Η ΣΧΟΛΙΚΗ ΒΙΑ

Δημοφιλείς στο σχολείο μέσω βίας

Για πολλούς εφήβους, κάθε ημέρα είναι ένας αγώνας για να γίνουν αποδεκτοί στις πιο δημοφιλείς παρέες του γυμνασίου. Πρόσφατη έρευνα καταδεικνύει ότι ακόμα και μαθητές σχετικά δημοφιλείς μπορούν να βρεθούν στο στόχαστρο των συμμαθητών τους και να γίνουν αποδέκτες της επιθετικής τους συμπεριφοράς αναφέρει άρθρο των The New York Times που αναδημοσιεύει η Καθημερινή (17/2/2011). Τα συμπεράσματα της πιο πρόσφατης έρευνας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας, που θα δημοσιευθούν στην επιθεώρηση American Sociological Review, αποκαλύπτουν μια άλλη «προοπτική» της διαστρωμάτωσης των εφηβικών κοινωνικών ομάδων. Η νέα μελέτη αμφισβητεί τα στερεότυπα της γυμνασιακής κοινότητας: τον «νταή» της τάξης και το αδύναμο και «περίεργο» θύμα.

Ασφαλώς οι πιο γνωστές υποθέσεις κακοποίησης (μπούλιινγκ) αφορούν μαθητές που βρίσκονται στο περιθώριο της σχολικής κοινότητας. Οι τελευταίες έρευνες υποδεικνύουν ότι υπάρχουν διαφορετικές μορφές επιθετικής συμπεριφοράς σε όλα τα σκαλοπάτια της κοινωνικής κλίμακας στη μαθητική κοινότητα. Ο «νταής» του σχολείου δεν είναι απαραίτητα από τη φύση του επιθετικός ή απροσάρμοστος και η συμπεριφορά του συχνά οφείλεται στην προσπάθεια να γίνει αποδεκτός από τους συμμαθητές του. Έτσι, ακόμα και παιδιά που είναι δημοφιλή στο σχολείο βρίσκονται στο στόχαστρο κάποιων συμμαθητών τους σε έναν ατέρμονα αγώνα για την ανέλιξη στην ιεραρχία.

Στη μελέτη του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας έλαβαν μέρος 3.722 μαθητές που φοιτούσαν από τη δευτέρα γυμνασίου έως την πρώτη λυκείου σε τρεις κομητείες της Βόρειας Καρολίνας. Όλοι κλήθηκαν να απαριθμήσουν τους πέντε καλύτερους φίλους τους και στη συνέχεια να αποκαλύψουν κατά πόσον είχαν υπάρξει θύματα σωματικής κακοποίησης, παρενόχλησης, εάν τους εξύβρισαν ή αν είχαν γίνει στόχοι κακόβουλων σχολίων ή είχαν απομονωθεί, και τέλος να «ομολογήσουν» αν ποτέ προέβησαν σε τέτοιες πράξεις. «Δεν έχει σημασία πόσους φίλους έχει κάθε παιδί, αλλά και ποιοι είναι αυτοί οι φίλοι», εξηγεί ο Ρόμπερτ Φάρις, αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας. «Τα παιδιά για τα οποία συζητάμε βρίσκονται στο επίκεντρο της δράσης».

Μετά τη δημιουργία των σχετικών προτύπων, οι ερευνητές κατέγραψαν τι συνέβαινε στους πιο επιθετικούς μαθητές. Όπως διαπίστωσαν, η άνοδος στην κοινωνική κλίμακα και η ενίσχυση της θέσης κάθε παιδιού σχετίζονταν πάντα με αύξηση της επιθετικότητάς του. Όταν τα παιδιά βρίσκονταν στην κορυφή της κλίμακας της δημοτικότητας -στο 2% των περιπτώσεων- σταματούσαν να επιδεικνύουν επιθετικότητα. Κατά πάσα πιθανότητα, αυτό συμβαίνει διότι δεν υπάρχει ανάγκη να είναι επιθετικά αφού ήδη έχουν κατακτήσει την κορυφή της κοινωνικής σκάλας. Περισσότερη βίαιη συμπεριφορά θα ήταν αντιπαραγωγική και θα εξέφραζε ανασφάλεια.

Συνολικά το ένα τρίτο των μαθητών έχει, κατά καιρούς, επιδείξει βίαιη συμπεριφορά. Σε μια άλλη μελέτη που πραγματοποιήθηκε φέτος, ο δρ Φάρις απέδειξε ότι η κακοποίηση έχει κατά κύριο λόγο τους «κοινωνικούς αντιπάλους» του «νταή».

«Μέχρι σήμερα μελετούμε τους νταήδες των σχολείων και επικεντρώνουμε το ενδιαφέρον στα προβλήματα ψυχικής υγείας που ίσως έχουν. Πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η βίαιη συμπεριφορά των παιδιών εντάσσεται μέσα στον κοινωνικό ιστό της σχολικής κοινότητας», καταλήγει ο συντάκτης της έκθεσης.

Τα συμπεράσματα της έρευνας θεωρούνται πολύ σημαντικά καθώς η κακοποίηση μαθητών από τους συμμαθητές τους λαμβάνει πολύ μεγάλες διαστάσεις. Πολλοί εκπαιδευτικοί πιστεύουν ότι και τα παιδιά -τα πιο δημοφιλή- είναι δυνατόν να βοηθήσουν, αν όχι στην εξάλειψη, στον περιορισμό του φαινομένου. Τέτοια πιλοτικά προγράμματα έχουν αποδειχθεί άκρως επιτυχή.