Οδοιπορικό σε τόπους με βαρύ ιστορικό φορτίο
Όνειρο ζωής η επίσκεψη σε ένα από τα πιο εμβληματικά απομεινάρια της αρχαιότητας, τον ναό του Επικούριου Απόλλωνα στις Βάσσες της Φιγαλείας.
Εκεί μια ομάδα φωτισμένων ανθρώπων της αρχαιολογικής υπηρεσίας παλεύει μέσα σε μύριες αντιξοότητες (μια από αυτές είναι η υποχρηματοδότηση), για την αποκατάσταση και τη συντήρηση των ταλαιπωρημένων μελών του από τα αδυσώπητα στοιχεία της φύσης και τους διψασμένους για κέρδος ανθρώπους .
 |
1. Ναός Απόλλωνος Επικουρίου Βασσών Φιγαλείας
Πηγή: Εφορεία Αρχαιοτήτων Ηλείας
ilia-olympia.org
Στο γυμνό, βραχώδες τοπίο των Βασσών βρίσκεται ένας από τους σημαντικότερους και επιβλητικότερους ναούς της αρχαιότητας, αφιερωμένος στον Επικούριο Απόλλωνα.
Χαρακτηρίζεται από πλήθος πρωτοτυπιών τόσο στην εξωτερική όσο και στην εσωτερική του διαρρύθμιση, που τον καθιστούν μοναδικό μνημείο στην ιστορία της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής.
Ο Παυσανίας, μάλιστα, τον θεωρεί το δεύτερο μετά της Τεγέας πελοποννησιακό ναό σε κάλλος και αρμονία (8.41.8).
Η ανέγερσή του τοποθετείται στο 420-400 π.Χ. και αρχιτέκτονάς του θεωρείται ο Ικτίνος, που σε αυτό το δημιούργημά του κατόρθωσε να συνδυάσει πολλά αρχαϊκά χαρακτηριστικά, που επέβαλλε η συντηρητική θρησκευτική παράδοση των Αρκάδων, με τα νέα γνωρίσματα της κλασικής εποχής.
Ο κλασικός ναός έχει θεμελιωθεί πάνω στο φυσικό βράχο, σε ειδικά διαμορφωμένο πλάτωμα. Δεν έχει το συνήθη προσανατολισμό Α-Δ, αλλά Β-Ν, ίσως για λατρευτικούς λόγους, που συνδέονται με την αρκαδική θρησκευτική παράδοση, δεδομένου ότι και άλλοι ναοί στην περιοχή παρουσιάζουν τον ίδιο προσανατολισμό.
Για την κατασκευή του έχει χρησιμοποιηθεί ανοιχτόχρωμος τοπικός ασβεστόλιθος, ενώ ορισμένα μέρη της οροφής, τα κιονόκρανα του σηκού και ο γλυπτός διάκοσμος είναι από μάρμαρο. Ο ναός είναι ο μοναδικός που συνδυάζει στοιχεία των τριών αρχιτεκτονικών ρυθμών της αρχαιότητας. Είναι δωρικός, περίπτερος, δίστυλος εν παραστάσι, με πρόναο, σηκό, άδυτο και οπισθόδομο.
Το ναό περιέτρεχε εξωτερικά δωρική ζωφόρος με ακόσμητες μετόπες και τρίγλυφα, ενώ ανάγλυφη διακόσμηση έφεραν μόνο οι εσωτερικές μετόπες των στενών πλευρών. Οι έξι μετόπες του πρόναου απεικόνιζαν την επιστροφή του Απόλλωνα στον Όλυμπο από τις Υπερβόρειες χώρες, και του οπισθόδομου την αρπαγή των θυγατέρων του Μεσσήνιου βασιλιά Λεύκιππου από τους Διόσκουρους. Τα αετώματα δεν είναι βέβαιο ότι έφεραν γλυπτό διάκοσμο.
Το βασικότερο διακοσμητικό στοιχείο του ναού ήταν η μαρμάρινη ιωνική ζωφόρος, που υπήρχε πάνω από τους ιωνικούς ημικίονες μέσα στο σηκό. Είχε συνολικό μήκος 31 μ. και αποτελείτο από 23 μαρμάρινες πλάκες. Στις 12 απεικονίζεται η Αμαζονομαχία και στις υπόλοιπες 11 η Κενταυρομαχία. Κατά την ανασκαφή του 1812 οι πλάκες βρέθηκαν σκεπασμένες με αρχιτεκτονικά μέλη στο σηκό και το 1815 μεταφέρθηκαν στο Βρετανικό Μουσείο, όπου και εκτίθενται σήμερα. Γλύπτης της ζωφόρου ίσως ήταν ο Παιώνιος, που φιλοτέχνησε στην Ολυμπία το περίφημο άγαλμα της Νίκης.
Ο ναός εξακολούθησε να χρησιμοποιείται στα ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια, οπότε γίνονταν επιδιορθώσεις στην κεράμωσή του. Η πρώτη σημαντική καταστροφή του σημειώθηκε όταν έπεσε η στέγη του, λόγω της φυσικής φθοράς των ξύλινων δοκών που τη συγκρατούσαν, ενώ σοβαρές ζημιές υπέστη και από την ανθρώπινη επέμβαση, που έγινε για την απόσπαση του μετάλλου των συνδέσμων. Ο ναός ταυτίσθηκε επιτυχώς το 1765 από το Γάλλο αρχιτέκτονα J. Bocher και η πρώτη συστηματική ανασκαφή του έγινε το 1812 από ομάδα αρχαιόφιλων επιστημόνων. Ανασκαφές και αναστηλωτικές επεμβάσεις ξεκίνησαν το 1902 από την Αρχαιολογική Εταιρεία, ενώ το 1975 συστάθηκε η Επιτροπή Συντηρήσεως του Ναού του Επικουρίου Απόλλωνος, που ανέλαβε τον προγραμματισμό και τη σύνταξη των σχετικών μελετών για τα έργα συντήρησης και αναστήλωσης. Το 1982 έγινε ανασύσταση της επιτροπής και το Υπουργείο Πολιτισμού ανέλαβε συστηματικά το εξαιρετικά δύσκολο έργο αποκατάστασης του μνημείου. Από το 1987 ο ναός προστατεύεται από τις αντίξοες καιρικές συνθήκες με ειδικό στέγαστρο, που θα απομακρυνθεί μετά την ολοκλήρωση των απαραίτητων εργασιών.
α. Ο Στάθης Γκότσης γράφει στο Docville για τον ναό του Επικούριου Απόλλωνα ...
β. Ναός Επικούριου Απόλλωνα - Βικιπαίδεια
γ. Έκδοση βιβλίου για το Ναό Επικούριου Απόλλωνα από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ηλείας
Αφιερωμένη στο Ναό του Επικουρίου Απόλλωνα είναι η νέα έκδοση της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ηλείας η οποία βγήκε από το τυπογραφείο λίγο πριν την εκπνοή του 2021. Το σύγγραμμα έχει τίτλο : «Ο Ναός του Απόλλωνα στις Αρκαδικές Βάσσες. Το λιγότερο γνωστό από τα φημισμένα μνημεία της αρχαίας Ελληνικής Αρχιτεκτονικής» και συγγραφέας του είναι ο Δρ Πολιτικός Μηχανικός Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος, υπεύθυνος των διαδοχικών έργων αποκατάστασης του μνημείου από το έτος 2007
Η Προϊσταμένη της Εφ.Α. Ηλείας Δρ Αρχαιολόγος Ερωφίλη – Ίρις Κόλια, προλογίζοντας την έκδοση σημειώνει σχετικά:
«Η έκδοση του συγγράμματος, στο πλαίσιο του υλοποιούμενου από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ηλείας έργου, έρχεται να καλύψει την ανάγκη για μία κατατοπιστική και εμπεριστατωμένη παρουσίαση του ναού, τόσο για τον απλό επισκέπτη, όσο και για την εκπαιδευτική, αλλά και την επιστημονική κοινότητα. Το γλαφυρό ύφος του συγγράμματος σε συνδυασμό με την επιστημονική σαφήνεια και ακρίβεια που το διακρίνει, είναι βέβαιο ότι θα βοηθήσει και τον μη ειδικό να αποκτήσει βαθύτερη γνώση της ιστορίας, αλλά και της αρχιτεκτονικής μορφής και των ιδιομορφιών του μοναδικού αυτού μνημείου της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς».
Το βιβλίο εκδόθηκε σε 500 αντίτυπα, τα οποία θα διανεμηθούν δωρεάν. Αντίτυπά του θα αποσταλούν στις Υπηρεσίες του ΥΠ.ΠΟ.Α., σε Δημόσιες Βιβλιοθήκες, καθώς και σε φορείς και πρόσωπα με τα οποία συνεργάζεται η Εφ. Α. Ηλείας,
Κατά ευτυχή σύμπτωση, η έκδοση του βιβλίου συνέπεσε με την μετακίνηση του συγγραφέα, κυρίου Κ. Παπαδόπουλου από Κεντρική Υπηρεσία του ΥΠ.ΠΟ.Α. στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Ηλείας, όπου ανέλαβε τα καθήκοντα Προϊσταμένου του Τμήματος Αρχαιολογικών Έργων και Μελετών.
Κατά ευτυχή σύμπτωση, η έκδοση του βιβλίου συνέπεσε με την μετακίνηση του συγγραφέα, κυρίου Κ. Παπαδόπουλου από Κεντρική Υπηρεσία του ΥΠ.ΠΟ.Α. στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Ηλείας, όπου ανέλαβε τα καθήκοντα Προϊσταμένου του Τμήματος Αρχαιολογικών Έργων και Μελετών.
στ. Η ζωφόρος του Επικούριου Απόλλωνα στο Βρετανικό Μουσείο
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου