Μια ιδιαίτερη Διεθνής Έκθεση Βιβλίου (17η) ολοκληρώθηκε…
Όπως λέει το κλισέ, άλλη μία Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης πέρασε στην ιστορία, η 17η. Μια διαφορετική έκθεση, αυτή τη φορά. Όλη διαδικτυακή, λόγω μέτρων για τον κορονοϊό ασφαλώς, για πρώτη (και ελπίζουμε τελευταία) φορά, απλωμένη σε περισσότερες μέρες και με ένα πολύ πλούσιο πρόγραμμα συζητήσεων, ωστόσο, που μεταδόθηκαν διαδικτυακά. Συζητήσεις ενδιαφέρουσες, ποικίλες, γόνιμες, ζωντανές πολλές φορές, όσο κι αν έγιναν μπροστά σε ψυχρές κάμερες και οθόνες υπολογιστών. Χωρίς όμως τη ζωηράδα και τη ζεστασιά της φυσικής επαφής, χωρίς τους πάγκους και τα φρέσκα και παλιά βιβλία, χωρίς τις συναντήσεις στους διαδρόμους και στην πόλη.
Οι συζητήσεις πάντως υπάρχουν στο διαδίκτυο και μπορεί όποιος και όποια θέλει να ανατρέξει κάθε στιγμή, στη διεύθυνση thessalonikibookfair.gr.
Δυστυχώς, τόσο στις ομιλίες των εγκαινίων όσο και στην εκδήλωση με θέμα «Πολιτική για το βιβλίο - Ο ρόλος του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού», αποκαλύφθηκε σε όλο της το μεγαλείο η παντελής έλλειψη πολιτικής, στρατηγικής και οράματος εκ μέρους του υπουργείου Πολιτισμού για το βιβλίο. Στην προαναφερθείσα συζήτηση, στην οποία συμμετείχαν ο αρμόδιος γ.γ. του υπουργείου Πολιτισμού Ν. Γιατρομανωλάκης, ο πρόεδρος του ΕΙΠ, Ν. Κούκης, και ο αντιπρόεδρος του ΕΙΠ, Α. Σιδέρης, ακούσαμε πολλά για κάποιο υποτιθέμενο έργο, που όμως δεν προκύπτει από τα γεγονότα.
Όλο σχεδόν το όραμα αυτών που έχουν σήμερα την ευθύνη για το βιβλίο περιορίστηκε στην παρουσίαση του greeklit.gr, του μεταφραστικού κόμβου που θα προωθεί την ελληνική βιβλιοπαραγωγή στις αγορές του εξωτερικού. Από κει και πέρα, πολλά κενά «θα» για μελλοντική στήριξη της βιβλιοπαραγωγής, μελέτες που εκπονούνται, λατρεία μέχρι υποταγής στην αγορά και λιβάνισμα του υπουργείου. Και βεβαίως κανένα πραγματικό σχέδιο ή πρόθεση εκ μέρους του υπουργείου για κάποιον φορέα για το βιβλίο («το ΕΚΕΒΙ σταμάτησε να λειτουργεί», όπως το έθεσε «κομψά» ο κ. Γιατρομανωλάκης), αν και η εκπρόσωπος των εκδοτών, Εύα Καραϊτίδη, ήταν σαφής για την ανάγκη να δημιουργηθεί ένας τέτοιος φορέας, προσθέτοντας ότι τα αρμόδια υπουργεία δεν μπορούν να υποβαθμίζουν το βιβλίο σε δευτερεύον προϊόν. (Αλήθεια, τι συμβαίνει με τη Βιβλιονέτ, που από χρήσιμο και εύχρηστο εργαλείο έχει μετατραπεί σε διαρκή ταλαιπωρία;)
Στην ομιλία του στην τελετή των εγκαινίων, ο διευθυντής της Έκθεσης Μανώλης Πιμπλής μίλησε για τα ανοιχτά βιβλία και τα ανοιχτά βιβλιοπωλεία (κάτι που υποστήριξε και ο Γ. Μπαμπινιώτης στη συζήτηση «Βιβλίο και πολιτισμός» όπου συμμετείχε), για τη δημοκρατική έκθεση όπου ακούγονται όλες οι απόψεις (κάτι βέβαια που δεν επιβεβαιώθηκε σε εκδηλώσεις όπως αυτή περί πολιτικής για το βιβλίο) και για την ανάγκη να στηριχτούν οι συγγραφείς.
Πολλές και καλές συζητήσεις
Πολλά θέματα συζητήθηκαν στις εκδηλώσεις της 17ης ΔΕΒΘ, κάποια μάλιστα αναδείκνυαν τη σύνδεση της λογοτεχνίας και του κόσμου του βιβλίου με ευρύτερα κοινωνικοπολιτικά ζητήματα αιχμής. Εδώ δυστυχώς δεν μπορούν παρά να γίνουν ενδεικτικές αναφορές.
Για παράδειγμα, ο Τζορτζ Πελεκάνος, μιλώντας για το καινούργιο του βιβλίο με τίτλο «Ο άνδρας που επέστρεψε» («μια ερωτική επιστολή προς τα βιβλία», το χαρακτήρισε ο ίδιος ο συγγραφέας) και για τη δουλειά που έχει κάνει ο ίδιος στις φυλακές (σε σεμινάρια ανάγνωσης κ.λπ.), δεν παρέλειψε να αναφερθεί τόσο στον κόσμο της «υπερπληροφόρησης» και των «fake news» που διαμορφώνουν μια στρεβλωμένη εικόνα για τον κόσμο, όσο και στις πρόσφατες εκλογές στις ΗΠΑ («είμαι πολύ χαρούμενος», είπε. «Νικήσαμε»), τονίζοντας πόσο «επιτάχυνε» τα πράγματα ως καταλύτης το κίνημα Black Lives Matter. Αντίστοιχα, για την πλατεία Ταχρίρ και την επανάσταση του 2011 που καταπνίγηκε από στρατό και ισλαμιστές (γεγονός που αποτυπώνεται στο τελευταίο του βιβλίο) μίλησε ο Αιγύπτιος συγγραφέας Αλάα Αλ-Ασουάνι, εκφράζοντας ωστόσο και την αισιοδοξία του, παρά τις ήττες, καθώς «η επανάσταση αλλάζει τους ανθρώπους, δημιουργεί νέα συνείδηση», κάτι που τελικά μπορεί να αλλάξει και τα πράγματα.
Για τον ρατσισμό και τις θεωρίες περί σωστού και λάθος αίματος μέσα στον άκρατο καπιταλισμό μίλησε η Ιταλίδα συγγραφέας Φραντσέσκα Μελάντρι («Σωστό αίμα»), συζητώντας για το σκοτεινό παρελθόν της Ιταλίας, για τον φασισμό και την αποικιοκρατία, αλλά και για τα σημάδια τους στο σήμερα. Σε μια από τις πιο ενδιαφέρουσες συζητήσεις, η Κύπρια συγγραφέας Κωνσταντία Σωτηρίου μίλησε για το «κρυφό» δράμα των γυναικών των αγνοουμένων στην Κύπρο, γι’ αυτές τις γυναίκες που ήταν «φυλακισμένες στο πλαίσιο της ηρωίδας» χωρίς ποτέ κανείς να ενδιαφέρεται να αντιληφθεί τι συνέβαινε πίσω από τις κλειστές πόρτες αυτής της ζωής, αλλά και γενικά για τα βιβλία της, που αποτυπώνουν λογοτεχνικά στιγμές της ιστορίας της Κύπρου. Επιπλέον, συζητώντας για τον κοινωνικό ρόλο του/της συγγραφέα πέρα από τις ευκολίες του διδακτισμού, η Σωτηρίου μίλησε για την αλληλοκατανόηση, τη συμφιλίωση και τη συνύπαρξη στην Κύπρο, κάτι που παρά τις συνεχείς απογοητεύσεις και ήττες είναι, κατά τη γνώμη της, ακόμα εφικτό.
Και πολλά, πολλά άλλα: ακούσαμε για τις πολλαπλές αναγνώσεις του Ξένου, του Καμύ, για τον «αφρικανικής κοπής ποιητικό ρεαλισμό» του Οντζάκι, για τους μύθους και τα στερεότυπα σχετικά με τον λαϊκισμό, για τους προβληματισμούς γυναικών συγγραφέων από τη Συρία, για τη φωνή των δέντρων, του Αντόνιο Μορέσκο και άλλα πολλά…
Πέρα από τις παρουσιάσεις βιβλίων, θέματα που απασχόλησαν τις συζητήσεις της 17ης ΔΕΒΘ ήταν η μετανάστευση, οι μετανάστες και οι πρόσφυγες στη λογοτεχνία, η σχέση της λογοτεχνίας με τον χρόνο, την ιστορία και τη μνήμη, η σχέση του συγγραφέα με την εποχή του (την εκφράζει, άραγε, ακόμα και χωρίς να το επιδιώκει; την υπερβαίνει;) και για συγγραφείς που το έργο τους ζει πολλές ζωές και επανέρχεται στον χρόνο (πεθαίνουν τα βιβλία; πότε πεθαίνουν τα βιβλία;), για τις αναγνώσεις της Επανάστασης του 1821 και τα «200 χρόνια» (θα αποτελέσουν άραγε ευκαιρία να δούμε και να μάθουμε την ιστορία μας αλλιώς, πέρα από τις εθνοκεντρικές ευκολίες;).
Πολλές από τις συζητήσεις με άξονα τη μετάφραση είχαν σε μεγάλο βαθμό ευρύτερο ενδιαφέρον, που ξεπερνούσε τον κύκλο των «ειδικών» (μεταφραστών, συγγραφέων κ.λπ.). Πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα, η συζήτηση με τίτλο «Μεταφράζοντας για/το φύλο», στην οποία θίχτηκαν θέματα σχετικά με τον έμφυλο λόγο και τη γενικευτική χρήση του αρσενικού, τον γλωσσικό σεξισμό και τις στρατηγικές για τον περιορισμό του, τη φεμινιστική μετάφραση και τις μεταφραστικές (και όχι μόνο) επιλογές σχετικά με τη γλωσσική ουδετερότητα.
* * *
Πολύ μακριά από δω, στην άλλη πλευρά του ωκεανού, ανοίγοντας την κορυφαία Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Γουαδαλαχάρα, ο τιμώμενος συγγραφέας, Λεονάρδο Παδούρα, στον οποίο απονεμήθηκε το μετάλλιο Κάρλος Φουέντες, μιλούσε κι αυτός για την ιστορία: «Απ’ όλους τους τρόπους ανάγνωσης της ιστορίας, εγώ έχω επιλέξει έναν: είναι η ανάγνωση της ιστορίας με την πρόθεση να φωτίσω το παρόν κι έτσι, αν κάτι τέτοιο είναι δυνατόν, να προσπαθήσω να κατανοήσω αυτό το παρόν».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου