gerontakos

«Έχω πει μερικές φορές στον εαυτό μου ότι αν υπήρχε μία μόνο πινακίδα στην είσοδο κάθε εκκλησίας που να απαγόρευε την είσοδο σε οποιονδήποτε με εισόδημα πάνω από ένα συγκεκριμένο ποσό , θα γινόμουν αμέσως χριστιανή» . Σιμόν Βέιλ, Γαλλίδα φιλόσοφος και πολιτική ακτιβίστρια (1909-1943)

Κυριακή, Ιουνίου 23, 2019

Για τα γοητευτικά "Λεπιδόπτερα" του Τάσου Μαδαμόπουλου

Λίγες σκέψεις για τα γοητευτικά "Λεπιδόπτερα"

του Τάσου Μαδαμόπουλου

« Του ανθρώπινου βίου», γράφει ο φιλόσοφος-αυτοκράτωρ Μάρκος Αυρήλιος « η διάρκεια είναι στιγμή, η ουσία του ρευστή, η αίσθηση αμυδρή, όλου του σώματος η σύσταση φτιαγμένη για να σαπίσει. Η ψυχή είναι στρόβιλος, η τύχη ακαθόριστη και η φήμη αόριστη. Με λίγα λόγια, του σώματος όλα ποταμός, τα της ψυχής όνειρο και αχνός, τα της ζωής πόλεμος και ξένων άφιξη και η υστεροφημία λήθη.
Τι λοιπόν μπορεί να μας οδηγήσει; Ένα και μόνο η φιλοσοφία. Και τούτο σημαίνει να έχουμε ασφαλή τον εσωτερικό μας δαίμονα από προσβολή και βλάβη, δυνατότερο από τις ηδονές και τους πόνους» (Tα εις εαυτόν).

Αυτόν τον σπουδαίο στωικό είχα διαρκώς στο νου μου όσο διάβαζα το στοχαστικό πόνημα για τις πεταλούδες του εκλεκτού φιλολόγου, ποιητή και εικαστικού Τάσου Μαδαμόπουλου, που επιμένει σε καιρούς παρακμιακούς να προβάλλει ένα όραμα προσωπικής αντίστασης απέναντι στη μαυλιστική δύναμη του λάιφ στάιλ, που κατακυριεύει τις σύγχρονες κοινωνίες σε όλα τα πεδία της ανθρώπινης έκφρασης.
Φανταχτερές περσόνες της μιντιακής τερατόσφαιρας μάς "συμβουλεύουν" αδιάκοπα: πώς να φαινόμαστε ωραίοι , πώς να ντυνόμαστε , τι να τρώμε , πού να την περνάμε καλά, πώς να σκοτώνουμε το χρόνο μας χαβαλεδιάζοντας στα μπιτσόμπαρα , να μη δίνουμε σημασία για τα "ωραία και τα υψηλά" , δεκάρα για όσα τερατώδη συμβαίνουν στην κοινωνία μας αλλά και σ΄όλο τον πλανήτη. Να πετάμε σαν τις εφήμερες πεταλούδες από άνθος σε άνθος τρυγώντας μόνο τις επίγειες ηδονές.

Καμώνονται λες και το ρολόι της ζωής είναι σταματημένο για πάντα στην πρώτη νιότη, λες και ο χρόνος μπροστά τους είναι απεριόριστος, γαλήνιο ποτάμι τα συμβάντα κι όχι ρέμα ορμητικό που μας παρασέρνει. Σαν να μην είμαστε όλοι/ες Ψυχούλες που καθεμιά τους κουβαλάει το νεκρό της, ηπίολοι, πυραύστες πεταλουδίτσες που γυροφέρνουν το καντήλι , πέφτουν στη φλόγα του και καίγονται.
Κανένα δίδαγμα από την πεταλούδα , αυτό το πολύχρωμο βιολογικό θαύμα της φύσης, που οι επιστήμονες δεν μπορούν ακόμα να εξηγήσουν τις διαδοχικές μεταμορφώσεις του (από τ΄αβγό στην προνύμφη κι από κει στη χρυσαλλίδα , τέλος στην πεταλούδα), και την αδιανόητα βραχύβια ύπαρξή της.

Τελικά, γιατί γοητεύεται ο στοχαστικός συγγραφέας από τις πεταλούδες; Επειδή η θέα τους σχετίζεται με την αρχαιοελληνική αντίληψη για τις ψυχές των προσφιλών κεκοιμημένων, που επιστρέφουν στα μέρη που έζησαν; Μήπως η πεταλούδα, κατ΄αυτόν, αποτελεί το αέναο σύμβολο της χαράς , της γιορτής και της ευδαιμονίας του ανθρώπινου βίου ; Μήπως αναγνωρίζει σ΄αυτήν την ψυχή του και τη σωτηρία της , όπως την εννοούσαν οι πρώτοι χριστιανοί; Μήπως αποτελεί γι΄αυτόν το σύμβολο της αλλαγής στο σύντομο κύκλο της ζωής , την αναγκαιότητα δηλαδή για προσωπικό μετασχηματισμό προς ένα βίο αισθαντικότερο και πιο νοηματισμένο;Έστω κι αν έχει επίγνωση της τραγικής συντομίας του, της αναπόδραστης ρίψης του στο καλάθι του σκοτεινού "Ψαρά" των ζωών ;

Ο Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ , στον οποίο αφιερώνει ένα κεφάλαιο ο συγγραφέας , υπήρξε μέγας συλλέκτης πεταλούδων, αλλά και απαράμιλλος ανατόμος ψυχών.Το διασημότερο και "προκλητικότερο" από τα μυθιστορήματά του έχει ως κεντρικό ήρωα τον καθηγητή Χάμπερτ Χάμπερτ που ερωτεύεται μία δωδεκάχρονη παιδούλα , την Λολίτα (1955) .
Πέντε χρόνια αργότερα , κι ενώ έχει ξεσπάσει ένα τεράστιο σκάνδαλο για το μυθιστόρημα, σε άρθρο της με τίτλο "Lolita Lepidoptera" (1960) , η κριτικός Diana Butler θα υποστηρίξει ότι "ο Ναμπόκοφ έχει μεταφέρει το πάθος του για τις πεταλούδες στο πάθος του ήρωα για νυμφίδια". Κατ΄αυτήν η Λολίτα παίζει το ρόλο της πεταλούδας την οποία κυνηγά να πιάσει στην απόχη του ο "συλλέκτης Χάμπερτ" , δίνοντας έτσι σαφώς μια φροϊδική εξήγηση μιας κλασικής περίπτωσης παιδεραστίας: η σεξουαλική κακοποίηση ενός νεαρού κοριτσιού αποτελεί το μεταμφιεσμένο σύμβολο του κυνηγιού της πεταλούδας από έναν παθιασμένο συλλέκτη λεπιδόπτερων.

Είναι μία άποψη που μεταφέρει, άδικα κατά τον Ναμπόκοφ, το βάρος από το προκλητικό "νυμφίδιο", την "πεταλουδίτσα" που μετατρέπει σε κόλαση τη ζωή ενός ελλόγιμου μεσήλικα , στον παιδεραστή ενήλικα , οποίος διαθέτει όλα τα μέσα πειθούς για να κάνει υποχείριό του και να διαφθείρει ένα άγουρο πλάσμα .

Ο Τάσος Μαδαμόπουλος όμως σχολιάζει τις μεταλλάξεις της Λολίτας, από παιδούλα με υπεροργάζουσες ερωτικές ζώνες σε γυναίκα-αράχνη που καταβροχθίζει εκδικητικά τα αρσενικά, και συναντιέται με τη αθώα ψυχούλα της Παπαδιαμαντικής Αγγελικούλας, που του παρουσιάζεται ως «ωραία, μικρά , χρυσόπτερος» , κάνοντας τρεις αργούς σπειροειδείς γύρους πάνω από το κεφάλι του , πριν εξαφανιστεί.
Ιδιαίτερη είναι η αναφορά του Τ.Μ. στους απίστευτους ταξιδιωτικούς άθλους της πεταλούδας Μονάρχης , ενώ αποτυπώνει με τρυφερότητα τους διάφορους συμβολισμούς που οι άνθρωποι προσέδωσαν στα λεπιδόπτερα στο διάβα της Ιστορίας.
Σκύβοντας πάνω από ανθρώπινα τεχνουργήματα , αφηγείται περιστατικά σε οικογενειακούς χώρους με οικεία πρόσωπα γοητευμένα από τον κόσμο των πεταλούδων, ανακαλύπτει σε σεντούκια κεντήματα , κεραμικά , εργαλεία και χρηστικά αντικείμενα με αποτυπωμένες επάνω τους πεταλουδίσιες φιγούρες , εμπνέεται , τέλος, ποιητικά από τον ανάλαφρο χορό τους πάνω από τα φυτά, γνωρίζοντας ότι για καθεμιά από αυτές η ημέρα πρώτη τους είναι και η έσχατη:

ΗΜΕΡΑ ΠΡΩΤΗ ΚΑΙ ΕΣΧΑΤΗ

Ακούραστη μπαλαρίνα
με ακατασίγαστο οίστρο χορεύει
στους λόφους και στους κάμπους
μέχρι το τελευταίο της
δευτερόλεπτο.

Το δείλι αποπειράται πια
την κύκνεια πιρουέτα
πάνω στο πλήκτρο
του άτεγκτου χρονοδιακόπτη
υπερτιμώντας την ελαφράδα της
και αψηφώντας της βαρύτητας
τον νόμο και της μοίρας
το γραμμένο της αλάθητης.

Gerontakos , 23/6/2019

*************************************

Ένα από τα πιο εκπληκτικά έργα τέχνης με πεταλούδες που έχουμε δει είναι μια σύνθεση του Damien Hirst με τίτλο "I Am Death, Shatterer of Worlds" ( 2006 ).
O καλλιτέχνης φωτογραφίζεται μπροστά στο έργο του, που είναι μέρος μιας ενότητας υπό τον τίτλο «Καλειδοσκόπιο». Σύμφωνα με τον Damien Hirst, « το έργο αναφέρεται στον πνευματικό συμβολισμό της πεταλούδας που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Έλληνες για να απεικονίσουν την ψυχή αλλά και οι χριστιανοί ως μεταφορικής απεικόνισης της Ανάστασης ».

**********************************

Αποτέλεσμα εικόνας για monarch butterfly animated gifs

Τάσος Μαδαμόπουλος, "Λεπιδόπτερα (One day cruises ), σελ13-16, Εκδόσεις Έναστρον, 2019

ΜΟΝΑΡΧΗΣ

(Δείγμα γραφής)

Η πεταλούδα Μονάρχης, όπως δηλώνει και το όνομά της, άρχει μόνη. Ποιον λαόν εξουσιάζει;
Πόσο διαρκεί η "κυβερνητική" θητεία της;
Γνωρίζουμε ότι ζει το πολύ για δύο μήνες, όμως πρέπει να ταξιδεύει πάνω από τέσσερις προκειμένου να φτάσει σε νοτιότερα κλίματα πριν αφανιστεί από το χαλάζι και τον παγετό των βόρειων δασών.
Αν και ως συγκεντρωτική η Μονάρχης θα έπρεπε να αρκεί, αποδεικνύεται λίγη για ταξίδι άνω των τριακοσίων χιλιάδων χιλιομέτρων.
Τι έχει μεθοδεύσει λοιπόν η φύση για να τη βγάλει από το αδιέξοδο; Το λεπιδόπτερο γονιμοποιείται τέσσερις φορές μέχρι να φτάσει στον προορισμό του . Η γενιά της αφετηρίας δίνει το παράγγελμα της εκκίνησης, φυλάσσοντας βαθιά στα σπλάχνα της την ιερή σκυτάλη. Τα μέλη της δεύτερης και τρίτης γενιάς γεννιούνται και τελειώνουν εν πορεά. Είναι οι γενιές του δρόμου, χωρίς γενέθλια γη μα ούτε και νέα πατρίδα εγκατάστασης και γηρατειών. Είναι οι γενιές ταλαιπωρημένες, με λιγότερες μέρες ζωής, αλλά επιφορτισμένες με την αποστολή μεταφοράς του σπόρου τους στην τέταρτη γενιά που φτάνεια κμαία στο τέρμα.Δυο γενιές νομάδων θυσιάζονται σε έναν εξοντωτικό αγώνα σπερματοδρομίας για να σωθεί σαν με αερογέφυρα αυτό το γενναίο είδος, που μόνο η τέταρτη κάθε φορά γενιά βιώνει τον ευτυχισμένο νόστο και τρυγάει τα γριολούλουδα της Ιθάκης. ΟΙ άλλες ούτε τον καπνό της από μακριά.
Στην επιστροφή ακολουθείται η ίδια διαδικασία και μετά πάλι η ίδια εις τους αιώνας των αιώνων.
Πιστεύω ότι τον εαυτό της αποκλειστικά κυβερνά η πεταλούδα Μονάρχης στην περιπλανώμενη ζωή της και τον θέτει στην υπηρεσία των άλλων χωρίς ποτέ να ακούσει ένα ευχαριστώ, χωρίς να δεχθεί ποτέ έπαινο ή αναγνώριση. Μεγάλη ψυχή. Πιότερο θα της ταίριαζε η ονομασία Regina , Άνασσα ή Αυτοκράτωρ. Έτσι πιστεύω.
Όσο γερνώ τόσο και πιο βασανιστικά γίνονται τα ερωτήματα που γυροφέρνουν στο μυαλό μου. Εμείς ως όντα που φέρουμε τον τίτλο του ανώτερου είδους στην κλίμακα της δημιουργίας , που δε ζούμε νομαδική ζωή στην πλειονότητά μας και που συνήθως μας ζεσταίνει το ηλιακό ζωηφόρο φως πάνω από είκοσι μέρες , σε ποιες θυσίες έχουμε υποβληθεί για να μεταγγίσουμε ζωή στους άλλους; Ποια αποστολή έχουμε αναλάβει να φέρουμε εις πέρας ανιδιοτελώς; Και ποιο σπόρο ζωής καλούμαστε να διατηρήσουμε - σαν τον σπόρο της φωτιάς του Οδυσσέα την πρώτη νύχτα του στο νησί των Φαιάκων που έμελλε να είναι ο τελευταίος του σταθμός πριν πατήσει στην πολυπόθητη πατρίδα; Και, τέλος, για πόσες γενιές μπορούμε να υποσχεθούμε- δε λέω να δώσουμε όρκο- ότι θα τον διατηρούμε αυτόν τον σπόρο μέσα σε ένα τοπίο παγκόσμιων συμφορών αλλά και εθνικών αναταράξεων ή ατομικών καταποντισμών, ώστε να φτάσουν κάποτε παιδιά, εγγόνια ή δισέγγονα σε μια Ιθάκη όπως την έχουμε οραματιστεί; Άραγε έχουμε οραματιστεί κάποια Ιθάκη ή θα εκπνεύσουμε , θα σαπίσουμε και θα αφανιστούμε μαζί με το κοθκούλι μας;
Αν καταφέρναμε να υποσχεθούμε τη συνέχεια του ταξιδιού, θα είχαμε εξελιχθεί ως είδος και τότε καθόλου δε θα με ενδιέφερε να το βαφτίσω με ένα νέο όνομα. Δε θα το στεφάνωνα , δε θα του φορούσα χρυσή κορόνα ανάλογη με την ηλιακή πυξίδα που φέρει η Μονάρχης στην κεραία της- αυτή έχει όραμα και διαρκή προσανατολισμό- θα μου αρκούσε το γεγονός του θριάμβου της τελείωσής του. Οπωσδήποτε θα απέκλεια όλα τα ηχηρά προσωνύμια που του έχουν αποδοθεί στο παρελθόν- ούτως ή άλλως δεν τον αντιπροσωπεύουν πια - και δε θα επινοούσα κανένα άλλο που θα έδινε έμφαση στη νέα εποχή τού μετά, όπως Metasapiens ή Metaconsumer κ.ά. Κανένα επίθετο χαρακτηριστικό, περιγραφικό ή επιτατικό, καμία γενική προσδιοριστική. Θα άφηνα μόνο του το ουσιαστικότερο των ουσιαστικών γυμνό: άνθρωπος.

Άνθρωπος που άνω θρώσκει, αλλά και πετά - αν και άφτερος- όποτε η ψυχή του το ορέγεται ή το επιτάσσει μια κρίσιμη στιγμή.

Σχετική εικόνα