Η δεκαετία των συντηρητικών ταυτοτήτων

Γιώργος Βεργόπουλος

4-5 λεπτά

koutipandoras.gr

---

Δεν πρόκειται για την επέλαση μιας κοινής ιδεολογίας παγκοσμίως. Αντίθετα παρατηρούμε την ανάδειξη μέσα σε κάθε γεωπολιτική ενότητα του πλανήτη  μιας ιδιαίτερης συντηρητικής κίνησης, σύμφωνης με την ιστορία και τις ειδικές κοινωνικές συνθήκες κάθε περιοχής, που συνδυάζει την πολιτισμική «επιστροφή στις ρίζες» με την τυφλή συγκρουσιακή διάθεση προς τους Άλλους αλλά και την εχθρότητα προς την κοινωνική πρόοδο στο εσωτερικό.  Σαν αποτέλεσμα, τα συντηρητικά αυτά ρεύματα είναι καταρχήν αντίπαλα μεταξύ τους σε πλανητική κλίμακα, δημιουργώντας τον κίνδυνο συγκρούσεων που θεωρούσαμε ότι ανήκουν σε προηγούμενους αιώνες.

Μια αναγκαστικά συνοπτική και με τον κίνδυνο της απλοποίησης καταγραφή είναι η εξής:

Στην Ευρώπη επιστρέφουν οι κρατικοί και περιφερειακοί εθνικισμοί. Στις ΗΠΑ η εκλογή Τραμπ εκπροσώπησε την ιδεολογική αντεπίθεση των συντηρητικών λευκών αγγλοσαξωνικής καταγωγής.  Στην Μέση Ανατολή και Βόρειο Αφρική ενισχύθηκαν τόσο ο σουνιτικός όσο και ο σιιτικός φονταμενταλισμός. Στη Ρωσία ο Πούτιν εκφράζει όχι την νοσταλγία για τον Μπρέζνιεφ αλλά την επιστροφή στον εθνικισμό της εποχής των Μεγάλου Πέτρου και Μεγάλης Αικατερίνης. Στην Ινδία κυριαρχεί πια σε όλα τα επίπεδα το εθνικιστικό και πολεμοχαρές απέναντι στους μουσουλμάνους κόμμα των Ινδουϊστών. Η Κίνα του Ζι παντρεύει τον κρατικά ελεγχόμενο καπιταλισμό με την αναγέννηση του βαθιά ριζωμένου εθνικισμού των Χαν, που αποτελούν το 94% των Κινέζων και άρα το μεγαλύτερο έθνος του πλανήτη. 

Η κόκκινη κλωστή που ενώνει σε πλανητική κλίμακα αυτές τις επιμέρους υπερσυντηρητικές τάσεις είναι ότι απαντούν, με τελείως λανθασμένο και επικίνδυνο τρόπο, στο πραγματικό αίτημα της συλλογικής ταυτότητας. Το αίτημα που η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση πολέμησε κυρίως στην κοινωνική και ταξική του διάσταση. ¨Ένα συγκεκριμένο πολιτικό πρόγραμμα και και γεωπολιτικό σχέδιο εφαρμόστηκε επί δεκαετίες με σκοπό οι φτωχοί  και άνεργοι νέοι Άραβες να μην εκπροσωπούνται από τους επιγόνους του Νάσερ, οι Ινδοί εργάτες και αγρότες να μην αναδείξουν μια κυβέρνηση του κόμματος του Κογκρέσου σε συμμαχία με τα ισχυρά τοπικά ΚΚ, τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα στην Ευρώπη και οι Δημοκρατικοί στις ΗΠΑ να στραφούν προς τα δεξιά, αντί για τον Γκορμπατσώφ,  να κυβερνήσει την Ρωσία ο γελοίος Γιέλτσιν κλπ. Το σχέδιο πέτυχε αλλά γέννησε παντού τέρατα. 

Ο σπινθήρας της ανάφλεξης ήταν βέβαια η μεγάλη κρίση του 2008. Οι κοινωνικές συνέπειες της για μεγάλο μέρος των “underdogs” ή πληβείων κατά Λακλάου, των μισθωτών, των επισφαλώς απασχολούμενων και των μόνιμα περιθωριοποιημένων στρωμάτων αποκάλυψαν τα περιορισμένα όρια και την πολιτική αποτυχία της κυρίαρχης τάξης να οικοδομήσει βιώσιμες συναινέσεις. Αυτό εκφράστηκε εξίσου στην ΕΕ ως  λαϊκή εχθρότητα προς την «γραφειοκρατία των Βρυξελών», στις ΗΠΑ ως αντιπαλότητα προς το «κατεστημένο της Γουώλ Στρήτ» που αποτέλεσε σημαία του Τραμπ, στον Αραβικό κόσμο ως οι εξεγέρσεις της Άνοιξης του 2011 που δεν ξεκίνησαν με ιδεολογικά ή θρησκευτικά  κίνητρα αλλά ως αντίδραση στην αύξηση της τιμής των τροφίμων. 

Το μεγάλο στοίχημα της δεκαετίας που αρχίζει είναι το κατά πόσον αυτή η δυσαρέσκεια των υποτελών τάξεων και στρωμάτων θα συνεχίζει να εκφράζεται κυρίως με συντηρητικό έως ακροδεξιό πρόσημο. Ή θα διοχετευθεί για άλλη μια φορά στην Ιστορία σε προοδευτική κατεύθυνση, αλλάζοντας/ανατρέποντας την υπάρχουσα κατάσταση των πραγμάτων  αλλά και την υποτιθέμενη «ακροδεξιά αμφισβήτηση» της. 

Ισχυρίζομαι ότι μια από τις προϋποθέσεις για την προοδευτική στροφή της Ιστορίας είναι η αριστερή απάντηση στο αίτημα της συλλογικής ταυτότητας. Που θα περιλαμβάνει, πέραν  της κοινωνικής – ταξικής ταυτότητας,  και την συμβολική γεωπολιτική αναπαράσταση του κόσμου στις συνειδήσεις των ανθρώπων. Για την ακροδεξιά αυτή η αναπαράσταση είναι τα κράτη ως έκφραση της εθνοφυλετικής πλειοψηφίας. Για την αριστερά στην Ευρώπη το ζητούμενο είναι η ισορροπία και η επικουρικότητα ανάμεσα στις επιμέρους πατρίδες και στην Ευρώπη ως κοινή πατρίδα που αντλεί την νομιμοποίηση της όχι από δεσμούς αίματος αλλά από ένα νέο πολιτικό και κοινωνικό συμβόλαιο και από την έννοια του πολίτη στην δημοκρατία.