Το Νέο Αίμα στην αστυνομική λογοτεχνία
της Βίκυς Χασάνδρα
Η αστυνομική λογοτεχνία γνωρίζει άνθηση την τελευταία τουλάχιστον δεκαετία στη χώρα μας τόσο σε εμπορικό όσο και σε δημιουργικό επίπεδο. Περισσότεροι αστυνομικοί τίτλοι στην αγορά οδηγούν σε μία αναδιαμόρφωση του αναγνωστικού χάρτη με τους Έλληνες συγγραφείς να συμμετέχουν ενεργά σε αυτό το παγκόσμιο φαινόμενο άλλοτε ακολουθώντας τα διεθνή εμπορικά πρότυπα και άλλοτε ανιχνεύοντας στην αστυνομική αφήγηση ένα πρόσφορο έδαφος για καταγραφή της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας. Ενώ αποδεικνύεται μέσα από τους πειραματισμούς της γραφής και την επανέκδοση κλασικών τίτλων ότι το αστυνομικό ως είδος είναι πάνω από όλα λογοτεχνία, την οποία οριοθετούν οι δικοί της κανόνες και οι δικές της προκλήσεις. Σε αυτό το τοπίο μοιάζουν να αναζητούν τη θέση τους και οι νέοι συγγραφείς που συμμετείχαν στον διαγωνισμό αστυνομικού διηγήματος τον οποίο διοργάνωσαν από κοινού το περιοδικό Ο Αναγνώστης και η αστυνομική επιθεώρηση πολάρ.
H έκδοση ενός καλαίσθητου και ευανάγνωστου τόμου από τη σειρά πολάρ των εκδόσεων DOLCE με τον τίτλο ΤΟ ΝΕΟ ΑΙΜΑ, ήταν
η επιστέγαση αυτού του εγχειρήματος. Δεκαπέντε διηγήματα τα οποία
επιλέχθηκαν ανάμεσα από τριάντα πέντε συνολικά συμμετοχές, αντανακλούν
ένα ευρύ ηλικιακό φάσμα από δεκαπέντε έως σαράντα πέντε ετών καλύπτοντας
όλες τις τάσεις και τα υποείδη της αστυνομικής αφήγησης, όπως το
whodunit, το θρίλερ, το νουάρ, το hardboiled αστυνομικό και η
επιστημονική φαντασία. Με την ισόποση σχεδόν συμμετοχή των γυναικών
συγγραφέων να επιβεβαιώνει την ισχυρή και καθοριστική παρουσία του
γυναικείου φύλου στην εξέλιξη του είδους από τις απαρχές του έως σήμερα (
Άννα Κάθρην Γκρην, Αγκάθα Κρίστη, Μάρτζερυ Άλλινγκχαμ, Πατρίτσια
Χάισμιθ κ.ά.). Ενώ όπως αναφέρεται στην εισαγωγή του τόμου την οποία
συνυπογράφουν όλα τα μέλη της κριτικής επιτροπής του διαγωνισμού ( Βίκυ
Χασάνδρα, Γιάννης Μπασκόζος, Μάρκος Κρητικός, Γιάννης Ράγκος, Κώστας
Καλφόπουλος), το κύριο μέλημα της κριτικής επιτροπής ήταν «να επιλέξει
εκείνα τα διηγήματα που θα μπορούσαν να εκδοθούν σε μία συλλογή και όχι
να τα αξιολογήσει ή βαθμολογήσει ανάλογα, στο πλαίσιο της ¨δημιουργικής
γραφής¨ ή κάποιων ¨λογοτεχνικών εργαστηρίων¨», στοχεύοντας στο
ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού το οποίο αποτελεί αδιαμφισβήτητα ένα
δύσκολο στοίχημα.
Το αστυνομικό ως είδος αποτυπώνει προσωπικές και κοινωνικές συγκρούσεις, οικογενειακά μυστικά, πάθη αλλά κυρίως μιλάει για τον έρωτα και τον θάνατο, για την θνητότητα ως έννοια. Εκτός από το σασπένς και το μυστήριο που αποτελεί το κυρίαρχο στοίχημα στο παιχνίδι της συγγραφής και της ανάγνωσης, η θεματολογία του είδους μοιάζει να αγγίζει εξίσου τους νέους συγγραφείς, ή αλλιώς το «Νέο Αίμα» της αστυνομικής λογοτεχνίας, σύμφωνα με τον τίτλο της συλλογής, επαληθεύοντας εν μέρει την αναφορά του Φρόυντ στο καλά κρυμμένο βίωμα στο έργο ενός συγγραφέα. Κοινωνικά ζητήματα όπως το bullying, η σεξουαλική κακοποίηση ή η διαφθορά δεν θα μπορούσαν να αφήσουν ασυγκίνητους νέους ανθρώπους που γίνονται αποδέκτες της σύγχρονης πραγματικότητας σε μια βιωματική θα λέγαμε εμπειρία είτε μέσα στον μικρόκοσμο του σχολείου, της οικογένειας, των διαπροσωπικών σχέσεων ή μέσω της πληροφόρησης από τον τύπο, ηλεκτρονικό ή έντυπο και τα social media.
Σε μια απόπειρα να εντάξουμε αρχικώς τα διηγήματα της συλλογής σε κάποιες από τις παραπάνω θεματικές ενότητες, θα λέγαμε ενδεικτικά ότι το θέμα της κακοποίησης και της άσκησης βίας, τόσο επίκαιρο στις μέρες μας που τείνει να αποκτήσει διαστάσεις μάστιγας, βρίσκεται στο επίκεντρο της αφήγησης σε δύο τουλάχιστον διηγήματα, όπως Ο απεσταλμένος του Θεού της Δήμητρας Κουζούλογλου που εντοπίζει την σεξουαλικά κακοποίηση στους κόλπους της εκκλησίας με θύματα μικρά παιδιά, ή Το βράδυ που έπεσαν οι μάσκες, της Κυριακής Γκουργκούλη όπου καταγγέλλεται η έμφυλη βία. Επιπλέον, το θέμα του σχολικού εκφοβισμού (bullying) και της εγκληματικότητας στους νέους μέσω της οργάνωσης συμμοριών δείχνει να απασχολεί τον συγγραφέα του διηγήματος Ο γερανός του Τυρνόβου, Παντελή Τσομπάνη, σε μια αφήγηση που βασίζεται κυρίως στον έντονο διάλογο.
Παράλληλα, η ανταγωνιστική σχέση πατέρα και γιου ξεχωρίζει στο Χέρι της μοίρας της Ανθής Λεκάκη, σε ένα ανελέητο παιχνίδι ζωής και θανάτου. Ένα θέμα που έχει απασχολήσει διαχρονικά την παγκόσμια λογοτεχνία, πέρα από τα όρια του αστυνομικού είδους, με πιο χαρακτηριστική την περίπτωση των Αδερφών Καραμαζόφ του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, την οποία έχει αναλύσει τόσο εύστοχα ο Σίγμουντ Φρόυντ σε μία μελέτη του. Επιπλέον, σε τρία τουλάχιστον διηγήματα κυριαρχεί η διαφθορά και ο υπόκοσμος ως βασικός άξονας μιας κλασικής νουάρ αφήγησης. Το Κορίτσι του Τροπικάνα, του Γιώργου Βιτωράκη, το Stiff hand, του Γιώργου Μαστρακούλη και οι Ανειλημμένες υποχρεώσεις του Γιάννη Νικολούση βάζουν τη δική τους πινελιά σε κλασικά αφηγηματικά μοτίβα όπως ο καταστροφικός έρωτας, η μοιραία γυναίκα, το χρήμα και η απληστία. Τοποθετώντας τη δράση τους στην επαρχία, τα δύο πρώτα διηγήματα (Το Κορίτσι του Τροπικάνα, Stiff hand) καταφέρνουν να πλέξουν το αστικό τοπίο, την πόλη της Θεσσαλονίκης και το Ηράκλειο Κρήτης αντίστοιχα μέσα στον αφηγηματικό ιστό.
Τέλος, η αναμέτρηση με την ενοχή αποτελεί τη βασική θεματολογία στο διήγημα Με ποιον έφυγε η Μινουί, της Ελευθερίας Αργυρόπαιδα, σε μια αγωνιώδη αφήγηση που αγγίζει περισσότερο τα όρια του ψυχολογικού θρίλερ. Ενώ σε άλλες ιστορίες δεν λείπουν τα ερωτικά κίνητρα, όπως στη Γουάντα, του Νίκου Διονυσάτου, όπου μέσω του χαρακτήρα του θύματος θίγεται επίσης το θέμα των ανισοτήτων και της σεξουαλικής εκμετάλλευσης.
Όλα τα διηγήματα της συλλογής διαβάζονται με την αγωνία και το σασπένς που προσδοκά κανείς από μια αστυνομική ιστορία, με ανατροπές, εκπλήξεις ή συναισθηματική φόρτιση για την τύχη του βασικού ήρωα. Ενώ σε κάποιες περιπτώσεις δεν λείπουν οι πιο ριψοκίνδυνοι πειραματισμοί με ιδιαίτερα αφηγηματικά μοντέλα όπως είναι η πρωτοπρόσωπη αφήγηση ( Το Κοριτσι του Τροπικάνα, Με ποιον έφυγε η Μινουί, Ο τελευταίος ρόλος, Stiff hand, Γουάντα, Το βράδυ που έπεσαν οι μάσκες, Το φως του σκοταδιού, Detective ver. 2045, της Ρέας Χριστοπούλου, το μοναδικό διήγημα επιστημονικής φαντασίας της συλλογής) και η σύνδεσή της με την ανατροπή, ή αντίστοιχα με την οπτική του δολοφόνου ή την οπτική του ντετέκτιβ. Ενώ κάποιοι συγγραφείς επιλέγουν τη μη γραμμικά αφήγηση ( Με ποιον έφυγε η Μινουί, Το χέρι της μοίρας ) ακολουθώντας το πρότυπο μιας πιο κινηματογραφικής προσέγγισης και άλλοι, προσκολλημένοι στην παράδοση του γρίφου και του κλασικού αστυνομικού τοποθετούν τις ιστορίες τους στο Λονδίνο την εποχή της Αγκάθα Κρίστη και του Άρθουρ Κόναν Ντόυλ, άλλοτε με απόλυτη σαφήνεια (God save the papyrus, της Γαρυφαλλιάς Καραπιδάκη, Οι πέντε συγγραφείς, της Αντιγόνης Προκοπίδου) και άλλοτε με έμμεσες αναφορές (Το βράδυ που έπεσαν οι μάσκες) επιχειρώντας να αναπλάσουν την γοητευτική ατμόσφαιρα των προτύπων τους, διατρέχοντας παράλληλα όλα τα ρίσκα της απομάκρυνσης από τον χώρο και τον χρόνο της εποχής τους.
Η μικρή φόρμα είναι ιδιαίτερα απαιτητική για έναν συγγραφέα. Πρέπει να ολοκληρώσει μία ιστορία σε σύντομο χρονικό διάστημα άλλοτε εστιάζοντας σε ένα γεγονός και άλλοτε στο αδιέξοδο ενός χαρακτήρα. Διευρύνοντας ουσιαστικά την έννοια του χρόνου, δίνοντας την αίσθηση του απείρου σε μια στιγμή, έχοντας μόνο στο χέρι του το μαγικό ραβδί της γραφής. Στο αστυνομικό διήγημα το στοίχημα με την αυτοτέλεια της ιστορίας είναι ακόμη μεγαλύτερο. Το μυστήριο, η λύση ή η ανατροπή και κυρίως το ύφος, το μέτρο και ο ρυθμός της αφήγησης καθορίζουν το αποτέλεσμα μιας αναμέτρησης με την παράδοση του είδους στην οποία τον τελευταίο λόγο κρατά η συγκίνηση του αναγνώστη.
Ευχή στο Νέο Αίμα της αστυνομικής λογοτεχνίας να ασκήσει την εφευρετικότητά του μέσα από την ανάγνωση των κλασικών και σύγχρονων ομοτέχνων του, αστυνομικών και μη, την ανίχνευση εμπειριών και βέβαια τον πειραματισμό στη γραφή, έχοντας πάντοτε κατά νουν ότι η αστυνομική λογοτεχνία είναι κατ’ αρχήν λογοτεχνία.
*Το κείμενοτης Βίκυς Χασάνδρα είναι βασισμένο στην ομιλία της κατά την παρουσίαση της συλλογής διηγημάτων ΤΟ ΝΕΟ ΑΙΜΑ τον Μάιο 2022, στo πλαίσιo του 3ου Φεστιβάλ Αστυνομικής Λογοτεχνίας που διοργανώθηκε από το βιβλιοπωλείο Monogram. Στο πάνελ της εκδήλωσης ομιλητής ήταν επίσης ο Γιάννης Μπασκόζος, ενώ τη συζήτηση συντόνισε ο Γιάννης Ράγκος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου