Περί βίας, κιτρινισμού, αυτοδικίας και άλλων δαιμονίων
Μία αντισυμβατική και βιοπαλαίστρια νέα γυναίκα βρίσκεται άθελά της στο στόχαστρο των ΜΜΕ. Μέσα σε τέσσερις μέρες στη διάρκεια του Καρναβαλιού, η εικοσιεπτάχρονη Καταρίνα Μπλουμ εξευτελίζεται και διασύρεται για τις ερωτικές και άλλες προσωπικές επιλογές, γίνεται πρωτοσέλιδο αυτή και το οικογενειακό της δράμα και αναπόφευκτα οδηγείται στο έγκλημα σε μία προσπάθεια να τερματίσει τη διαπόμπευσή της. Θα μπορούσε να είναι μία σύγχρονη ιστορία της εποχής των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, της ψηφιακής σπίλωσης ονομάτων και της διάδοσης ψευδών ειδήσεων. Πρόκειται όμως για ένα αριστουργηματικό έργο του 1974, οξυδερκές και προφητικό από την πένα του Γερμανού Νομπελίστα Χάινριχ Μπελ με τίτλο Η Χαμένη Τιμή της Καταρίνα Μπλούμ. Ή: πώς μπορεί να γεννηθεί και πού μπορεί να οδηγήσει η βία.
Ως ο πρώτος Γερμανός Νομπελίστας μετά τον Τόμας Μαν το 1929, ο Χάινριχ Μπελ (1917-1985) στιγματίστηκε για πάντα από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ως άνθρωπος αλλά και καλλιτέχνης. Στρατεύτηκε υποχρεωτικά και πολέμησε στο γαλλικό και ρωσικό μέτωπο προσπαθώντας να μείνει αφανής και αδρανής, πιστός στην καθολική και αντιμιλιταριστική ανατροφή που έλαβε. Τραυματίστηκε τέσσερις φορές πριν να αιχμαλωτιστεί από τους Αμερικανούς. Από τους μεγαλύτερους υπερασπιστές της πνευματικής ελευθερίας των συγγραφέων σε παγκόσμιο επίπεδο, ο Μπελ κατέγραψε μοναδικά τις συγκλονιστικές του εμπειρίες στον πόλεμο στα πολυάριθμα και πολύ σπουδαία έργα του για την παγκόσμια λογοτεχνία: Μπιλιάρδο στις εννιάμιση (1959), Οι απόψεις ενός κλόουν (1963), Ομαδικό Πορτραίτο με μία Κύρια (1971), Η Χαμένη Τιμή της Καταρίνας Μπλουμ (1974) κ.ά.
Όταν η όμορφη οικιακή βοηθός Καταρίνα που ζει και εργάζεται στη Δυτική Γερμανία γνωρίζει σε ένα πάρτι έναν νεαρό γοητευτικό άντρα και περνά τη νύχτα μαζί του, δε φαντάζεται ότι εμπλοκή του με τον υπόκοσμο και την τρομοκρατία θα ανοίξει για αυτήν το κουτί της Πανδώρας: απανωτές ανακρίσεις και καθημερινά πρωτοσέλιδα από κίτρινες φυλλάδες θα την φέρουν στο προσκήνιο, αυτήν και τους ισχυρούς φίλους και εργοδότες της, για όλους τους λάθος λόγους. Θα ανασκαλίσουν το τραυματικό οικογενειακό της παρελθόν, θα τη διαπομπεύσουν σε εθνικό επίπεδο, θα την βομβαρδίσουν με ανώνυμα αισχρά και απειλητικά μηνύματα, θα επιφέρουν ακόμα και τον θάνατο της βαριά άρρωστης μητέρας της. Οι αναγνώστες παρακολουθούν άφωνοι την κάθοδο της νεαρής γυναίκας στην προσωπική της κόλαση και την κατάληξή της στο έγκλημα.
Με εκπληκτική ειρωνεία και χειρουργική ακρίβεια στο χειρισμό του λόγου, στο σύντομο αυτό έργο ο Μπελ, από τους σημαντικότερους συγγραφείς της γενιάς του σε παγκόσμιο επίπεδο, αποτυπώνει μοναδικά το μεταπολεμικό και μετατραυματικό κλίμα που επικρατεί στη Δυτική Γερμανία που αγωνίζεται να ορθοποδίσει και πάλι. Η φωνή του αφηγητή που μιμείται το ύφος του ρεπορτάζ, φαινομενικά απρόσωπη και ουδέτερη, κατευθύνεται με βάση τα στοιχεία που δίδονται, ή και αποκρύπτονται κάθε φορά και διαχέει το κείμενο με καυστικό χιούμορ. Μέσα από αυτήν τη φωνή ο συγγραφέας εξετάζει με δηκτική σάτιρα αριστοτεχνικά μία πληθώρα θεμάτων που παρουσιάζουν ιδιαίτερο κοινωνικό αλλά και νομικό και εγκληματολογικό ενδιαφέρον διαχρονικά. Ανάμεσά τους συγκαταλέγονται και αυτό της τρομοκρατίας και τρομολαγνίας, των κοινωνικών και ταξικών στερεοτύπων , της αστυνομικής βίας, του ρατσισμού κατά των γυναικών, της σεξουαλικής παρενόχλησης στον εργασιακό χώρο και πολλών άλλων. Αξίζει να σημειωθεί η έντονη θεατρικότητα του κειμένου που φέρνει στο μυαλό αναπόφευκτα τη Μπρεχτική δραματουργία μέσα από την κινητοποίηση της διανόησης του αναγνώστη, την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης, τη αναγνώρισης της κοινωνικής αδικίας κατά των απλών ανθρώπων όπως η πρωταγωνίστρια. Η Χαμένη Τιμή της Καταρίνα Μπλουμ» έχει παρουσιαστεί πολλές φορές στο θεατρικό σανίδι ενώ μεταφέρθηκε με μεγάλη επιτυχία στη μεγάλη οθόνη το 1975 ( Σκηνοθεσία: Φόλκερ Σλέντορφ και Μαργκαρέτε Φον Τρότα).
Στην παρούσα έκδοση από το Μεταίχμιο το προλογικό σημείωμα της Σώτης Τριανταφύλλου είναι αρκετά διαφωτιστικό για την τέχνη και το ύφος του συγγραφέα. Παράλληλα, υπογραμμίζουν το ιστορικοκοινωνικό πλαίσιο της εποχής του έργου και καταδεικνύουν την κλασσική και διαχρονική του αξία. Η αξιόλογη μετάφραση του βραβευμένου Δημήτρη Δημοκίδη με τις υποσημειώσεις βοηθά ουσιαστικά στην κατανόηση της γερμανικής κουλτούρας και του ιστορικού πλαισίου και συνεισφέρουν στην καλύτερη πρόσληψη του μυθιστορήματος από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό. Το τελευταίο, αποδεικνύοντας την κλασική αξία του έργου, αναγνωρίζει εύκολα δυστυχώς στο πρόσωπο της Καταρίνας αρκετούς απλούς συνανθρώπους μας που για κακή τους τύχη βρέθηκαν τη λάθος ώρα στο λάθος μέρος και είδαν την τιμή και την υπόληψή τους έρμαιο της βίας των ΜΜΕ και της αστυνομίας.
info: Χάινριχ Μπελ. Η Χαμένη Τιμή της Καταρίνα Μπλούμ.Ή: πώς μπορεί να γεννηθεί και πού μπορεί να οδηγήσει η βία. Μετάφραση Δημήτρης Δημοκίδης. Αθήνα: Εκδόσεις Μεταίχμιο, Απρίλιος 2019
ΜΙΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΑ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΤΟΥ (με αγγλικούς υπότιτλους)
Το βιβλίο ξεσκεπάζει τη συλλογική γερμανική ενοχή για τα φρικτά εγκλήματα της ναζιστικής εποχής και απορρίπτει το "θαύμα" της ανάπτυξης, καταγγέλλοντας τον χυδαίο μικροαστικό υπερκαταναλωτισμό , ενώ εξηγεί τα αίτια που ευνοούν τους νέους να εντάσσονται στα κινήματα διαμαρτυρίας , επιδιώκοντας κοινωνική δικαιοσύνη ...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου