιωτικά, βεβαίως, δεν περιορίζονται στην αναγνώριση από τις κρατικές αρχές αξιολόγησης, αλλά την επαυξάνουν, υποβάλλοντας το ίδρυμα τους σε αξιολόγηση από διεθνείς αρχές, όπως π.χ. αυτές που πιστοποιούν σχολές οικονομικών και διοίκησης επιχειρήσεων".
Φρανκφούρτη/ iStock
Ο κ. Χαλιάσος τονίζει ακόμα ότι "οι πανεπιστημιακοί που διεξάγουν έρευνα σε ιδιωτικά πανεπιστήμια στην Γερμανία δικαιούνται να υποβάλουν αίτηση χρηματοδότησης έρευνας από την DFG (Γερμανικό Σύνδεσμο Έρευνας), είτε μόνοι τους είτε σε συνεργασία με συναδέλφους τους των δημοσίων πανεπιστημίων, εφόσον τα πανεπιστήμια τους είναι μη κερδοσκοπικά (non-profit).
Ιδιαίτερη αξία έχουν κατά την ταπεινή μας άποψη οι σημαντικές παρατηρήσεις του κ. Χαλιάσου στο ερώτημα τι είδους μη κρατικά ή ιδιωτικά Πανεπιστήμια θα ιδρυθούν στην Ελλάδα.
"Με ουσιαστική αξιολόγηση πανεπιστημίων και ακαδημαϊκών προγραμμάτων, που διασφαλίζει ικανοποιητικό επίπεδο σπουδών, αναμένω να ενδιαφερθούν κυρίως μεσαία πανεπιστήμια του εξωτερικού, που ήδη δραστηριοποιούνται στον διεθνή στίβο, με οικονομικά κίνητρα αλλά και με σεβασμό στην εκπαιδευτική αποστολή τους. Αυτά μπορούν να επιτελέσουν αξιόλογο διδακτικό έργο στο προπτυχιακό επίπεδο, αλλά συνήθως όχι υψηλού επιπέδου έρευνα, που μπορεί να εμπνεύσει τους υψηλού επιπέδου φοιτητές και να συμβάλει στην ανάδειξη της χώρας μας σε ερευνητικό κόμβο" υπογραμμίζει αρχικά για να συνεχίσει:
"Τα εξαιρετικά πανεπιστήμια με διεθνή παραρτήματα θα ενδιαφερθούν για την Ελλάδα αν εκτιμήσουν ότι παρέχονται όχι μόνον δυνατότητες προσέλκυσης ικανοποιητικού αριθμού φοιτητών αλλά και προοπτικές να προωθήσουν την έρευνα τους και την διεθνή τους παρουσία στην ευρύτερη περιοχή μας.
Ας προσέξουμε όμως. Αν αντιμετωπίσουμε την ιδιωτική πανεπιστημιακή εκπαίδευση με προκατάληψη, προστατευτισμό και αντιπαλότητα, θα καταλήξουμε να προσελκύσουμε μέτρια πανεπιστήμια, μη ερευνητικά προσανατολισμένους πανεπιστημιακούς και φοιτητές χωρίς προοπτικές.
Για να προσελκύσουμε τέτοια ερευνητικά πανεπιστήμια, που μπορούν να συμβάλουν στην εξύψωση της ερευνητικής δραστηριότητας στην Ελλάδα και στην προώθηση της εικόνας της χώρας μας ως κέντρου γνώσης, πρέπει να διασφαλίσουμε και να διευκολύνουμε την διεξαγωγή έρευνας στα ιδιωτικά πανεπιστήμια και την συνεργασία τους με ερευνητές των δημοσίων πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων. Με τον νόμο και τις διαδικασίες αξιολόγησης πρέπει να δελεάσουμε το υψηλού επιπέδου ακαδημαϊκό προσωπικό, που θα φέρει και τις διοικήσεις".
"Με τον τρόπο αυτό" συμπληρώνει ο κ. Χαλιάσος "θα ενθαρρύνουμε υψηλού επιπέδου Έλληνες πανεπιστημιακούς του εξωτερικού να μεταφερθούν στα ιδιωτικά πανεπιστήμια στην Ελλάδα και να συμβάλουν στην χώρα. Ας μην σκεπτόμαστε τα ξένα ιδιωτικά πανεπιστήμια ως εργοδότες μόνον ξένων πανεπιστημιακών αλλά και ως δυνητικούς μαγνήτες για Έλληνες ερευνητές του εξωτερικού.[..........................................................]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου