Η πρόσφατη έκθεση της Ομάδας Κρατών κατά της Διαφθοράς (GRECO) του Συμβουλίου της Ευρώπης βγάζει «κίτρινη» κάρτα στη χώρα μας

Διαφθορά uber alles - Σοβαρό πρόβλημα στην Ελλάδα, διαπιστώνει η αρμόδια ομάδα του Συμβουλίου της Ευρώπης

 

Συντάκτης : ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΛΟΙΜΟΝΟΣ

Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ, τεύχος 2154, στις 3-12-2020

 

Η διαφθορά είναι πρόβλημα διαχρονικό. Μαστίζει σχεδόν ολόκληρο τον κόσμο και χαρακτηρίζει τις πρακτικές που δεν σέβονται τον νόμο και χρησιμοποιούν μη νόμιμες πρακτικές προς διεκπεραίωση ατομικών ή συλλογικών συμφερόντων. 
Το πρόβλημα της διαφθοράς μαστίζει και την Ελλάδα, και φαίνεται ότι, παρά τις όποιες προσπάθειες που έχουν γίνει κατά καιρούς, αποτελεί ακόμα σημαντικό βάσανο, το οποίο εκθέτει τη χώρα παγκοσμίως. Η πρόσφατη έκθεση της Ομάδας Κρατών κατά της Διαφθοράς (GRECO) του Συμβουλίου της Ευρώπης βγάζει «κίτρινη» κάρτα στη χώρα μας. 

Μάλιστα η ομάδα εμπειρογνωμόνων προτρέπει την Ελλάδα να ενισχύσει την ποινική νομοθεσία της και να λάβει αυστηρότερα μέτρα για την καταπολέμηση της διαφθοράς, επισημαίνοντας παράλληλα ότι «καμιά από τις τέσσερις σχετικές συστάσεις της δεν έχει εφαρμοστεί».
Βασική αιτία, σύμφωνα με την έκθεση της GRECO, ήταν η υποβάθμιση του ποινικού αδικήματος της δωροδοκίας δημοσίων υπαλλήλων από κακούργημα σε πλημμέλημα κατά την τροποποίηση του Ποινικού Κώδικα τον Ιούνιο του 2019. 
Ωστόσο επισημαίνεται ότι, έπειτα από τις συζητήσεις με τις ελληνικές αρχές, η Ελλάδα αποκατέστησε τον προηγούμενο Νοέμβριο το συγκεκριμένο αδίκημα ως κακούργημα. Αν και το γεγονός έγινε δεκτό θετικά από το Συμβούλιο της Ευρώπης, ωστόσο επισημαίνεται ότι το συγκεκριμένο άρθρο του Ποινικού Κώδικα «παρέμεινε αποδυναμωμένο» και γι’ αυτόν τον λόγο διατύπωσε τέσσερις συστάσεις στην Ελλάδα.

Οι συστάσεις της GRECO
H GRECO ζητάει την αναθεώρηση του Ποινικού Κώδικα προκειμένου να εισαχθούν επιβαρυντικές περιστάσεις ώστε το συγκεκριμένο αδίκημα της δωροδοκίας δημοσίων λειτουργών να θεωρείται κακούργημα, τον αυστηρό περιορισμό του αντικειμένου των αδικημάτων διαφθοράς για τα οποία μπορεί ο εισαγγελέας να απέχει από τη δίωξη και τη διασφάλιση ότι η παθητική δωροδοκία αλλοδαπών δημόσιων λειτουργών (όπως δικαστών, μελών κοινοβουλευτικών συνελεύσεων, ενόρκων και διαιτητών) θα αποτελέσει ποινικό αδίκημα.
Οι ελληνικές αρχές, από την πλευρά τους, αναφέρουν ότι έχει συσταθεί νομοπαρασκευαστική επιτροπή εντός του υπουργείου Δικαιοσύνης με σκοπό τη διαρκή παρακολούθηση του τρόπου εφαρμογής και του βαθμού αποδοχής των διατάξεων του Ποινικού Κώδικα και του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, τη συναγωγή συμπερασμάτων για την κατάρτιση των αναγκαίων νομοθετικών ρυθμίσεων, τη σύνταξη σχετικής αιτιολογικής έκθεσης και τη σύνταξη της έκθεσης αξιολόγησης συνεπειών ρυθμίσεων.

Μπέρδεμα
Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι μερικές μέρες νωρίτερα η Κομισιόν αποτιμούσε με θετικό πρόσημο τις μεταρρυθμίσεις για την καταπολέμηση της διαφθοράς στην Ελλάδα, σύμφωνα με την Έκθεση 2020 για το Κράτος Δικαίου.
Ειδικότερα η έκθεση κάνει ιδιαίτερη αναφορά στη σύσταση της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας αναγνωρίζοντας τη συμβολή της στην αντιμετώπιση του θεσμικού κατακερματισμού και της έλλειψης συντονισμού που χαρακτήριζε τους φορείς που διαδέχθηκε η Αρχή και τονίζοντας τη σημασία της δημιουργίας μιας ενιαίας ανεξάρτητης αρχής για την πρόληψη, τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση της διαφθοράς και της απάτης στον δημόσιο τομέα. 
Επίσης μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2019 η Ελλάδα ήταν μεταξύ των έντεκα χωρών που δεν είχαν ακόμη συμμορφωθεί πλήρως με καμία από τις συστάσεις της GRECO σχετικά με τους δικαστές.
Μάλιστα σε εκείνη την έκθεση της GRECO για την αξιολόγηση των αλλαγών στον Ποινικό Κώδικα και στη νομοθεσία για το ξέπλυμα χρήματος διαπιστώνονταν η αποδυνάμωση του ρόλου των Ελλήνων εισαγγελέων σε υποθέσεις διαφθοράς, τα «παραθυράκια» για ήπια μεταχείριση ατόμων που εμπλέκονται σε υποθέσεις δωροδοκίας, αλλά και παρεμβάσεις στη νομοθεσία για το ξέπλυμα χρήματος που δεν είναι συμβατές με τη διεθνή πρακτική.

Δραματική υστέρηση
Το καλοκαίρι του 2020, στην ετήσια έκθεση της GRECO για την πρόοδο των κρατών στην καταπολέμηση της διαφθοράς, η Ελλάδα μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2019 είχε εφαρμόσει πλήρως έξι από τις 25 συστάσεις (το 24% δηλαδή) που είχαν εκδοθεί από την Ομάδα Κρατών κατά της Διαφθοράς. Εννέα συστάσεις είχαν εφαρμοστεί μερικώς (36%), ενώ 10 δεν είχαν εφαρμοστεί καθόλου (40%). Για τον λόγο αυτόν η Ελλάδα συγκαταλεγόταν στις χώρες εκείνες που συγκεντρώνουν μεγάλο αριθμό συστάσεων που δεν έχουν εφαρμοστεί καθόλου ή έχουν εφαρμοστεί μερικώς. 
Η Τουρκία είναι η χώρα με τις περισσότερες συστάσεις που δεν έχουν εφαρμοστεί ή έχουν εφαρμοστεί μερικώς (33), ενώ η Ελλάδα είτε δεν είχε εφαρμόσει είτε είχε εφαρμόσει μερικώς 19 συστάσεις.
Τον Οκτώβριο ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης είχε αναφερθεί στο σημαντικό έργο της Ανεξάρτητης Αρχής για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς υπενθυμίζοντας πως ήταν η πρώτη νομοθετική πρωτοβουλία της κυβέρνησης με τον νόμο για το επιτελικό κράτος και είχε εκφράσει τη βεβαιότητά του ότι η πρόοδος που έχει ήδη γίνει στο πεδίο της ενίσχυσης της δημόσιας ακεραιότητας θα αποτυπωθεί ξεκάθαρα τόσο στους δείκτες διαφάνειας όσο και στους δείκτες ανταγωνιστικότητας. 
Επισήμανε ότι αυτό αφενός θα τονώσει τις οικονομικές προοπτικές της χώρας και αφετέρου θα επιτρέψει στο κράτος να απαιτήσει από τους πολίτες να σέβονται τους νόμους.
«Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι η διαφθορά, όταν επικρατεί σε όλα τα επίπεδα, είναι σαν το σαράκι, τρώει την κοινωνία από μέσα. Και όταν δεν υπάρχει εμπιστοσύνη ότι το κράτος λειτουργεί με ακεραιότητα, αυτό αποτελεί συχνά το καλύτερο άλλοθι και για τον πολίτη να παρανομεί και αυτός» είχε τονίσει, μεταξύ άλλων, ο Μητσοτάκης.
Αυτό που πολλοί αναρωτιούνται είναι γιατί το πρόβλημα δεν ξεριζώνεται, αφού επισημαίνεται, και μάλιστα από τα πιο επίσημα χείλη. Είναι τόσο πολύπλοκό ή απλώς αποτελεί μια «παρέμβαση» με υψηλό πολιτικό κόστος;