Τιμώντας τον Δάσκαλο και Δημιουργό

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ-ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΘΕΡΜΗΣ

ΛΕΣΧΕΣ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΘΕΡΜΗΣ

ΣΚΗΝΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ  ΤΟΥ ΒΙΒΛΙOY

ΤΟΥ ΤΑΣΟΥ ΚΑΛΟΥΤΣΑ 

ΥΠΟ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΤΟΥ ΤΡΟΜΟΥ

Τη νέα συλλογή διηγημάτων   «Υπό το κράτος του τρόμου» του εξαίρετου συγγραφέα, φίλου και συναδέλφου Τάσου Καλούτσα παρουσίασαν , την περασμένη Παρασκευή , οι Λέσχες Ανάγνωσης της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Θέρμης, που  μίλησαν με θέρμη και  για το ευρύτερο 
εκπαιδευτικό, φιλολογικό και λογοτεχνικό  έργο του.

Η καλύτερη στιγμή , προφανώς, για κάθε συγγραφέα είναι 

όταν παρουσιάζει τα λογοτεχνικά του "παιδιά"   στο ευρύτερο  κοινό.

Αυτή η στιγμή αποκτά  μεγαλύτερη σημασία , όταν  ανάμεσα στο ακροατήριο και στο πάνελ των ομιλητών υπάρχουν   και συνάδελφοι  που , στην περίπτωση του φιλόλογου Τάσου Καλούτσα , επί δεκαετίες  μοιράστηκαν μαζί του εργασιακές μέρες  δράσης και αγωνίας για τον κοινό σκοπό: τη μεταλαμπάδευση των φώτων της Παιδείας στα νέα παιδιά.

Οι κορυφαίες όμως στιγμές της εκδήλωσης  ανήκουν στους παλιούς μαθητές του συγγραφέα  , που εκδήλωσαν την επιθυμία τους να συμμετάσχουν στην παρουσίαση αυτή μιλώντας με λόγια  συγκινητικά για τον δάσκαλό τους , που σημάδεψε τη ζωή τους και τους βοήθησε , μαζί με τους υπόλοιπους καθηγητές τους , να αναδειχτούν σε διακεκριμένες προσωπικότητες στο στίβο της πραγματικής ζωής και χρήσιμα μέλη της σύγχρονης κοινωνίας.

ΤΑΣΟΣ ΚΑΛΟΥΤΣΑΣ

 Χρυσούλα Ναούμη-Τάσος Καλούτσας- Παλλάση Ιωσηφίδου

Μερικοί από τους πρωτεργάτες της παρουσίασης,
που συγκίνησαν τους παρευρισκόμενους , με τις αναμνήσεις τους για τη σχολική ζωή και τις  εμπειρίες τους από τον "εκπαιδευτικό Καλούτσα"   . 

Όρθιοι οι παλιοί μαθητές :Ευαγγελία  Παπαδήμα , Στέφανος Δημόπουλος ,  Όλγα Παπαβασιλείου , Ανδρέας  Καζαντζίδης (καθηγητής αστροφυσικής στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας) .

Καθιστοί:   ο παλιός  μαθητής  Γ. Σανίδας (καθηγητής αρχαιολογίας στο πανεπιστήμιο της Lille στη Γαλλία) και η  καθηγήτρια Παλλάση Ιωσηφίδου.

         Η Αντιγόνη και ο Χρήστος, οι δύο "ψυχές" της Δημοτικής Βιβλιοθήκης της Θέρμης, σε πρώτο πλάνο με τον συγγραφέα, που  υπογράφει ένα αντίτυπο της συλλογής
 των διηγημάτων του                            

 Εκπαιδευτικός ή  συγγραφέας;

το  ανέκδοτο κείμενο του Τάσου Καλούτσα,
που διάβασε ο ίδιος στην εκδήλωση


       Γύρω στο 2001 ρωτήθηκα από κάποιο δημοσιογράφο αθηναϊκής εφημερίδας πώς τα κατάφερνα να συνδυάζω τη δουλειά του εκπαιδευτικού με την ενασχόληση του συγγραφέα. Αναγκάστηκα να ομολογήσω πως συχνά έπαιζα ‘’κρυφτούλι’’ ανάμεσα στα δυο και, ούτε λίγο ούτε πολύ, το όλο ζήτημα έμοιαζε με προσπάθεια να ισορροπήσω πάνω στην κόψη του ξυραφιού.
     Στη χώρα μας, ως γνωστόν, είναι σχεδόν αδύνατον να επιβιώσει κανείς υποδυόμενος μόνον τον συγγραφέα. Εννοώ τον συγγραφέα που στοχεύει να κάνει αυθεντική λογοτεχνία και όχι του συρμού. Ίσως ελάχιστοι να το έχουν καταφέρει, αλλά οι περισσότεροι απ’ αυτούς που κέρδισαν χρήματα- λυπάμαι που το λέω- έγραψαν φληναφήματα που δεν αντέχουν σε καμιά κριτική. Κι αυτό βέβαια φανερώνει και το χαμηλό επίπεδο της παιδείας μας, για το οποίο ευθυνόμαστε όλοι, πολύ περισσότερο εμείς οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί. Αλλά αυτό δεν είναι το θέμα μου. Το ζήτημα είναι αν μπορούν – και πώς- να συνυπάρξουν αρμονικά οι δυο δραστηριότητες (ή ιδιότητες) σ’ ένα άτομο, με τρόπο που όχι μόνο να του εξασφαλίζει ένα απλό οικονομικό όφελος, αλλά να προκύπτει ταυτόχρονα κι ένα ηθικά ψυχωφέλιμο αποτέλεσμα  που να δικαιώνει  την ύπαρξή του.
    Ας μην χρονοτριβώ. Καθεμιά δραστηριότητα εξ ορισμού οριοθετεί την περιοχή της. Ο εκπαιδευτικός οφείλει να κάνει "έντιμα και σωστά" τη  δουλειά του. Κύριο μέλημά του να προκαλέσει γόνιμα ερεθίσματα στα παιδιά, να τους δείξει κατευθύνσεις προς τη γνώση, να τους εμπνεύσει με τη συμπεριφορά του και το ήθος του. Να προσεγγίζει το αντικείμενό του με ευαισθησία, υπευθυνότητα κι ένα συναίσθημα βαθύτερο, που κάποιοι έμπειροι δάσκαλοι έχουν ονομάσει  "διδακτικό έρωτα". 
Όλα αυτά, όπως αντιλαμβάνεστε, διαμορφώνουν ένα ηθικοπλαστικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο, με δικές του έστω πρωτοβουλίες, αποφασιστικότητα και σοβαρότητα οφείλει να κινηθεί. Επιβάλλεται επομένως να γνωρίζει τα όρια της ελευθερίας του που εκ των πραγμάτων αισθάνεται ότι πρέπει να σεβαστεί και πέραν των οποίων  η δραστικότητα της διδασκαλίας του θα κινδύνευε να αποβεί αναποτελεσματική.    
      Τα όρια αυτής της ελευθερίας για τον συγγραφέα διευρύνονται και σχεδόν παύουν να υπάρχουν. Για να δημιουργήσει χρειάζεται ανοιχτούς ορίζοντες, ώστε να παίρνει βαθιές ανάσες, να οικοδομεί το δικό του παράλληλο σύμπαν με τα εργαλεία της φαντασίας, της μνήμης και της μυθοπλασίας, χωρίς την τροχοπέδη οποιουδήποτε διδακτισμού. Να εισδύει στην ψυχολογία των χαρακτήρων που ζωντανεύει, να ανιχνεύει με επίμονη διάθεση τα έγκατα της ψυχής ή των ενστίκτων τους, να αυτενεργεί ελεύθερα (καμιά φορά  παραμερίζοντας τους κανόνες της ορθότητας) προσπαθώντας να μεταδώσει ζέουσες τις εμπειρίες του στον αναγνώστη. Να το πούμε πιο απλά: Προσπαθεί κι αυτός να είναι αποτελεσματικός, αλλά από άλλους δρόμους και με διαφορετικά μέσα.  Ο δικός του τρόπος υπό μιαν έννοια ασφυκτιά μέσα στα πλαίσια που θέτει ο ρόλος του εκπαιδευτικού.  
    Πρόκειται ουσιαστικά, θα έλεγε ίσως κανείς, για  διαφορετικούς τρόπους ζωής που αναπτύσσονται σε ξεχωριστά πεδία. Κι εδώ μοιραία αρχίζει το "κρυφτούλι"’ με τον εαυτό σου, δημιουργείται ο διχασμός και οι συγκρούσεις με το άλλο μισό σου. Φαντάζομαι ότι παρόμοιο πρόβλημα αντιμετώπισαν και πολλοί άλλοι εκπαιδευτικοί-συγγραφείς. Κυρίως όσοι έγραψαν κάπως τολμηρά διηγήματα, πέραν της ισχύουσας εκπαιδευτικής ορθότητας. Μου έχει τύχει κάποιοι ‘"φίλοι’", προσκολλημένοι στα στενά πλαίσια αυτής της λογικής, να λοιδορήσουν τα γραπτά μου πίσω απ’ την πλάτη μου: Να τα ειρωνεύονται, μ΄ ένα συγκαταβατικό χαμόγελο, σιγοψιθυρίζοντας: δες αυτή τη λέξη που χρησιμοποιεί εδώ, δες τι κάνει εκείνος ο ήρωας εκεί, να καταγγέλλουν τον τρόπο που εκφράζεται (ακόμα κι όταν οι βλαστήμιες που τυχόν του ξέφευγαν, μεταφέρονταν στο κείμενο μέσα σε εισαγωγικά, πράγμα που ασφαλώς δήλωνε ότι ήταν παρμένες από την καθημερινή ζωή μας). Κάποτε σ’ ένα σχολείο που με κάλεσαν, μία συνάδελφος μού το είπε κατάμουτρα: Δεν είναι όλα τα διηγήματά σας κατάλληλα για παιδιά!... Προφανώς θα προτιμούσε κείμενα με στρογγυλεμένες φράσεις, ιεραποστολικά και διδακτικά. Παρόλο που έβρισκα υποκριτική τη στάση της, δεν της καταλόγιζα εντελώς άδικο.  Εξαιτίας της πάλης που γινόταν μέσα μου (αλλά και των αντιφάσεών μου), είχα φτάσει κι ο ίδιος μερικές φορές στο σημείο  ν’ αρνηθώ το άλλο μου μισό. Ο συγγραφέας Τόλης Καζαντζής, που ασκούσε το επάγγελμα τού δικηγόρου για να ζήσει (ένας άλλος επίσης χώρος ηθικοπλαστικών προδιαγραφών) μου έλεγε πως όταν κάποιοι συνάδελφοί του τον ρωτούσαν  ενίοτε αν είχε σχέση με κάποιον γνωστό συνονόματό του συγγραφέα, απαντούσε: "Απλή συνωνυμία!..." Μου έχει τύχει ν’ απαντήσω το ίδιο σε μαθητές ή και στους γονείς τους.
     Με όσα λέω μην νομίσετε ότι δεν σέβομαι ή θέλω να υποβαθμίσω την δουλειά των εκπαιδευτικών έναντι των συγγραφέων. Αντίθετα την θεωρώ υψηλό λειτούργημα, πιστεύω ότι "η ευσυνειδησία στο επάγγελμα αυτό έχει ανάγκη από συνεχή ενημέρωση και φροντίδα", ενώ απ’ την άλλη δεν πρέπει να παραβλέπεται η μεγάλη αξία της καθημερινής σχολικής πράξης. Γιατί υπάρχουν λειτουργίες και συμπεριφορές στο έργο του εκπαιδευτικού που δεν μαθαίνονται από τα βιβλία, αλλά σφυρηλατούνται στην πράξη, από την επαφή με τους μαθητές μέσα στην τάξη. Πρόκειται μάλλον για ένα άθροισμα ψυχικής και βιωματικής ύλης, από αλλεπάλληλες καθημερινές νίκες και ήττες, επιτυχίες και αποτυχίες, χαρές και απογοητεύσεις που ζυμώνονται σιγά σιγά στο πετσί σου και σου φανερώνουν, με το πέρασμα του χρόνου, τον τρόπο και το ήθος που οφείλεις να έχεις, αν θέλεις να λέγεσαι δάσκαλος.
      Άρα, καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως οι δυο ενασχολήσεις, πέρα από τη διαπάλη και τις εσωτερικές συγκρούσεις που τις συνοδεύουν, απαιτούν η καθεμιά το μάξιμουμ των δυνατοτήτων σου. Οφείλεις να βρεις έναν τρόπο να τις συμβιβάσεις, ώστε σε καμιά περίπτωση να μην νιώσεις ότι τις προδίδεις. Και βέβαια η στέρεη βάση που πάνω της θα στηριχτείς για να προχωρήσεις στη συνέχεια σε δραστικότερη διαχείριση των δεδομένων τους, θα πρέπει εξαρχής να’ ναι η ανιδιοτέλεια. Η λύση λοιπόν που πρότεινα στον εαυτό μου, σεβόμενος τα όριά τους (ή έστω η μέθοδος  που θεώρησα πρόσφορη, ώστε να συνεχίσω να τις υπηρετώ) ήταν ν’ ανακαλύψω και να αξιοποιήσω – στο μέτρο πάντα των δυνατοτήτων μου- τις παραπληρωματικές λειτουργίες τους. Ενέταξα την περιοχή που αφορούσε την εκπαιδευτική μου δραστηριότητα στον ευρύτερο χώρο της καθημερινότητας, που αποτελεί τη μεγάλη βιωματική δεξαμενή, απ’ όπου ο κάθε συγγραφέας αντλεί την πρώτη ύλη του. Ευρισκόμενος σε συνεχή επαφή με τη νεότητα βίωνα μια γόνιμη πραγματικότητα που με πλούτιζε ψυχικά και με βοηθούσε ν’ ανανεώνω τις μπαταρίες μου, ώστε να μπορώ ν’ ανταποκρίνομαι και στον άλλο ρόλο μου, να διηγούμαι κάποιες ιστορίες, να πλάθω χαρακτήρες, κοντολογίς να δημιουργώ το δικό μου παράλληλο σύμπαν. Έναν κόσμο που περιείχε στοιχεία της ζωής μου, ήταν όμως και διαφορετικός (άσχετα αν εγώ αισθανόμουν πως αυτός, ο πλασματικός, ήταν ο καθαυτό δικός μου κόσμος!). Γιατί το βλέμμα του συγγραφέα βαθαίνει τις καταστάσεις, τους αποδίδει πολλαπλά νοήματα και αισθήματα.
     Δεν ξέρω αν τα κατάφερα. Κάποια στιγμή άλλωστε- αν διαθέτεις αυτογνωσία- συνειδητοποιείς με τον πιο έντονο τρόπο πως, κυρίως για τον εαυτό σου, ισχύει αυτό που σοφά λέγεται ότι "Κανείς δεν είναι τέλειος!". Πάντως αισθανόμουν χαρά με αυτό που έκανα- κι αυτό αφορά και τις δυο δραστηριότητες μου. Κι εξακολουθώ να την αντλώ αυτή την ευχαρίστηση από τη μία –τη συγγραφική- ίσως τώρα με μεγαλύτερη προσήλωση και λιγότερο άγχος, αφού στο τέλος βέβαια μένουμε μόνοι – και σε μια δημιουργικά πιο ενεργή και απαιτητική συνομιλία!- με τον βαθύτερο εαυτό μας. Για να’ μαι ωστόσο ειλικρινής και δίκαιος το μισό τουλάχιστον αυτής της ικανοποίησης το χρωστώ σ’ εσάς, όχι μόνο επειδή για πολλά χρόνια αποτελούσατε ζωντανό κομμάτι της ζωής μου- αλλά γιατί, ως μαθητές, γεμάτοι όνειρα, σφρίγος και ελπίδες μού μεταγγίζατε δύναμη και αισιοδοξία. Εύχομαι στην πορεία της ζωής σας, παρά τις δύσκολες καταστάσεις που μας έχουν βρει, να σας εμψυχώνουν και να σας στηρίζουν πάντα αυτά τα δυνατά συναισθήματα.