Η σιχασιά του Μιχαλολιάκου και ο τενεκές της δκτατορίας που μας ετοίμαζε

Ποιοι αγαπούν τη δημοκρατία;

Του Τάκη Θεοδωρόπουλου

H Καθημερινή, 29/9/2013

Ο Πλάτων, στην έβδομη επιστολή του, το μόνο αυτοβιογραφικό του κείμενο, αν και αμφισβητούμενης γνησιότητας, αναφέρεται στη στάση που κράτησε αυτός και η σωκρατική ομήγυρη στην τυραννία των Τριάκοντα. Με σχεδόν απολογητικό ύφος λέει ότι στην αρχή τούς αντιμετώπισαν με ευμένεια και συνεργάστηκαν μαζί τους. Οχι μόνον επειδή ο ίδιος ήταν συγγενής του Κριτία, του επικεφαλής της τυραννίας. Αλλά κυρίως επειδή πίστεψαν πως η τυραννία θα αποκαθιστούσε το καθεστώς του δικαίου που είχε καταλύσει η δημοκρατία της τελευταίας περιόδου, η δημοκρατία των δημαγωγών. Δεν είναι τυχαίο ότι και ο Κριτίας, και ο Θηραμένης και ο Χαρμίδης, τοποτηρητής του καθεστώτος στον Πειραιά, ήταν μέλη της σωκρατικής ομήγυρης. Ηταν η απέχθεια που τους είχε προκαλέσει η δημοκρατία, η οποία τους οδήγησε στην αποδοχή της τυραννίας.

Η αλήθεια είναι ότι η δημοκρατία δεν είχε απογοητεύσει μόνο τον νεαρό τότε Πλάτωνα, ο οποίος δεν διακρίνεται για τις δημοκρατικές του πεποιθήσεις. Είχε οδηγήσει την Αθήνα στην καταστροφή. Ο πόλεμος είχε χαθεί οριστικά και αμετάκλητα, ο στόλος είχε οριστικά καταστραφεί, χρήματα δεν υπήρχαν για να ξαναχτιστεί, και ο Σπαρτιάτης στρατηγός Λύσανδρος είχε αποκλείσει την τροφοδοσία της Αθήνας με αποτέλεσμα να ενσκήψει λιμός και οι Αθηναίοι να φοβούνται ότι οι Σπαρτιάτες θα τους τιμωρούσαν με αφανισμό, με τον ίδιο τρόπο που οι ίδιοι είχαν τιμωρήσει τους Μήλιους. Οι φόβοι τους δεν βγήκαν αληθινοί. Ο Λύσανδρος απάντησε στους Θηβαίους, που του πρότειναν να μετατρέψει την Αθήνα σε βοσκότοπο, πως δεν σκοπεύει να βγάλει το ένα από τα δύο μάτια της Ελλάδας. Τους έβαλε να γκρεμίσουν τα τείχη του Θεμιστοκλή με τα ίδια τους τα χέρια και με τη συνοδεία αυλητρίδων που υμνούσαν την απελευθέρωση της Ελλάδας – είχαν και οι Σπαρτιάτες χιούμορ. Και τους παρέδωσε σε μια συμμορία συμπολιτών τους, τους Τριάκοντα.

Η συνέχεια είναι γνωστή. Το καθεστώς των τυράννων αποδείχθηκε βουλιμικό. Λεηλάτησε τις περιουσίες των Αθηναίων και, όπως λέει ο Ξενοφών, ο οποίος επίσης συνεργάστηκε με το καθεστώς, σκότωσαν τους διπλάσιους Αθηναίους από όσους είχαν πέσει στις μάχες στα τελευταία δέκα χρόνια του Πελοποννησιακού Πολέμου. Αντεξε λίγους μόνον μήνες ώσπου να μπουν οι εξόριστοι δημοκρατικοί από τη Θήβα και μετά τη μάχη της Ιπποδάμειας στον Πειραιά να το ανατρέψουν. Η δημοκρατία αποδείχθηκε και γενναιόδωρη και σοφή. Το πρώτο ψήφισμα που εξέδωσε η Εκκλησία του Δήμου έφερε τον τίτλο «Περί του μη μνησικακείν» και αμνήστευε όσους είχαν συνεργαστεί με τους Τριάκοντα – εξηρούντο οι φυσικοί αυτουργοί εγκλημάτων.

Ιστορίες μιας εποχής μακρινής, θα μου πείτε, που ελάχιστη σχέση έχει με τη δική μας. Στα χρόνια του πέμπτου αιώνα πριν τον Χριστό, η δημοκρατία ήταν ένα πείραμα ανθρώπινης συνύπαρξης. Ηταν «άμεση», απέκλειε το μεγαλύτερο μέρος των κατοίκων της Αττικής, πλην όμως το πείραμα που ξεκίνησε τότε εξακολουθεί να επηρεάζει με τα ευρήματά του ακόμη και τον μακρινό για την αρχαιότητα εκείνη 21ο αιώνα. Η απογοήτευση, η παράδοση της πόλης σε μια συμμορία αριστοκρατών, πλην όμως συμμορία, και κατόπιν ο πανικός. Η δημοκρατία μπορεί να είναι απογοητευτική, όπως η σημερινή, όμως είναι δημοκρατία. Κοινώς σου δίνει τη δυνατότητα και να απογοητευτείς, και να την απεχθάνεσαι. Αλλιώς, σε περιμένουν τα χειρότερα.

Δεν πιστεύω ότι η μακροβιότερη δημοκρατία της σύγχρονης ιστορίας μας κινδυνεύει από τους αλλοπαρμένους εφέδρους ή παρεμφερείς συνωμότες. Στο κάτω κάτω, πού θα βρουν καύσιμα για τα τεθωρακισμένα τους και με τι λεφτά θα πάρουν πολεμοφόδια; Κινδυνεύει όμως από την απογοήτευση, την κούραση της αποτυχίας, την παραλυσία της αναξιοπιστίας. Κινδυνεύει κυρίως από την έλλειψη προοπτικής. Τι μπορεί να μας υποσχεθεί σήμερα η ελληνική δημοκρατία πέρα από την επιβίωσή της; Τίποτε ή σχεδόν τίποτε. Ομως και η επιβίωση της δημοκρατίας είναι ένα ολόκληρο πολιτικό και πολιτισμικό πρόγραμμα. Ποιοι έχουν τη δύναμη και τις ικανότητες να το συνεχίσουν, παρά την αγανάκτηση και την καταπόνηση;

Πού βρίσκεται η μεσαία τάξη, που με το κοινωνικό της εύρος αποτελεί το πιο σοβαρό εχέγγυο για την επιβίωση της δημοκρατίας; Πού είναι η σιωπηρή πλειοψηφία η οποία έως σήμερα, παρά τα καίρια τραύματα που έχει υποστεί, εξακολουθεί να υπομένει από ένστικτο επιβίωσης; Σηκώνει, θα μου πείτε, το μεγαλύτερο βάρος της οικονομικής κρίσης και συνθλίβεται στην καθημερινότητά της – και η ζωή, όπως και η δημοκρατία, είναι φτιαγμένη από καθημερινότητα. Τιμωρείται αυτή κυρίως για την αδιαφορία που έδειξε τόσα χρόνια, αδιαφορία για την κοινωνική παιδεία, αδιαφορία για το κοινωνικό συμβόλαιο της αναξιοπιστίας. Η δημοκρατία κινδυνεύει να παραδοθεί σε συμμορίες μόνον όταν στραφεί κατά του εαυτού της. Μόνον όταν η απογοήτευση φτάσει σε τέτοιο βαθμό, που ο βασικός της υποστηρικτής, η σιωπηρή πλειοψηφία, την εγκαταλείψει «αηδιασμένη, μπουχτισμένη, σχεδόν πισθάγκωνα δεμένη», που λέει και ο Εμπειρίκος.

 ***********************************

ΘΥΜΙΖΟΥΜΕ

                                 1
Ο ΑΠΕΧΘΗΣ ΘΑΥΜΑΣΤΗΣ ΤΟΥ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΣΜΟΥ

 «Να ξέρουν ότι δεν αισθανόμαστε καλά μέσα στο Κοινοβούλιο. Αισθανόμαστε άβολα, αισθανόμαστε μια σιχασιά και μια αηδία. Εάν θέλουν, μπορούμε να το εγκαταλείψουμε ανά πάσα στιγμή και να βγούμε στους δρόμους. Θα δούνε τότε τι σημαίνει Χρυσή Αυγή και πόσα απίδια βγάζει ο σάκος, θα δούνε τι σημαίνει "τάγματα εφόδου"».

Τάδε έφη  χθες (26/8/2012) ο φιλολάκων ως γνήσιος ναζιστής Νίκος Μιχαλολιάκος μπροστά σε 2.000 μέλη της Χρυσής Αυγής, που ήταν παρατεταγμένα  σε στρατιωτικό σχηματισμό τύπου ναζιστικών ταγμάτων εφόδου μπροστά από το άγαλμα  του Λεωνίδα, στις Θερμοπύλες, και κραύγαζαν  το βλακώδες εθνικιστικό σύνθημα «αίμα, τιμή, Χρυσή Αυγή».

gerontakos.blogspot.com (27/8/2012)

**************************

2

Ο ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΗΣ ΠΛΑΤΩΝ 

ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΙ ΑΡΙΣΤΟΥΡΓΗΜΑΤΙΚΑ

ΤΟ ΑΠΕΧΘΕΣ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΟΥ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΣΜΟΥ 

   Νέος ἐγώ ποτε ὢν πολλοῖς δὴ ταὐτὸν ἔπαθον· ᾠήθην, εἰ
θᾶττον ἐμαυτοῦ γενοίμην κύριος, ἐπὶ τὰ κοινὰ τῆς πόλεως
[324c] εὐθὺς ἰέναι. καί μοι τύχαι τινὲς τῶν τῆς πόλεως πραγμάτων
τοιαίδε παρέπεσον. ὑπὸ πολλῶν γὰρ τῆς τότε πολιτείας
λοιδορουμένης μεταβολὴ γίγνεται, καὶ τῆς μεταβολῆς εἷς καὶ
πεντήκοντά τινες ἄνδρες προὔστησαν ἄρχοντες, ἕνδεκα μὲν ἐν
ἄστει, δέκα δ’ ἐν Πειραεῖ ―περί τε ἀγορὰν ἑκάτεροι τούτων
ὅσα τ’ ἐν τοῖς ἄστεσι διοικεῖν ἔδει― τριάκοντα δὲ πάντων
[324d] ἄρχοντες κατέστησαν αὐτοκράτορες. τούτων δή τινες οἰκεῖοί
τε ὄντες καὶ γνώριμοι ἐτύγχανον ἐμοί, καὶ δὴ καὶ παρεκάλουν
εὐθὺς ὡς ἐπὶ προσήκοντα πράγματά με. καὶ ἐγὼ θαυμαστὸν
οὐδὲν ἔπαθον ὑπὸ νεότητος· ᾠήθην γὰρ αὐτοὺς ἔκ τινος ἀδίκου
βίου ἐπὶ δίκαιον τρόπον ἄγοντας διοικήσειν δὴ τὴν πόλιν,
ὥστε αὐτοῖς σφόδρα προσεῖχον τὸν νοῦν, τί πράξοιεν. καὶ
ὁρῶν δήπου τοὺς ἄνδρας ἐν χρόνῳ ὀλίγῳ χρυσὸν ἀποδεί-
ξαντας τὴν ἔμπροσθεν πολιτείαν ―τά τε ἄλλα καὶ φίλον
[324e] ἄνδρα ἐμοὶ πρεσβύτερον Σωκράτη, ὃν ἐγὼ σχεδὸν οὐκ ἂν
αἰσχυνοίμην εἰπὼν δικαιότατον εἶναι τῶν τότε, ἐπί τινα τῶν
πολιτῶν μεθ’ ἑτέρων ἔπεμπον, βίᾳ ἄξοντα ὡς ἀποθανούμενον,
[325a] ἵνα δὴ μετέχοι τῶν πραγμάτων αὐτοῖς, εἴτε βούλοιτο εἴτε
μή· ὁ δ’ οὐκ ἐπείθετο, πᾶν δὲ παρεκινδύνευσεν παθεῖν πρὶν
ἀνοσίων αὐτοῖς ἔργων γενέσθαι κοινωνός― ἃ δὴ πάντα
καθορῶν καὶ εἴ τιν’ ἄλλα τοιαῦτα οὐ σμικρά, ἐδυσχέρανά τε
καὶ ἐμαυτὸν ἐπανήγαγον ἀπὸ τῶν τότε κακῶν. 

ΠΛΑΤΩΝ Επιστολές, 324b–326b

****************

Όταν μια φορά ήμουν νέος, μου συνέβη το ίδιο ακριβώς που συνέβη και σε άλλους πολλούς: αποφάσισα, αμέσως μόλις γίνω αυτεξούσιος, ν' ακολουθήσω το πολιτικό στάδιο. Τότε μου παρουσιάστηκαν τα εξής περίπου πολιτικά γεγονότα: Έπειτα από την κατακραυγή πολλών εναντίον του πολιτεύματος (ΣΣ. της δημοκρατίας) που είχαμε τότε, γίνεται μεταπολίτευση και τη μεταπολίτευση αυτή διηύθυναν πενήντα ένας αρχηγοί, ένδεκα στην πόλη, δέκα στον Πειραιά ―η καθεμιά απ' αυτές τις δυο συναρχίες για την αγορά και για τις διοικητικές ανάγκες των πόλεων― και τριάντα έγιναν ανώτατοι άρχοντες με απόλυτη εξουσία. Μερικοί λοιπόν απ' αυτούς έτυχε να είναι συγγενείς και γνωστοί μου και μάλιστα αμέσως και επανειλημμένως με κάλεσαν να λάβω μέρος σαν σε κάτι πού δικαιωματικά μπορούσα να συμμερισθώ. Τότε εγώ έπαθα κάτι που δεν ήταν καθόλου παράξενο για τα νειάτα μου· πίστεψα δηλαδή, πως θα οδηγήσουν την πόλη από μια ζωή άδικη σ' ένα δίκαιο τρόπο ζωής κι έτσι θα την κυβερνήσουν∙ τους παρακολουθούσα λοιπόν με μεγάλη προσοχή, να ιδώ τι θα κάνουν. Και καθώς έβλεπα ότι οι άνθρωποι εκείνοι μέσα σε λίγον καιρό έκαναν να φανεί χρυσάφι το προηγούμενο πολίτευμα ― εκτός απ' τα άλλα, έστειλαν το φίλο μου, τον αρκετά ηλικιωμένο Σωκράτη, που γι' αυτόν εγώ δε θα δίσταζα να πω ότι ήταν ο δικαιότερος άνθρωπος της εποχής του, τον έστειλαν μαζί με άλλους σε κάποιον πολίτη για να τον συλλάβει και να τον οδηγήσει διά της βίας στο θάνατο· κι αυτό βέβαια για να έχει λάβει μέρος στις ενέργειες τους, είτε ήθελε, είτε όχι· εκείνος όμως δεν εννοούσε να πεισθεί και προτίμησε να κινδυνεύσει να πάθει οτιδήποτε, παρά να γίνει συνεργός τους σε ανόσιες πράξεις. Καθώς λοιπόν τα έβλεπα όλ' αυτά και μερικά άλλα παρόμοια, όχι ασήμαντα, αγανάκτησα κι αποτραβήχτηκα από κείνα τα κακά.

 Μτφρ. Η.Ε. Κορμπέτη. 1997. Πλάτωνος Επιστολή Ζ'. Εισαγωγή, μετάφραση, σημειώσεις. Αθήνα: Στιγμή

Δημοσιεύτηκε: gerontakos.blogspot.com (27/8/2012)