Η τροφή στα έργα τέχνης

Τι μαρτυρούν τα έργα τέχνης για τα τρόφιμα

Φρούτα, λαχανικά, ξηροί καρποί, δημητριακά. Δυο επιστήμονες με τη βοήθεια έργων τέχνης επιχειρούν να καταδείξουν πώς άλλαξαν τα τρόφιμα στο πέρασμα των αιώνων. Ο Πικάσο πάντως είναι ακατάλληλος.

Πολλοί καρποί στον πίνακα του Φλαμανδού ζωγράφου Φρανς Σνάιντερ (1579-1657) «Ο πάγκος με τα φρούτα» μας είναι γνώριμοι. Ωστόσο το καρπούζι με το λευκό εσωτερικό προκαλεί απορίες.

Σήμερα το διαδίκτυο κατακλύζεται από φωτογραφίες με τρόφιμα και μαγειρεμένα φαγητά. Όταν οι επόμενες γενιές θα θελήσουν να μάθουν πώς διατρεφόμαστε τον 21ο αιώνα δεν έχουν παρά να ανατρέξουν στην «πηγή» #foodporn.
Οι καλλιτέχνες εδώ και αιώνες αποτύπωναν στον καμβά τους τρόφιμα. Για παράδειγμα ο πίνακας του Σνάιντερ «Ο πάγκος με τα φρούτα» είναι γεμάτος με μήλα, σταφύλια, ροδάκινα, αγγινάρες και το περίεργο λευκό καρπούζι. Το έργο βρίσκεται στο περίφημο μουσείο Ερμιτάζ στην Αγία Πετρούπολη και προσέλκυσε την προσοχή δυο επιστημόνων. «Έτσι πρέπει να ήταν τότε τα καρπούζια» υποθέτει ο ιστορικός τέχνης Ντάβιντ Φεργκάουφεν κοιτάζοντας τον πίνακα. Ο Ίβε ντε Σμετ, καθηγητής μοριακής βιολογίας, αντιδρά μάλλον σκεπτικά σε αυτή την εικασία και αντιτείνει πως ο ζωγράφος μπορεί και να μην ήταν καλός. Αδύνατον ανταπαντά ο ιστορικός τέχνης, ήταν από τους καλύτερους του 17ου αιώνα.
Μοριακή βιολογία και ιστορία της τέχνης

Ο Ίβε ντε Σμετ, καθηγητής μοριακής βιολογίας και ο ιστορικός τέχνης Ντάβιντ Φεργκάουφεν

Οι δυο φίλοι επιστήμονες ήταν πραγματικά περίεργοι. «Ήμασταν σύμφωνοι ότι δεκάδες είδη φρούτων και λαχανικών έχουν να μας πουν ενδιαφέρουσες ιστορίες, τις οποίες δεν γνωρίζουμε με λεπτομέρειες» δηλώνει ο Φεργκάουφεν. Αποφάσισαν να ενώσουν τις δυο φαινομενικά ασύμβατες επιστήμες: τη βιολογία και την ιστορία της τέχνης. Ήθελαν να ερευνήσουν την εξέλιξη των τροφίμων.
Πολλά από τα τρόφιμα που έχουμε σήμερα στην κουζίνα μας, έμοιαζαν πολύ διαφορετικά. Πολλά είδη ήταν πιο μεγάλα και έδιναν περισσότερους καρπούς. Την άγρια μπανάνα για παράδειγμα με μεγάλους σαν καρύδια σπόρους δεν μπορεί κανείς πια να την βρει στο σουπερμάρκετ.
Οι δυο επιστήμονες υπόσχονται τώρα να αποδείξουν πώς έμοιαζαν στο παρελθόν άγρια φρούτα και λαχανικά και ποια είναι η εξέλιξη που ακολούθησαν. Τα ίχνη DNA μπορεί να βοηθήσουν πολύ, ωστόσο δεν δίνουν σαφή εικόνα. «Ίσως να έχουμε τμήμα του γενετικού κώδικα για ορισμένα αρχαία φυτά αλλά συχνά δεν υπάρχουν δείγματα που να έχουν διατηρηθεί σε καλή κατάσταση» δηλώνει ο ντε Σμετ, ο οποίος εργάζεται στο Φλαμανδικό Ινστιτούτο Βιοτεχνολογίας στη Γάνδη.
Δεν μπορείς από όλους να εξάγεις ασφαλή συμπεράσματα

Ιερώνυμος Μπος, «Ο κήπος των ηδονών»

Εδώ έρχονται να βοηθήσουν οι καλλιτέχνες και η ιστορία της τέχνης. Πάρα πολλοί ζωγράφοι είχαν αποτυπώσει στον καμβά τους λαχανικά και φρούτα και μάλιστα με πολύ λεπτομερή τρόπο. Με τον τρόπο αυτό οι επιστήμονες μπόρεσαν να μάθουν τα χρώματα που είχαν τα καρότα, πώς καλλιεργούνταν οι φράουλες ή ποια ήταν η προέλευση των καρπουζιών.
Ωστόσο και η μέθοδος αυτή έχει τα προβλήματά της. Αν για παράδειγμα χρησιμοποιούσαμε το έργο του Πικάσο «Η κανάτα και η φρουτιέρα» (1931) για να μελετήσουμε τον φαινότυπο των φρούτων του 20ού αιώνα, θα οδηγούμασταν μάλλον σε λάθος συμπεράσματα. Αλλά και οι παλαιότεροι, όπως για παράδειγμα ο Ιερώνυμος Μπος, μας δίνει σαφώς λάθος πληροφορίες για τις φράουλες, τις οποίες ζωγραφίζει πολύ πιο μεγάλες, στο έργο του «Ο κήπος των ηδονών».
Ο ρόλος του ιστορικού τέχνης σε αυτό το νέο εγχείρημα είναι, όπως λέει ο Φεργκάουφεν, να καταδείξει ποιος καλλιτέχνης αποδίδει πιστά την πραγματικότητα και μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ποιος όχι.
Οι δυο επιστήμονες ελπίζουν ότι μουσεία και συλλέκτες σε όλο τον κόσμο θα σταθούν αρωγοί ώστε ένα μπορέσουν να συμπληρώσουν την τράπεζα πληροφοριών τους.
Πάουλα Ρέσλερ
Επιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου

Πηγή : Deutsche Welle (www.dw.com)
******************************
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

 1. Frans Snyders: Συλλογή 90 πινάκων (HD)
 [Μπαρόκ]
 Frans Snyders : A collection of 90 Paintings (HD) 
 [Baroque] #Frans_Snyders (Snijders)
 - Born: November 11, 1579; Antwerp, Belgium - Died: August 19, 1657; Antwerp, Belgium - 
Active Years: 1600 - 1657 
- Nationality: Flemish 
- Art Movement: #Baroque 
- Painting School: Flemish School
 - Genre: animal painting, still life - Field: #painting 
- Teachers: Peter Paul Rubens 
Wikipedia: en.wikipedia.org/wiki/Frans_Snyders
 ________

Ο Φρανς Σνάιντερς φλαμανδικά: Frans Snyders αναφερόμενος και ως Frans Snijders,[7] Αμβέρσα, 11 Νοεμβρίου 1579 - Αμβέρσα, 19 Αυγούστου 1657[8]) ήταν Φλαμανδός ζωγράφος, ο οποίος απεικόνιζε κυρίως ζώα, σκηνές κυνηγίου και νεκρές φύσεις[9]. 

Ήταν ο πρώτος ειδικευμένος ζωγράφος ζώων[10] και του αποδίδεται η έναρξη μιας ευρείας ποικιλίας νέων τύπων νεκρών φύσεων και θεμάτων με ζώα στην Αμβέρσα. Συχνά συνεργαζόταν με κορυφαίους ζωγράφους της πόλης, όπως οι Πέτερ Πάουλ Ρούμπενς, Άντονι φαν Ντάικ και Γιάκομπ Γιόρντενς. 
Ο Σνάιντερς γεννήθηκε στην Αμβέρσα και ήταν γιος του Γιαν Σνάιντερς, ιδιοκτήτη ενός οινοπωλείου (κρασοπουλειού), στο οποίο σύχναζαν καλλιτέχνες.[8] Σύμφωνα με τον θρύλο, ο διάσημος ζωγράφος του 16ου αιώνα Φρανς Φλόρις κατασπατάλησε την περιουσία του εκεί. Η μητέρα του Φρανς ονομαζόταν Μαρία Χάισμπρεχτς (Maria Gijsbrechts).

 Ο ζωγράφος είχε πέντε αδέλφια. Ο αδελφός του Μίχιελ έγινε επίσης ζωγράφος, αλλά δεν είναι γνωστό κανένα έργο του. Ο Σνάιντερς καταγράφηκε ως μαθητής του Πίτερ Μπρίγκελ του νεότερου το 1593 και στη συνέχεια εκπαιδεύτηκε με τον Χέντρικ φαν Μπάλεν, τον πρώτο δάσκαλο του Άντονι φαν Ντάικ. 

Έγινε "Δάσκαλος" στη Συντεχνία του Αγίου Λουκά της Αμβέρσας το 1602. Ταξίδεψε στην Ιταλία κατά το διάστημα 1608-1609, αρχικά διαμένοντας στη Ρώμη.[11] 
Στη συνέχεια μετέβη στο Μιλάνο, όπου, μέσω επιστολής, ο Γιαν Μπρίγκελ ο πρεσβύτερος τον είχε συστήσει στον Καρδινάλιο Φεντερίκο Μπορρομέο, σημαντικό συλλέκτη έργων τέχνης. [12] 
Ο Μπρίγκελ ζήτησε από τον Σνάιντερς να ζωγραφίσει αντιγράφοντάς το ένα πορτρέτο που είχε ζωγραφίσει ο Τιτσιάνο και βρισκόταν στη συλλογή του Μπορρομέο. Αυτό θεωρείται απόδειξη ότι ο Σνάιντερς ήταν επιδέξιος ζωγράφος μορφών πριν στρέψει την προσοχή του στην απεικόνιση νεκρών φύσεων.[13]

 Ο ζωγράφος επέστρεψε στην Αμβέρσα την άνοιξη του 1609.[11] το 1611 νυμφέυεται την Μαργκαρέτα, αδελφή των Κορνέλις ντε Φος και Πάουλ ντε Φος, κορυφαίων ζωγράφων της πόλης. Η συνεργασία του με τον Ρούμπενς ξεκινά το 1610.[12] Ο Σνάιντερς με τη σύζυγό του. Έργο του Άντονι φαν Ντάικ, Museumslandschaft Hessen Kassel, Κάσσελ
 Ο Σνάιντερς είχε αρκετούς προστάτες, μεταξύ των οποίων ο Επίσκοπος της Γάνδης Αντόνιους Τρίεστ (Antonius Triest), ο οποίος του ανέθεσε τη δημιουργία τεσσάρων πινάκων με σκηνές της αγοράς περί το 1615 (σήμερα στο Μουσείο Ερμιτάζ της Αγίας Πετρούπολης).
Ήταν φίλος του φαν Ντάικ, ο οποίος ζωγράφισε το πορτρέτο του Σνάιντερς και της συζύγου του περισσότερες από μία φορές. Ήταν εμπορικά επιτυχημένος και μπόρεσε να αγοράσει ένα σπίτι στο αριστοκρατικό τμήμα της Keizerstraat της Αμβέρσας. Το 1628 έγινε ο επικεφαλής της Συντεχνίας του Αγίου Λουκά στην πόλη.

Φρανς Σνάιντερς - Βικιπαίδεια

**************************

Διάλεξη 

ΤΡΟΦΗ ΓΙΑ ΣΚΕΨΗ
Ο Πίτερ Κλες και η Ολλανδική σχολή της "νεκρής φύσης"
Όψεις της Ολλανδικής Χρυσής Εποχής

Οι Ολλανδοί είναι διάσημοι για τις "νεκρές φύσεις" τους στη ζωγραφική , την εποχή του Μπαρόκ. Στην αρχή παρουσίαζαν  επιλεγμένα και κατάλληλα δευθετημένα αντικείμενα, για να υπενθυμίζουν στους θεατές τη συντομία της ζωής, όπως φαίνεται στα πρώτα έργα του πρωτοπόρου Pieter Claesz.
Αργότερα οι καλλιτέχνες συνέχισαν να ζωγραφίζουν πολυτελείς συνθέσεις ακριβών αντικειμένων που αντικατοπτρίζουν την εμπιστοσύνη και την υπερηφάνεια των αστών της Χρυσής Εποχής.

 John Walsh, Β.Α. 1961, ομότιμος διευθυντής του Μουσείου J. Paul Getty, Λος Άντζελες, και ειδικός σε ολλανδικά έργα ζωγραφικής, διερευνά τα μοτίβα σε έργα με "νεκρές φύσεις " και τις πιθανές αντιδράσεις του κοινού του 17ου αιώνα.

 

Πίτερ Κλες - Βικιπαίδεια