Ελλάδα: μια δυστοπική χώρα...

Η Ελλάδα ως δυστοπία

 Σώτη Τριανταφύλλου

Πηγή: Protagon.gr

Ο φανταστικός κόσμος της αδικίας και της δυστυχίας έχει πραγματοποιηθεί. Πριν από λίγες μέρες, ενώ άκουγα σε τηλεοπτικό παράθυρο έναν καθηγητή του ελληνικού πανεπιστημίου –και επιπλέον νομομαθή- να αναραδιάζει παράλογες προτάσεις σκεφτόμουν: αυτή είναι η δυστοπία – η ανθρώπινη λογική βαδίζει με τα χέρια. Το χειρότερο: γνωρίζει ευρεία αποδοχή και δημοτικότητα. Επιπλέουν οι άνθρωποι που εκφράζουν με ελαφρότητα και στέρεη βεβαιότητα τον παραλογισμό° η λογική βυθίζεται, καταπατάται, δυσφημείται. Θεωρείται αιτία και αποτέλεσμα συμβιβασμών, στείρας, συντηρητικής, “κεντρώας” σκέψης: αντιθέτως, η αριστερή παθολογία καταλαμβάνει τη θέση του “φυσιολογικού”.

Τι συμβαίνει στη σημερινή Ελλάδα: ανεπιθύμητα και τρομακτικά πράγματα σαν εκείνα που περιγράφει η λογοτεχνία πολιτικής φαντασίας. Απανθρωποποίηση, ροπή στον ολοκληρωτισμό, περιβαλλοντική καταστροφή, συλλογικές πεποιθήσεις που αποτελούν προϊόν πλύσης εγκεφάλου. Οι σκοτεινές προφητείες επαληθεύονται: μαζική φτώχεια, κοινωνική κατάρρευση, πολιτικό χάος, ομαδική τύφλωση,  κώφωση, αναισθησία.

Οι απλές αξίες Καλού και Κακού υποχωρούν και συγχέονται. Ξαφνικά, όλα φαίνονται “ανοιχτά”: ό,τι ο άνθρωπος μαθαίνει ότι “απαγορεύεται” (να κλέβεις, να σκοτώνεις, να επιτίθεσαι στον συνάνθρωπό σου) όχι μόνον επιτρέπεται αλλά συνιστάται και ενθαρρύνεται. Υποσύνολο αυτής της γενικής κατάστασης παραμένει το ελληνικό πανεπιστήμιο όπου καθηγητές και φοιτητές συστρατεύονται για τη διατήρηση της κακιστοκρατίας απομονώνοντας βιαίως όσους αντιστέκονται. Το αριστερο-αντιεξουσιαστικό κατεστημένο αποδεικνύεται, ξανά και ξανά, πιο αυταρχικό και πιο παράλογο από το πάλαι ποτέ δεξιό κατεστημένο. Η δυστοπία –η κακοτοπία- που έχει παγιωθεί στα ΑΕΙ δημιουργεί, εκτός υποεπένδυση στην παιδεία, ένα πρότυπο ζωής και σκέψης. Ένα τέτοιο πρότυπο άκουσα να προβάλλεται στο τηλεοπτικό παράθυρο: οι ηθικοί αυτουργοί βιαίων πράξεων, αντί να συλλαμβάνονται, αποκτούν κύρος, διατηρούν βήμα.

Ποιο είναι αυτό το πρότυπο: υπεροχή των “φοιτητικών αγώνων” έναντι των σπουδών, υποβάθμιση του περιεχομένου και της μεθοδολογίας των σπουδών, επικράτηση των μετρίων σε όλες τις βαθμίδες, έλλειψη αξιολόγησης, κατάργηση του ορίου μεταξύ διδασκόντων-διδασκομένων, μοίρασμα εύκολων πτυχίων, απώλεια εργατοωρών, εκμηδένιση της επιστημονικής έρευνας, ενθάρρυνση δογματικών ιδεολογιών. Στις δυστοπίες της μυθοπλασίας το “κακό” παραείναι “κακό” για να μπορεί να πραγματοποιηθεί: στη δική μας περίπτωση έχει πραγματοποιηθεί.

Έτσι, στον χώρο των ΑΕΙ κυριαρχεί η αδυσώπητη ισοπέδωση που περιγράφει ο Κερτ Βόνεγκατ στο βιβλίο του “Harrison Bergeron”: ασκείται πίεση προκειμένου να μη διαπρέπει κανείς – η ικανότητα, το ταλέντο, η αριστεία στιγματίζονται. Κι όπως στο «Φαρενάιτ 451», οι άνθρωποι που διαβάζουν τιμωρούνται: στην Ελλάδα η λασπολογία κατευθύνεται, κατ’ εξοχήν, εναντίον των διανοουμένων (στη λέξη μπαίνουν συνήθως εισαγωγικά ώστε να τονιστεί η ειρωνεία). Παραλλήλως, όπως συμβαίνει σε πολλές δυστοπίες, ευνοείται η βίαιη συμπεριφορά, η αυτοδικία (είτε ατομικά, είτε ως ομαδικός vigilantism), οι φανατικές κοσμοθεωρίες.

Στο «Όταν ξυπνάει αυτός που κοιμάται» του Χ. Τζ. Γουέλς, οι κυβερνώντες περιγράφονται ως ρηχοί ηδονιστές – στη «Σιδερένια φτέρνα» του Τζακ Λόντον περιγράφονται ως κτηνώδεις φανατικοί. Στην Ελλάδα συμβαίνουν και τα δύο. Εκτός από τους «κυβερνώντες», ρηχοί ηδονιστές και κτηνώδεις φανατικοί είναι μια σειρά από κάστες που στηρίζουν εκφυλισμένους θεσμούς κολακεύοντας τα χειρότερα ένστικτα του πλήθους. Ποια είναι αυτά τα ένστικτα που συναντάμε επίσης στις λογοτεχνικές δυστοπίες: πνευματικός λήθαργος, μεταμόρφωση σε ρομπότ ή ανδροειδή (υπό την έννοια της μηχανιστικής, απάνθρωπης συμπεριφοράς χωρίς ατομική απόφαση και ευθύνη), ροπή προς τη βίαιη εξέγερση, αδυναμία επιλογής ανάμεσα στο Καλό και το Κακό (όπως συμβαίνει π.χ. στον Άλεξ στο «Κουρδιστό πορτοκάλι»), περιφρόνηση των νόμων, μισανθρωπισμός.

Χαίρομαι που δεν ζω μονίμως στην Ελλάδα – που πάντοτε υπάρχει για μένα «μια άλλη χώρα» στην οποία οι νομομαθείς εξηγούν και στηρίζουν τον νόμο και όχι την αναρχία και την επιθετικότητα. Ωστόσο, η χώρα της παιδικής μας ηλικίας παραμένει ανεξίτηλη αξία, μια έγνοια από την οποίαν κανείς μας δεν μπορεί και δεν θέλει να απαλλαγεί. Εξάλλου, η συλλογική μας αποτυχία, το failed state που έχουμε δημιουργήσει οφείλεται σε όλους μας, με ποικίλους και κυμαινόμενους βαθμούς ενοχής και ανοχής.