Οι αρχαιολογικοί καρποί του 2020

Στο Δεσποτικό, το ακατοίκητο νησάκι έκτασης περίπου οκτώ χιλιομέτρων νοτιοδυτικά της Αντιπάρου, ήλθαν στο φως νέα ευρήματα, αλλά δόθηκε και βάρος στο αναστηλωτικό έργο.

 

Οι συστηματικές ανασκαφές πραγματοποιήθηκαν φέτος κάτω από δύσκολες συνθήκες, με μια σειρά μέτρων προστασίας όπως ορίζει το πρωτόκολλο για την αντιμετώπιση της πανδημίας, λιγότερο προσωπικό, χωρίς φοιτητές από τα ξένα πανεπιστημιακά ιδρύματα. Όμως, ακόμη και έτσι, τα ανασκαφικά πεδία έκρυβαν εκπλήξεις.

Επίδαυρος 

Η ανασκαφή στην περιοχή της Θόλου του Ασκληπιείου της Επιδαύρου, όπου πριν από ένα χρόνο ξεκίνησε η αποκάλυψη ενός αρχαϊκού κτιρίου από τον ομότιμο καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας Βασίλη Λαμπρινουδάκη, έδωσε νέες πολύτιμες πληροφορίες. Τα ευρήματα αποδεικνύουν ότι η Θόλος υπήρξε η χθόνια κατοικία του θεού από την αρχή της παρουσίας του στην Επίδαυρο. Κι όλα δηλώνουν ότι ο Ασκληπιός έφθασε στην αργολική γη πολύ νωρίτερα από ό,τι πιστεύαμε μέχρι σήμερα. Το άγνωστο αρχαϊκό κτίριο, που διέθετε ισόγειο και υπόγειο χώρο στον οποίο βρέθηκε ψηφιδωτό δάπεδο και περιστύλιο, οικοδομήθηκε στο σημείο που ανεγέρθηκε τον 4ο αι. π.Χ. το πιο εμβληματικό κτίριο του Ασκληπιείου, η Θόλος.

Χιλιομόδι

Πώς να μην μας απασχολήσει η αρχαία Τενέα, πόλη πλούσια και ισχυρή, νότια της Κορίνθου, εκεί όπου μεγάλωσε ο Οιδίποδας; Στα θερινά ανάκτορα του Πολύβου ανατράφηκε το βρέφος που έφερε στο άκληρο βασιλικό ζεύγος της Κορίνθου ένας βοσκός. Βρήκε το μωρό στα βουνά της Βοιωτίας, εκεί όπου το εγκατέλειψαν οι πραγματικοί του γονείς. Ομως ο τόπος συνδέεται με δύο μυθολογικούς κύκλους, όπως θυμίζει η Ελενα Κόρκα, η οποία διευθύνει τη συστηματική ανασκαφή στο Χιλιομόδι Κορινθίας. Αλλωστε στην Τενέα ο Αγαμέμνονας εγκατέστησε αιχμαλώτους από την Τροία για να ελέγχουν το πέρασμα του μοναδικού δρόμου που οδηγούσε στις Μυκήνες και στο Αργος. Φέτος στην ανασκαφή βρέθηκαν 400 νομίσματα, ενώ οι έρευνες στο λουτρικό συγκρότημα της πόλης συνεχίστηκαν σε έκταση μεγαλύτερη των 800 τ.μ. Στο κέντρο της αγοράς, τα εργαστήρια και τα καταστήματα που βρέθηκαν φέτος έκρυβαν «θησαυρούς», όπως οι 30 χρυσοί σόλιδοι, επίσης ένα σύνολο 72 νομισμάτων, κοσμήματα, γυάλινα αντικείμενα, πήλινα αγγεία, αλλά και ζυγαριές οι οποίες φαίνεται να εγκαταλείφθηκαν από σεισμό ή βαρβαρική επιδρομή. Συγκίνηση προκάλεσε η αποκάλυψη δύο εντοιχισμένων επιγραφών στους τοίχους του λουτρού. Η μία, που εντοπίστηκε σε λίθινο βάθρο αγάλματος και χρονολογείται στον 4ο αι. π.Χ., αφιερώθηκε στην πόλη από γόνο της οικογένειας των Πεισανδριδών και αποτελεί την πρώτη ισχυρή ένδειξη σύνδεσης της Τενέας με την Τένεδο! Η δεύτερη επιγραφή είναι των αρχών του 5ου αι. π.Χ. 

Δεσποτικό

Το ακατοίκητο νησάκι έκτασης περίπου οκτώ χιλιομέτρων νοτιοδυτικά της Αντιπάρου έδωσε νέα ευρήματα, ανάμεσά τους δύο νέα κτίρια καθώς κι άλλα οκτώ στη νησίδα Τσιμηντήρι, η οποία ήταν ενωμένη στην αρχαιότητα με το Δεσποτικό. Βάρος δόθηκε στο αναστηλωτικό έργο που πραγματοποιήθηκε, προβάλλοντας το αρχαϊκό ιερό όπου λατρευόταν ο Απόλλωνας. Στο Δεσποτικό έγιναν επίσης διαδρομές για ΑμεΑ, ενώ τον Μάιο του 2021, σύμφωνα με τον ανασκαφέα Γιάννο Κουράγιο (ΕΦΑ Κυκλάδων), θα ξεκινήσει νέος κύκλος αναστηλωτικών εργασιών σε άλλο τμήμα του μνημείου.

Ρήνεια

Στη Ρήνεια έγινε σημαντική προσπάθεια να καταγραφεί ο γεωλογικός χάρτης του νησιού και στην Επίδαυρο η ανασκαφή στην περιοχή της Θόλου του Ασκληπιείου έδωσε νέες πολύτιμες πληροφορίες. Το 2020 όμως επαναπατρίστηκαν και σημαντικά αντικείμενα, όπως το χάλκινο ειδώλιο του 8ου αι. π.Χ. 

Σε αυτό το μυστηριώδες μη επισκέψιμο νησί που βρίσκεται στη σκιά της Δήλου είχαν επισημανθεί διάφορες θέσεις στο παρελθόν, αλλά τώρα έγινε προσπάθεια να καταγραφεί ο γεωλογικός του χάρτης. Σύμφωνα με τον προϊστάμενο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων Δημήτρη Αθανασούλη, για πρώτη φορά όλα μπαίνουν σε ένα υπόβαθρο και καταγράφονται τα πάντα στη Ρήνεια. Στις έρευνες βρέθηκαν αρχαίες αγροικίες, ένας άγνωστος αρχαίος δρόμος, στο Χωμασοβούνι εντοπίστηκαν ίχνη μεγάλου βωμού, ενώ συγκεντρώθηκαν πολλά θραύσματα γλυπτών πτηνών και ανάγλυφων στηλών.

Ζώμινθος

Ενα κομματάκι χρυσού ελάσματος που αποκαλύφθηκε έπειτα από μια έντονη βροχή στάθηκε αφορμή να αριθμήσει τις πέτρες η αρχαιολόγος Εφη Σαπουνά-Σακελλαράκη, να σηκώσει τον λιθόστρωτο βωμό και να αιφνιδιαστεί από το εύρημα: έναν ξύλινο καμένο κορμό επενδυμένο με 90 φύλλα χρυσού, μικρά ελάσματα προσκολλημένα ή διασπαρμένα γύρω του. Το πλούσιο ανάκτορο της Ζωμίνθου, κοντά στα Ανώγεια, όπου «κατοικούσαν γόνοι της δυναστείας της Κνωσού», όπως τονίζει η ανασκαφέας, ήταν στρατηγικό οικονομικό, θρησκευτικό και πολιτικό κέντρο, με διώροφο, ίσως τριώροφο κεντρικό κτίριο, το οποίο είχε χρήση τουλάχιστον από το 2.000 π.Χ. 

Κυδωνία

Στα Χανιά, στον χώρο του ανακτορικού κέντρου της Κυδωνίας, όπου εντοπίστηκε θυσία πολλών ζώων αλλά και μιας κοπέλας στα χρόνια των Μυκηναίων στην Κρήτη (13ος αι. π.Χ.), φέτος αποκαλύφθηκε μέρος από το βαθύτερο σημείο του ρήγματος, το οποίο ήταν η αιτία της καταστροφής της εγκατάστασης και της πραγματοποίησης της θυσίας. Στο εσωτερικό του κατακρημνίστηκαν τμήματα του ισχυρού δαπέδου, το οποίο ξεπερνούσε και αυτό το ρήγμα και συνεχιζόταν τουλάχιστον μέχρι το τείχος της κλασικής πόλης, σημειώνει η ανασκαφέας Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη, υπογραμμίζοντας ότι, παρότι έχει διαπιστωθεί ότι το συγκρότημα καταστράφηκε από τον μεγάλο σεισμό λίγο πριν από τα μέσα του 13ου αι. π.Χ., η φετινή έρευνα έδειξε ότι ανεγέρθηκε πριν από τα μέσα του 14ου αι. 

Αιόλου – Αθήνα

Τον θεό Ερμή απεικονίζει η αρχαία κεφαλή που βρέθηκε στην καρδιά της Αθήνας, στην Αιόλου 25, απέναντι από τον ναό της Αγίας Ειρήνης, σε βάθος 1,30 μ.

Τον θεό Ερμή απεικονίζει η αρχαία κεφαλή που βρέθηκε στην καρδιά της Αθήνας, στην Αιόλου 25, απέναντι από τον ναό της Αγίας Ειρήνης, σε βάθος 1,30 μ. Δεν ήταν αποτέλεσμα ανασκαφής, αλλά ένα τυχαίο εύρημα κατά τη διάρκεια εκσκαφών για την κατασκευή αποχετευτικών δικτύων του Δήμου Αθηναίων, που εποπτεύει η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών. Το εύρημα χρονολογείται στο τέλος του 4ου ή στις αρχές του 3ου αι. π.Χ.

Αλόννησος

Το 2020 άνοιξε και το πρώτο υποβρύχιο μουσείο της Ελλάδας, που οριοθετήθηκε κοντά στην ακατοίκητη νησίδα Περιστέρα και σε απόσταση αναπνοής από τις ανατολικές ακτές της Αλοννήσου. Οι καταδύσεις πραγματοποιούνται από ελεύθερους – ερασιτέχνες καταδύτες ή με τη συνοδεία δυτών από καταδυτικά κέντρα που εξειδικεύονται στην Αλόννησο. Το κλασικό ναυάγιο του 425 π.Χ. στη νησίδα Περιστέρα, με 4.000 οινοαμφορείς, έχει αποσπάσει σημαντικά βραβεία από την Ευρωπαϊκή Ενωση και επαίνους από διεθνή ΜΜΕ.

Επέστρεψαν στην Ελλάδα

Μια σημαντική νίκη της χώρας μας ήταν η διεκδίκηση του χάλκινου ειδωλίου του 8ου αι. π.Χ., που επρόκειτο να δημοπρατηθεί από τον Sotheby’s. Η ελληνική πλευρά ζήτησε επισήμως από τον οίκο την απόσυρση του αρχαίου αλλά και συνεργασία για τον επαναπατρισμό του. Το αρχαίο αποσύρθηκε από τον Sotheby’s, που όμως στράφηκε εναντίον του ελληνικού κράτους. Το ΥΠΠΟΑ διεκδίκησε κυριαρχικά το επίμαχο μνημείο και σημείωσε «μια τεράστια διεθνή επιτυχία στην καταπολέμηση του παράνομου εμπορίου αρχαιοτήτων», όπως δήλωσε η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη. Διότι η απόφαση του εφετείου των ΗΠΑ έχει μεγάλη δικονομική και ουσιαστική σημασία όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά για κάθε χώρα που διεκδικεί τα μνημεία της που έχουν κλαπεί και διατίθενται προς πώληση. Επαναπατρίσθηκαν όμως και τρία σπάνια αργυρά νομίσματα από το Μόναχο. Ενας στατήρας Λίνδου του πρώτου μισού του 5ου αιώνα π.Χ., ένα οκτάδραχμο του βασιλιά των Ηδονέων Γέτα, με χρονολογία κοπής γύρω στα 480-460 π.Χ., και ένας στατήρας Ηλιδας του 328 π.Χ., τα οποία εξήχθησαν παρανόμως από τη χώρα και παραδόθηκαν από τις βαυαρικές αστυνομικές αρχές στο γενικό προξενείο της Ελλάδας στο Μόναχο.

Πηγή: Γ. Συκκά, Καθημερινή