«Δεν ξέρουμε πού βρίσκεται το σώμα του Αλέξανδρου, όμως ο τάφος του είναι σίγουρα στην Αλεξάνδρεια»
Η Καλλιόπη Λημναίου-Παπακώστα, διευθύντρια του Ελληνικού Ινστιτούτου-Ιδρύματος Αλεξανδρινού Πολιτισμού, που σκάβει στην Αλεξάνδρεια από το 1998, μιλά για τις ανασκαφές που πραγματοποιεί εκεί, τα μέχρι στιγμής ευρήματα, τον Μεγαλέξανδρο, τη σχέση του με την Αίγυπτο και το πολυσυζητημένο ντοκιμαντέρ του Netflix, στο οποίο συμμετείχε.
Θοδωρής Αντωνόπουλος Πότε ξεκινά η ανασκαφική σας δραστηριότητα στην Αλεξάνδρεια;
Είναι
μεγάλη ιστορία, θα σας πω απλώς ότι το 1996 έλαβα μέρος σε ένα συνέδριο
που έγινε στην Αλεξάνδρεια με τίτλο «Αλέξανδρος και Αλεξάνδρεια» και
αυτό ήταν το έναυσμα για να εγκατασταθώ μόνιμα σε αυτή την πόλη και να
εργαστώ εδώ στο εξής. Στα πλαίσιο αυτό δημιούργησα το 2000 το Ελληνικό
Ινστιτούτο-Ίδρυμα Αλεξανδρινού Πολιτισμού (HRIAC) μαζί με Έλληνες της
ομογένειας και άλλες προσωπικότητες. Το 1998 ξεκίνησα τις πρώτες
ανασκαφές σε μια τοποθεσία που λέγεται Terra Sancta γύρω από τον Τάφο
του Αλαβάστρου, ένα σχετικά άγνωστο ελληνιστικό μνημείο – πρόκειται για
προθάλαμο μακεδονικού τάφου κατασκευασμένου εξ ολοκλήρου από αλάβαστρο.
Ακολούθησε μια έρευνα στο Εβραϊκό Νεκροταφείο της πόλης, όπου όμως, για
ευνόητους λόγους, δεν μπορούσε να γίνει ανασκαφή. Στο πάρκο Σαλαλάτ, το
οποίο εμφανίζεται και στο ντοκιμαντέρ για τον Αλέξανδρο, σκάβω από το
2007. Εκεί βρήκαμε το 2009 το άγαλμα του Αλέξανδρου, σε μια χρονιά που
λόγω των ταραχών που ξέσπασαν τότε στην Αίγυπτο με την Αραβική Άνοιξη
είχαν διακοπεί για ένα διάστημα και οι εργασίες μας.
Πράγματι, έχω ακούσει κι εγώ τις πιο απίθανες θεωρίες! Αυτό ομολογώ ότι είναι συγκινητικό, καθώς όλοι θέλουν να έχουν τον τάφο του Αλέξανδρου στη γειτονιά τους, που λέμε. Το σίγουρο είναι ότι αρχικά τουλάχιστον βρισκόταν στο βασιλικό τετράγωνο της Αλεξάνδρειας.
— Ποια είναι η ιδιαιτερότητα αυτής της θέσης;
Η
περιοχή αυτή στην ελληνιστική Αλεξάνδρεια ανήκε στο λεγόμενο βασιλικό
τετράγωνο, τη βασιλική συνοικία. Εκεί βρίσκονταν τα ανάκτορα των
Πτολεμαίων και ορισμένα σημαντικά δημόσια κτίρια, όπως αναφέρουν αρχαίοι
συγγραφείς και ιδιαίτερα ο Στράβωνας. Ανάμεσά τους η περίφημη
Βιβλιοθήκη, ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου, το Αρσινόειο,
ένας ναός αφιερωμένος στην Ίσιδα, οι βασιλικοί τάφοι και το Μουσείο – μη
φανταστείτε ένα μουσείο με τη σημερινή έννοια, επρόκειτο για ένα οιονεί
πανεπιστήμιο που, όπως λέει και η ονομασία του, καλλιεργούσε τις
μούσες, δηλαδή τις τέχνες και τα γράμματα, και ήταν άμεσα συνδεδεμένο με
τη Βιβλιοθήκη, από την οποία δυστυχώς δεν έχει βρεθεί κανένα ίχνος.
Στην Αλεξάνδρεια, ξέρετε, οι ανασκαφές σπάνια φτάνουν ως το στρώμα της
ελληνιστικής εποχής που βρίσκεται κάτω από τα δέκα μέτρα από την
επιφάνεια, γιατί συναντούν τον υδροφόρο ορίζοντα – το έχουμε και στο
Σαλαλάτ αυτό το πρόβλημα και το αντιμετωπίζουμε με συνεχείς αντλήσεις
νερού.
— Τα σπουδαιότερα ως τώρα ευρήματα;
Το
σημαντικότερο είναι αναμφίβολα το μαρμάρινο άγαλμα του Αλέξανδρου που
προανέφερα. Είναι πρώιμο ελληνιστικό, αρκετά κοντά στον καιρό που ζούσε ο
Αλέξανδρος, και θεωρώ ότι αναπαριστά την πραγματική μορφή του, όχι
κάποια εξιδανικευμένη, όπως αυτές που φιλοτεχνήθηκαν αργότερα, στα
ρωμαϊκά χρόνια. Παρότι, λοιπόν, δεν μπορούμε να είμαστε απολύτως
βέβαιοι, καθώς δεν φέρει υπογραφή ή κάποιο άλλο σημείο αναγνώρισης, η
μορφή ταιριάζει πολύ στον αυθεντικό Αλέξανδρο όπως τον βλέπουμε στη
ζωγραφική αναπαράσταση της Βεργίνας και άλλα έργα της ίδια εποχής. Τον
Μάιο του ’22 διοργάνωσα στην Αλεξάνδρεια ένα συνέδριο με αντικείμενο
αυτό ακριβώς το άγαλμα και οι περισσότεροι επιστήμονες που παρευρέθηκαν
βρήκαν εξαιρετικά πιθανή αυτή την εκδοχή – σήμερα εκτίθεται στο
Ελληνορωμαϊκό Μουσείο της πόλης.
Επιπλέον, έχουμε εντοπίσει τη βάση θεμελίωσης ενός πολύ μεγάλου δημόσιου οικοδομήματος που ακόμα ανασκάπτουμε, χωρίς να έχουμε καταλάβει ποιο ακριβώς είναι, καθώς επίσης έναν από τους βασικούς ρωμαϊκούς δρόμους της Αλεξάνδρειας, τον ονομαζόμενο L2 –πρόκειται για τον πρώτο παράλληλο της κύριας οδικής αρτηρίας της πόλης εκείνη την εποχή–, ενώ πρόσφατα βρήκαμε και ένα μεγάλο τμήμα του R1, του κύριου κάθετου δρόμου που ένωνε το θαλάσσιο λιμάνι με τα παλάτια με το λιμάνι της λίμνης. Αυτός διασταυρωνόταν με την οριζόντια οδό και ήταν μια σπουδαία ανακάλυψη, καθώς στη διασταύρωση των δύο αυτών κύριων οδών ήταν το κέντρο της πόλης. Να πούμε, βέβαια, ότι η τότε Αλεξάνδρεια διέφερε πολύ από τη σημερινή λόγω και των προσχώσεων του Νείλου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου